ANG MALALA NGA BALATIAN UKON KASABLAGAN MAY DAKU NGA EPEKTO SA KABUHI SANG TAWO. Sang nangin paralisado ang anay mapagros nga si Ulf, sia nagsiling: “Nasubuan gid ako. Nadula ang akon kusog kag kaisog . . . Daw ‘naguba’ ang akon kabuhi.”

Ang eksperiensia ni Ulf nagapahanumdom sa aton nga indi naton kontrolado ang matabo sa aton panglawas. Pero, may mahimo kita para indi kita madali magbalatian. Pero ano abi kon magbalatian kita? Indi na bala kita magmalipayon? Indi man, subong sang binagbinagon naton. Pero, aton anay usisaon ang pila ka prinsipio nga makabulig para mangin maayo ang aton panglawas.

DAPAT ‘MAKAHIBALO KA MAGPUGONG SANG IMO KAUGALINGON.’ (1 Timoteo 3:2, 11) Kon batasan mo ang sobra nga pagkaon kag pag-inom, indi ini maayo sa panglawas—kag magasto pa! “Indi ka mangin palainom sing alak ukon mangin palakaon sing karne, kay ang palahubog kag sobra ka palakaon magaimol.”—Hulubaton 23:20, 21.

INDI PAGHIGKUI ANG IMO LAWAS. “Tinluan naton ang aton kaugalingon sa tanan nga nagapahigko sang lawas kag tagipusuon.” (2 Corinto 7:1) Ginahigkuan sang mga tawo ang ila lawas kon nagamama sila, nagapanigarilyo, nagapahubog, ukon nagadroga. Halimbawa, ang pagpanigarilyo “nagaresulta sa pagbalatian kag kasablagan kag makahalit sa halos tanan nga organo sang lawas,” siling sang U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

KABIGA ANG IMO LAWAS KAG KABUHI BILANG HAMILI NGA REGALO. “Paagi sa [Dios], may kabuhi kita kag nagahulag kag nagaluntad.” (Binuhatan 17:28) Ang pagdumdom sini makabulig sa aton nga likawan ang delikado nga mga sitwasyon, ara man kita sa ulubrahan, nagadrayb, ukon nagapili sang kalingawan. Ang temporaryo nga kasadya indi makabayad kon baldado ka na!

KONTROLA ANG IMO NEGATIBO NGA BALATYAGON. Ang imo ginapensar may epekto sa imo lawas. Gani, likawi ang sobra nga kabalaka, kaakig, kahisa, kag iban pa nga makahalalit nga balatyagon. “Isikway  ang kaakig kag bayai ang kasingkal,” siling sang Salmo 37:8. Mabasa man naton: “Indi gid ninyo pagkabalak-i ang buas, kay ang buas may kaugalingon nga mga kabalaka.”—Mateo 6:34.

MANGIN POSITIBO. “Ang malinong nga tagipusuon nagahatag sing kabuhi sa lawas,” siling sang Hulubaton 14:30. Ang Biblia nagasiling man: “Ang tagipusuon nga malipayon maayo nga bulong.” (Hulubaton 17:22) Sibu gid ini sa siensia. “Kon malipayon ka,” siling sang doktor sa Scotland, “mas gamay ang posibilidad nga magmasakit ka sangsa mga indi malipayon.”

MAGPAKABAKOD. Pareho kay Ulf, nga ginsambit kaina, posible nga wala na kita sing mahimo kundi batason ang mga kabudlayan. Kag may mga paagi kon paano ini mabatas. Ang iban naluyahan gid sing buot, amo nga naglala pa gid ang ila kahimtangan. “Kon maluya ang imo buot sa tion sang kalisdanan, magaluya man ang imo kusog,” siling sang Hulubaton 24:10.

Ang iban naumpawan man pagkatapos maluyahan sing buot. Ginbaton nila ang ila kahimtangan kag nangita sing paagi para makabatas. Amo gid sini ang ginhimo ni Ulf. Nagsiling sia nga sa tapos sia nangamuyo kag nagpamalandong sa makapaumpaw nga mensahe sang Biblia, “nakita [niya] ang mga kahigayunan sa baylo sang mga kabudlayan.” Dugang pa, pareho sa madamo nga nagaatubang sang mga kabudlayan, natun-an niya ang kaluoy kag empatiya, nga nagpahulag sa iya nga isugid sa iban ang makapaumpaw nga mensahe sang Biblia.

Ang isa pa nga nakaeksperiensia sang grabe nga pag-antos amo si Steve. Nahulog sia sa kahoy sang 15 anyos sia, kag nangin paralisado ang halos bilog niya nga lawas. Sang 18 anyos sia, nahulag na niya ang iya mga kamot. Dayon nag-eskwela sia sa unibersidad, diin nangin adik sia, palahubog, kag imoral. Nadulaan na sia sing paglaum. Pero sang nagtuon sia sa Biblia, nagbag-o ang iya panan-aw sa kabuhi kag nakabulig ini sa iya nga biyaan ang iya mga bisyo. “Ang madugay ko na nga ginabatyag nga kasubo wala na,” siling niya. “Ang kabuhi ko subong malinong na, malipayon, kag kontento.”

Ang ginsiling ni Steve kag ni Ulf nagapahanumdom sa aton sang Salmo 19:7, 8: “Ang kasuguan ni Jehova himpit, nga nagapasag-uli sang kusog. . . . Ang mga mando ni Jehova matarong, nga nagapasadya sa tagipusuon; ang mga sugo ni Jehova matinlo, nga nagapasanag sa mga mata.”