Daw kahapon lang nga ginakugos mo ang imo bata. Sa karon manugtin-edyer na sia—bata gihapon apang magasugod na sia sa pagkabuhi padulong sa pagkaadulto. Ini nga bahin sang kabuhi ginatawag nga paghinupang.

Paano mo mabuligan ang imo bata nga maatubang ang makalilibog kag makakululba nga mga pagbag-o sa tion sang paghinupang?

Ang paghinupang indi dulungan. Mahimo ini magsugod sa edad nga 8 ukon sa edad nga 15 asta 17 anyos. “Ang kalawigon sang kinaandan nga paghinupang madugay,” siling sang libro nga Letting Go With Love and Confidence.

Ang paghinupang mahimo magdula sang kompiansa. Ang mga tin-edyer mahimo mangin tuman ka sensitibo sa ila pagpakig-angot sa iban. “Nabalaka gid ako kon ano ang akon hitsura ukon kon paano ako nagahulag,” siling sang pamatan-on nga si Jared. * “Kon may mga kaupdanan ako, ginapamensar ko kon bala para sa ila normal man ako.” Naganubo pa gid ang kompiansa kon magtubo na ang mga punggod. “Pamatyag ko ginaatake ang akon guya!” siling sang 17 anyos nga si Kellie. “Nadumduman ko nga nagahibi ako kag nagatawag sang akon kaugalingon nga malaw-ay.”

Ang temprano nga paghinupang may pinasahi nga mga hangkat. Matuod gid ini sa mga babayi, nga mahimo sunlugon bangod sa pagdaku sang ila dughan kag balikawang. “Mahimo maganyat sa ila ang mas magulang nga mga lalaki nga nakaagi na sa pagpakigsekso,” siling sang libro nga A Parent’s Guide to the Teen Years.

Ang paghinupang indi pagkahamtong. “Ang kabuangan yara sa tagipusuon sang bata,” siling sang Hulubaton 22:15. Indi ini mabag-o sang paghinupang. Ang isa ka lamharon mahimo hamtong na tulukon, pero wala ini “nagapahangop nga makasarang na sia maghimo sing maalamon nga mga desisyon, maggawi sing responsable, magpugong sa kaugalingon, ukon [magpakita] sang iban pa nga tanda sang pagkahamtong,” siling sang libro nga You and Your Adolescent.

Hambali ang paghinupang antes pa ini magsugod. Sugiri sia kon ano ang paabuton niya kon mag-abot ang iya regla (para sa mga babayi) kag kon maguaan sia sang semilya sa gab-i (para sa mga lalaki). Tuhay sa amat-amat nga pagbag-o sang paghinupang, ini nga mga hitabo gulpi lang kag mahimo makalilibog kag makakululba pa gani. Samtang ginahambalan ini nga mga butang, ihambal sa iya nga ang paghinupang nagabulig sa paghanda sa iya padulong sa pagkaadulto.—Prinsipio sa Biblia: Salmo 139:14.

Mangin prangka. “Sang ginahambalan namon sang akon mga ginikanan ang paghinupang, madamo sila sing pasakalye,” siling sang pamatan-on nga si John. “Kuntani direkta nila ini nga ginpaathag.” Amo man sini ang ginabatyag sang 17 anyos nga si Alana. “Ginbuligan ako ni Nanay nga mahangpan kon ano ang nagakatabo sa akon lawas,” siling niya, “pero mas maayo kuntani kon ginbuligan man niya ako sa akon ginabatyag.” Ang leksion? Bisan pa daw nasaw-ahan ka nga hambalan ini, sugiri ang imo bata sang tanan nga nagakatabo sa paghinupang.—Prinsipio sa Biblia: Binuhatan 20:20.

Mamangkot agod masugdan ang paghambalanay. Agod masugdan ang paghambalanay, pamangkuta ang imo bata sang mga eksperiensia sang iban sa paghinupang. Halimbawa, mahimo mo sia pamangkuton, “May mga klasmeyt ka na bala nga nagaistorya parte sa ila pagregla?” “Ginasunlog bala sang mga bata ang mga babayi nga temprano pa nagahinupang?” Mahimo mo pamangkuton ang imo bata nga lalaki, “Ginayaguta bala sang mga bata ang mga wala magdaku?” Kon mag-istorya sila kon paano ang paghinupang nagaapektar sa iban, mas mahapos na sa ila ang pagsugid sang ila mga ginabatyag kag mga eksperiensia. Kon magsugid sila, sunda ang laygay sang Biblia: “Mangin maabtik sa pagpamati, mahinay sa paghambal.”—Santiago 1:19.

Buligi ang imo tin-edyer nga mapakita “ang praktikal nga kaalam kag ang ikasarang sa paghunahuna sing maayo.” (Hulubaton 3:21) Ang paghinupang indi lang mga pagbag-o sa pisikal kag emosyonal. Sa sini nga tion, ang imo tin-edyer makasarang na sa pagpangatarungan, nga magabulig sa iya sa pagdesisyon sing maayo kon mangin adulto na sia. Hingaliti ini nga kahigayunan nga mapatudok sa iya ang maayo nga mga kinaiya.—Prinsipio sa Biblia: Hebreo 5:14.

Indi mangampo. Madamo nga pamatan-on ang daw indi makig-istorya sa ila mga ginikanan tuhoy sa paghinupang, pero indi magpadaya. “Ang mga tin-edyer nga daw indi interesado, natak-an, nasaw-ahan, ukon nagapabungolbungol sa imo mahimo nga indi malipat sang tanan mo nga ginahambal,” siling sang libro nga You and Your Adolescent.