ANG kalabanan nga tawo nanamitan magkaon. Apang ginakabig sang iban nga “mga kaaway” ang pila ka pagkaon. Pareho kay Emily, nga ginsambit kaina, may alerdyi sila sa pagkaon. Delikado katama ang alerdyi ni Emily, nga ginatawag anaphylaxis. Maayo lang kay ang kalabanan nga alerdyi sa pagkaon indi pareho sini ka serioso.

Sining karon lang, nagdamo ang ginreport nga alerdyi sa pagkaon kag mga indi matunawan sa sini. Apang ginapakita sang pila ka pagtuon nga gamay lang sa nagapangangkon nga may alerdyi ang nakumpirmar sang doktor nga may alerdyi gid sa pagkaon.

“Ang alerdyi sa pagkaon indi bug-os nga mapaathag,” suno sa isa ka grupo sang mga sientipiko nga ginapangunahan ni Dr. Jennifer J. Schneider Chafen sa ila report nga ginbalhag sa The Journal of the American Medical Association. Apang, kalabanan sa mga eksperto nagapati nga ang panguna nga kabangdanan sang alerdyi amo ang immune system.

Ang alerdyi sa pila ka pagkaon kinaandan na nga bangod sa protina sina nga pagkaon. Abi sang immune system makahalit ina nga protina. Kon ang isa ka sahi sang protina magsulod sa lawas, magahimo ang immune system sing isa ka sahi sang antibody nga ginatawag IgE agod tapnaon ang ginapatihan sini nga makahalalit. Kon kaunon liwat ang pagkaon, ang mga antibody nga nahimo na, magapagua sang mga kemikal, lakip sang histamine.

Sa normal nga mga kahimtangan, may benepisyo ang histamine sa immune system. Pero bangod sa wala mahangpan nga mga rason, ang mga antibody nga IgE kag ang pagpagua sang histamine amo ang ginahalinan nga mangin alerdyi ang mga tawo nga sobra ka sensitibo sa isa ka sahi sang protina.

Amo ini ang rason kon ngaa makakaon ka sing bag-o nga pagkaon nga wala man sing reaksion ang imo lawas, pero sa sunod mo nga pagkaon sini, alerdyi ka na.

Kaangay sang alerdyi sa pagkaon, indi ka matunawan sing pagkaon bangod sa reaksion sang imo lawas sa isa ka sahi sang pagkaon. Pero indi kaangay sang alerdyi sa pagkaon (nga nagagua bangod sa immune system), indi ka matunawan bangod sa reaksion sang imo panunaw, kag wala sing nadalahig nga mga antibody. Nabudlayan ka lang sa pagtunaw sang pagkaon, ayhan bangod  kulang ka sing enzyme ukon bangod sang kemikal sa pagkaon nga mabudlay tunawon. Halimbawa, nagalain ang imo tiyan sa gatas kon indi makapagua ang imo tinai sing kinahanglanon nga enzyme sa pagtunaw sang mga kalamay sa mga pagkaon nga may gatas.

Bangod wala sing nadalahig nga mga antibody, sa una mo pa lang nga pagkaon, may mabatyagan ka dayon nga epekto. Mahimo nga may kabangdanan man ang kadamuon sang ginkaon—mahimo nga indi maglain ang imo tiyan kon gamay lang ang imo ginkaon, pero mahimo may problema kon madamo ka sing ginkaon. Lain ini sa grabe nga mga alerdyi sa pagkaon nga bisan gamay lang ang imo makaon, mahimo magresulta sa kamatayon.

Kon may alerdyi ka sa pagkaon, mahimo magbatyag ka sing pagpalangatol; pagpalanghabal; pagbanog sang tutunlan, mata, ukon dila; pagdigwa; pagsuka; ukon paglupot. Kag sa pinakamalala nga sitwasyon, mahimo magnubo ang presyon sang imo dugo, maglingin ang imo ulo, malipong ka, kag atakehon sa tagipusuon. Mahimo nga madasig maglala ang reaksion sang alerdyi kag magaresulta sa kamatayon.

Ang bisan ano nga pagkaon mahimo bangdan sang alerdyi. Apang, ang grabe nga alerdyi kinaandan na nga bangod sa pila lang ka pagkaon: pareho sang gatas, itlog, isda, pasayan, kasag kag iban pa, mani, soybean, tree nut, kag trigo. Mahimo nga mangin alerdyi ang isa ka tawo ano man ang iya edad. Ginapakita sang mga pagtuon nga daku ang tsansa nga alerdyi ang bata kon alerdyi man ang isa ukon duha niya ka ginikanan. Sa masami, nagakadula man lang ang alerdyi sang mga bata pagdaku nila.

Ang mga sintomas nga indi ka matunawan sing pagkaon masami indi makakululba sangsa grabe nga alerdyi. Mahimo ini magresulta sa pagsakit, pagtig-a, pagbutod, kag pagkutoy sang tiyan, pagsakit sang ulo, pagpalanghabal, pagbatyag sing kakapoy, ukon indi mapahamtang. Mahimo nga indi ka matunawan bangod sang pila ka sahi sang pagkaon—kinaandan na ang gatas, trigo, gluten, alkoholiko nga ilimnon, kag pangpakumbo.

Kon sa banta mo alerdyi ka sa pagkaon ukon indi ka matunawan, mahimo ka magpakunsulta sa doktor. Kon kaisa ang paghaumhaom kag pagdesisyon nga indi magkaon sang pila ka pagkaon mahimo makahalit, kay mahimo nga ginadingutan mo ang imo lawas sang kinahanglanon nga sustansia.

Wala sing bulong ang grabe nga alerdyi sa pagkaon kundi kinahanglan nga likawan gid ang pagkaon nga ginabangdan sini. * Sa pihak nga bahin, kon indi man grabe ang imo alerdyi sa pagkaon ukon sa pagtunaw sini, mahimo nga makabenepisyo ka kon diutay lang ang imo kaunon kag talagsa mo lang ini kaunon. Apang sa pila ka kahimtangan, mahimo nga ang iban indi na gid magkaon sini nga mga pagkaon sa pila ka tion, depende sa kalala sini.

Gani kon may alerdyi ka sa pagkaon ukon indi ka matunawan sini, mahimo ka malugpayan kay madamo sang nagabalatian sini ang nakatuon sa pag-atipan sa ila kaugalingon kag makakaon gihapon sang lainlain nga masustansia kag manamit nga pagkaon.