“Nagtindog ako malapit sa madasig katama nga tren nga nag-agi sa tanel. Bangod sa adrenalin daw nalipatan ko ang akon problema.”—Leon. *

“Sang naglumpat ako sa tubig halin sa mataas nga pil-as, daw nalipatan ko ang tanan sa sulod lang sang pila ka segundo. Nanamian gid ako sini, pero kon kaisa ginakulbaan man.”—Larissa.

Pareho ni Leon kag ni Larissa, madamo nga pamatan-on ang nanamian magtesting kon diin gid asta ang ila masarangan, nga kon kaisa tama na ka delikado. Daw naganyat ka man bala nga himuon ini? Kon huo, mabuligan ka sini nga artikulo.

Ang delikado nga mga kalingawan makaaladik. Mahimo ka magbatyag sing grabe nga excitement sing makadali lang, pero pagkatapos sini mas gusto mo pa gid sang mas grabe pa. Si Marco, nga pareho ni Leon nga nagsulod sa mga tanel sang tren, nagsiling: “Daw indi ako kontento. Nalipay gid ako sing makadali lang. Pero daw gusto ko pa gid ang mas delikado.”

Si Justin, nga nagsakay sa tama kadasig nga skate paagi sa pagkabit sa nagaagi nga mga salakyan, nagsiling: “Nanamian gid ako sini kag gusto ko sulitsuliton. Gusto ko nga dayawon ako sang mga tawo pero naospital ako.”

Indi ka makadesisyon sing maayo bangod sa pagpamilit sang iban. Ang pamatan-on nga lalaki nga si Marvin nagsiling: “Ginpilit ako sang akon mga abyan nga magtaklas sa mataas nga bilding nga wala sing proteksion, kag ginsilingan nila ako: ‘Sige na! Masarangan mo ’na.’ Pamatyag ko delikado gid ini. Nagapalangurog ako sang gintaklas ko ang bilding.” Si Larissa, nga ginsambit kaina, nagsiling: “Gin-ilog ko lang ang ginahimo sang iban. Nagsunodsunod lang ako sa ila.”

Ginagamit man sang pila ang Internet paagi sa pagdayaw sa mga nagahimo sang delikado nga mga kalingawan kag nagapakadiutay sang risgo sini para mapilitan ang iban. Ang matuod, madamo ang nagatan-aw sang mga gina-post sa social media, kag bangod sini, ginadayaw gid ang mga nagahimo sini.

Halimbawa, ang pila sa popular nga mga video nagapakita sang mga nagaagi sa madamo nga balagbag sa alagyan (pareho sang mga pader, balay, kag mga hagdanan) paagi sa madasig nga pagdalagan, pagsaka, ukon paglumpat nga wala sing ano man nga proteksion. Bangod sini, makahimo ka sing duha ka sala nga  rason: (1) Indi man gid ini tama ka delikado. (2) Ginahimo man ini sang tanan. Ang resulta: Daw gusto mo testingan ang mga kalingawan nga tama ka delikado.

May mas maayo kag indi delikado nga mga paagi para mabal-an mo ang imo masarangan. “Ang paghanas sa pisikal may diutay nga kapuslanan,” siling sang Biblia. (1 Timoteo 4:8) Pero nagapaandam man ang Biblia sa imo nga “magkabuhi nga may maligdong nga hunahuna.” (Tito 2:12) Paano mo ini mahimo?

Pamensara ang mga risgo. Ang Biblia nagasiling: “Ang tawo nga maalamon nagahunahuna sing maayo antes sia maghulag, apang ang buangbuang nagapakita sang iya kabuangan.” (Hulubaton 13:16) Antes ka mag-entra sa isa ka kalingawan, hibalua anay kon ano ang mga risgo. Pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Ini bala nga kalingawan tama ka delikado nga mahimo ako mapatay ukon mahalitan?’—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 14:15.

Makig-abyan lang sa mga may pagtahod sa kabuhi. Ang matuod nga mga abyan wala nagapalig-on sa imo nga irisgo ang imo kabuhi ukon nagakumbinsi sa imo nga himuon ang mga butang nga wala mo nanamian. Si Larissa nagsiling: “Ang maayo kag masaligan nga mga abyan nagabulig sa akon nga makapili sing maayo nga mga kalingawan. Sang bag-o na ang akon mga abyan, nagbag-o man ang akon kabuhi.”—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 13:20.

Ipakita ang imo ikasarang nga wala nagarisgo sang imo kabuhi. Bahin na sang pagdaku ang “pagtuon kon paano makapahamtang sang imo kaugalingon nga mga prinsipio kag mga limitasyon,” siling sang libro nga Adolescent Risk Behaviors. Mahibaluan mo ang imo ikasarang sa indi delikado nga paagi, nga nagagamit sing nagakaigo nga proteksion kag paghalong.

Kinahanglan may matuod ka nga pagtahod sa kaugalingon. Respetuhon ka sang mga tawo base sa imo ikasarang sa pag-atubang sa matuod nga mga problema sa kabuhi, indi base sa ginhimo mo nga tama ka delikado. Si Larissa nagsiling: “Ang paglumpat sa pil-as amo pa lang ang umpisa sang mga ginhimo ko nga nagrisgo sa akon kabuhi. Mas maayo kuntani nga sadto pa lang, nangindi na ako.”

Ang punto: Imbes maghimo sang mga butang nga tama ka delikado para mahawathawat ka, ipakita ang kaalam sa pagpili mo sing kalingawan.—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 15:24.