Nahibaluan Mo Bala?

I-PLAY

Nahibaluan Mo Bala?

May masab-ug gid ayhan sing hilamon sa uma sang iban nga tawo sang una nga panahon?

Ang 1468 nga kopya sang Digest ni Emperador Justinian isa sa madamo nga dokumento parte sa mga kaso sang una

SUNO sa Mateo 13:24-26, nagsiling si Jesus: “Ang Ginharian sang langit kaangay sang isa ka tawo nga nagsab-ug sing maayo nga binhi sa iya uma. Samtang ang tanan nagakatulog, ang iya kaaway nag-abot kag nagsab-ug sing hilamon sa tunga sang trigo, kag dayon naglakat. Sang nagtubo ang trigo kag nagpamunga, nagtubo man ang hilamon.” Ginduhaduhaan sang pila ka manunulat kon matuod nga nagakatabo ang ginsiling sa sini nga ilustrasyon, pero suno sa legal nga mga dokumento sa Roma sang una, posible nga matabo ini.

“Ang pagsab-ug sing hilamon sa isa ka uma para makatimalos . . . isa ka krimen suno sa kasuguan sang Roma. Ang paghimo sing kasuguan parte sa sini nagapahangop nga nagakatabo ini,” siling sang isa ka diksionaryo sang mga termino sa Biblia. Ang iskolar sa kasuguan nga si Alastair Kerr nagsiling nga sang 533 C.E., ginbalhag ni Emperador Justinian sang Roma ang Digest, isa ka sumaryo sang kasuguan sang Roma kag sang ginsiling sang mga eksperto sa kasuguan sang mga 100-250 C.E. Suno diri (Digest, 9.2.27.14), may ginsambit ang eksperto sa kasuguan nga si Ulpian nga isa ka kaso nga gintun-an ni Celsus, isa ka opisyal sang Roma sang ikaduha nga siglo. May nagsab-ug sing hilamon sa uma sang iban nga tawo, gani napierde ang pananom. Ginsambit sa Digest ang legal nga mga kinamatarong sang tag-iya sang uma, ukon sang nagaarendo, para mabayaran sia sang nanghalit sa napierde nga pananom.

Natabo ini sa Emperyo sang Roma sang una kag ginapakita sini nga matuod nga nagakatabo ang ginsiling ni Jesus sa ilustrasyon.

Daw ano kadaku nga awtoridad ang ginhatag sang Roma sa mga Judiyo sa Judea sang unang siglo?

SANG unang siglo, gingamhan sang mga Romano ang Judea paagi sa isa ka gobernador nga may mga soldado. Ang iya panguna nga responsibilidad amo ang pagkolekta sang buhis para sa Roma kag ang kahim-ong sa lugar. Ginasiguro sang mga Romano nga madula ang ilegal nga mga buhat kag masilutan ang mga nagapanggamo. Magluwas sini, masami nga ginapabay-an na nila ang mga lider sang mga Judiyo sa pagdumala sa probinsia.

Ang Judiyong Sanhedrin sa tion sang pagbista

Ang Sanhedrin ang pinakamataas nga hukmanan sang mga Judiyo kag nagadumala sang mga isyu may kahilabtanan sa kasuguan sang mga Judiyo. May iban pa nga mga hukmanan sa bilog nga Judea. Mahimo nga diri ginabista ang lainlain nga kaso kag wala nagapasilabot sa sini ang mga manuggahom sang Roma. Pero para sa mga Romano, sila ang may kinamatarong sa pagpatay sa mga kriminal kag wala ini ginhatag sa mga hukmanan sang mga Judiyo. Amo sini ang kahimtangan magluwas lang sang ginbista si Esteban sang mga miembro sang Sanhedrin kag nagsugo nga batuhon sia asta mapatay.—Binu. 6:8-15; 7:54-60.

Gani may daku nga awtoridad ang Judiyong Sanhedrin. Pero “may limitasyon ini,” siling sang iskolar nga si Emil Schürer, “kay puede manghikot ang mga awtoridad sang Roma, kag ginhimo nila ini sang ginhunahuna nila nga may nagakontra sa gobierno.” Ang isa ka halimbawa sini amo ang pagdakop sang kumander sang militar nga si Claudio Lisias kay apostol Pablo, nga isa ka banwahanon sang Roma.—Binu. 23:26-30.