Mga Danyag Gikan sa Ginsaad nga Duta

Beer-seba—Diin ang Bubon Nagkahulugan sing Kabuhi

“KUTOB sa Dan tubtob sa Beer-seba.” Amo ini ang kilala nga prase sang mga manugbasa sang Biblia. Ini nagasaysay sang bug-os nga Israel, halin sa Dan, nga malapit sa nakatundan nga dulunan, pa Beer-seba, nga sa bagatnan. Ang malinong nga paggahom ni Solomon ginlaragway sing subong sini: “Kag ang Juda kag Israel padayon nga nagpuyo nga may kalig-unan, ang tagsa ka tawo sa idalom sang iya ulubasan kag sa idalom sang iya higuera, kutob sa Dan tubtob sa Beer-seba, sa bug-os nga adlaw ni Solomon.”​—⁠1 Hari 4:​25; Hukom 20:⁠1.

Apang, ang mga kinatuhayan sang Dan kag Beer-seba indi lamang sa distansia. Halimbawa, ang Dan nagaagom sing madamol nga ulan; ang tubig nagailig halin sa duta agod mangin isa sang mga ulo sang Suba Jordan, subong makita sa laragway sa tuo nayon. Daw ano ka tuhay ang Beer-seba, kay ini nahamtang sa kigas nga rehiyon, sa ulot sang baybayon kag sa bagatnan nga punta sang Patay nga Dagat.

Sa duog sang Beer-seba, ang tuigan nga ulan kinse tubtob beinte sentimetros lamang. Nahisayran ini, talupangda ang laragway sa ibabaw sang bungyod, ukon pukatod, sang Beer-seba.⁠ a Ang berde nga makita mo nagapakita nga ang laragway ginkuha pagkatapos sang diutay nga ulan sang tigtulugnaw, nga sa malip-ot nga tion ang mga latagon berde sa palibot sang Beer-seba. Ang kaiping nga mga kapatagan sadto​—⁠kag tubtob karon⁠—​maayo sa mga uyas nga talamnunon.

Bangod ang lugar mamala, ang kasaysayan sang Biblia tuhoy sa Beer-seba nagapadaku sa mga bubon kag mga kinamatarong sa tubig. Nahamtang ang siudad sa higad sang mga dalan ukon ruta sang mga karaban nga nagatabok sa desyerto nga kamingawan sa malayo nayon nga bahin sang bagatnan. Subong imo mahanduraw, ang mga manuglakbay nga nagaagi ukon nagadulog diri nagakinahanglan sing tubig para sa ila kaugalingon kag para sa ila mga sapat. Ining tubig wala nagabusawak gikan sa duta, katulad sa Dan, apang mahimo ini matimba sa mga bubon. Sa pagkamatuod, ang Hebreo nga tinaga be’erʹ nagapatuhoy sa kutkot ukon buho sa pagtipon sang tubig sa idalom sang duta. Ang Beer-seba nagakahulugan sing “Bubon sang Panaad” ukon, “Bubon sang Pito.”

Si Abraham kag ang iya panimalay madugay nga nagpuyo sa Beer-seba kag sa palibot sini, kag ila nahibaluan ang importansia sang mga bubon. Sang ang ­suluguon ni Sara nga si Hagar nagpalagyo pa kamingawan, mahimo nga nagbuko siya sa pagkuha sing tubig sa mga bubon ukon sa mga Bedouin nga nagagamit sini​—⁠katulad sang Bedouin nga babayi sa sini nga pahina, sa ibabaw, nga nagatimba sing tubig sa bubon sang Sinai Peninsula. Sang ulihi, sang gintabog ni Abraham si Hagar kag ang iya abusador nga anak, maluluy-on nga nag-aman sia sing tubig. Ano ang natabo sang naubos ang tubig? “Gani ginbuksan sang Dios ang iya mga mata kag nakit-an niya ang bubon sang tubig; kag ginpuno niya sing tubig ang panit nga suludlan kag ginpainom ang bata.”​—⁠Genesis 21:⁠19.

Diin nagkuha si Abraham sing tubig sa pagpuno sang panit nga suludlan ni Hagar? Mahimo sa iya ginkutkot nga bubon, malapit sa kahoy nga tamarisk nga iya gintanom. (Genesis 21:​25-33) Mahimo masiling nga nahangpan na karon sang mga sientipiko nga nagakabagay ang pagpili ni Abraham sa tamarisk, bangod ining kahoy may magamay nga mga dahon nga wala tanto nagahumog, hanti mabuhi bisan pa mamala ang duog.​—⁠Tan-awa ang laragway sa ubos.

Ang pagkutkot ni Abraham sing bubon ginsambit sang may sinuay sa tunga niya kag sang Filistinhon nga hari. Malahalon ang bubon bangod sang kakulang sang tubig kag sang kabudlay sa pagkutkot sini. Sa pagkamatuod, ginkabig na sadto nga ang paggamit sang bubon nga wala sing pahanugot isa ka pag-agaw sa kinamatarong sa pagkabutang.​—⁠Ipaanggid ang Numeros 20:​17, 19.

Kon magduaw kamo sa Bungyod sang Beer-seba, makita ninyo ang madalom nga bubon sa bagatnan-sidlangan sang pukatod. Wala sing nakahibalo kon kasan-o ini gintihab sa bilog nga bato kag ang naibabaw nga bahin sini (makita sa ubos) ginpamakuran sang mga bato. Ang moderno nga mga arkeologo naghawan sini tubtob sa kadalumon nga treinta metros nga wala malab-ot ang alibutod sini. Ang isa sa ila nagsiling: “Makahalaylo gid nga maghinakop nga ining bubon amo . . . ang ‘Bubon sang Panaad’ diin si Abraham kag si Abimelec naghimo sing katipan.”​—⁠Biblical Archaeology Review.

Sa katunayan ang Beer-seba nagsangkad sa ulihi nga bahin sang panag-on sang Biblia, nangin napaderan nga siudad nga may masangkad nga gawang. Ang sekreto sang iya pagpadayon kag kadalag-an amo ang iya malahalon nga tubig sa iya madalom nga bubon.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa pahina 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

 [Picture Credit Line sa pahina 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.