Pag-imprinta sing Literatura sa Biblia Samtang Ginadumilian

PANUGIRON NI MALCOLM G. VALE

“Imprintaha ang Children nga libro.” Nabaton ko ining makakilibot nga direktiba gikan sa manugtatap sang sanga sang mga Saksi ni Jehova sa Aus­tralia sadtong Inaway Kalibutanon II, wala madugay pagkatapos ginpaguwa ang libro sa kombension sa St. Louis, Mis­souri, E.U.A., sang Agosto 10, 1941. Ngaa makakilibot ang direktiba?

BUENO, ang amon pagbantala nga hilikuton gindumilian sang Enero 1941, gani ang padayon nga pag-imprinta bisan sa limitado nga paagi mabudlay. Luwas pa, ang Children isa ka 384-ka-pahina nga libro nga may de-kolor nga mga laragway. Ang amon kasangkapan sa pag-imprinta kinahanglan pauswagon, ang papel maiwat, kag ang mga kabulig wala nahanas sa pag-imprinta sing matig-a sing hapin nga mga libro.

Antes ko isugid kon paano kami nagmadinalag-on sa pag-imprinta samtang ginadumilian, pasugira anay ako kon paano ako nakaalagad may kaangtanan sa sanga talatapan sa Aus­tralia subong manugtatap sang imprintahan.

Maaga nga Tinun-an

Ang akon amay may negosyo nga imprintahan sa isa ka mauswagon nga siudad sang Bal­larat, Victoria, diin ako natawo sang 1914. Gani natun-an ko ang pag-imprinta sa imprintahan sang akon amay. Nagpakigbahin man ako sa mga hilikuton sang ­Church of Eng­land, nagaamba sa koro sang simbahan kag nagabagting sang mga lingganay sang simbahan. Mahimo pa gani kuntani nga magtudlo ako sa Sun­day ­school, apang nahilasan ako sa sini.

Ang rason amo nga daku ang akon pangduhaduha sa pila ka panudlo sang simbahan. Naglakip ini sa Trinidad, kalayuhon nga impierno, kag pagkadimamalatyon sang tawhanon nga  kalag, kag wala sing isa ang nakahatag sa akon sing makaalayaw nga mga sabat. Natingala man ako nga sa tion kag tion, ang amon ministro akig nga nagahambal nahanungod sa isa ka diutay nga relihiosong grupo nga nagatawag sang ila kaugalingon nga Mga Saksi ni Jehova. Nagpalibog ako kon ngaa inang diutay nga grupo ginakabalak-an gid sing subong sina sa isa ka siudad nga may 40,000 ka tawo.

Isa ka Domingo, nagatindog ako sa guwa sang simbahan pagkatapos sang panggab-i nga serbisyo sang maglabay ang isa ka grupo sang mga lin-ay halin sa kaingod nga Meth­od­ist ­Church. Nangin abyan ko ang isa sa ila. Lucy ang iya ngalan, kag sang ulihi gin-agda niya ako sa iya balay agod makilala ang iya mga ginikanan. Handurawa lamang ang akon kakibot sang mahibal-an ko nga ang iya iloy, si Vera Clogan, isa gali sang mga Saksi ni Jehova. May madamong mapagsik kami nga paghambalanay sa Biblia, kag ang iya ginpanghambal rasonable gid.

Dili madugay, nagpakasal kami ni Lucy, kag sang 1939 nagpuyo kami sa Mel­bourne, ang kapital sang Victoria. Bisan pa nga si Lucy nangin isa sang mga Saksi ni Jehova, sa gihapon indi ako desidido. Apang, sang hinali nga magdabdab ang Inaway Kalibutanon II sang Septiembre sadto nga tuig, ginsugdan ko nga hunahunaon sing serioso ang mga natun-an ko gikan sa Kasulatan. Ang pagdumili sa mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sang Enero 1941 nakabulig gid sa akon nga mamat-od. Gindedikar ko ang akon kabuhi kay Jehova nga Dios kag ginbawtismuhan wala madugay pagkatapos sadto.

Dramatiko nga mga Pagbalhin sa Amon Kabuhi

Sadto nga tion, nagaarkila kami sing isa ka komportable nga apart­ment sa Mel­bourne. Apang, wala magdugay, gin-agda kami nga magsaylo sa isa ka balay upod sa pila ka iban pa nga mga Saksi. Ginbaligya namon ang tanan namon nga mga muwebles luwas sang muwebles sa kuwarto kag nagsaylo sa gintawag namon nga pio­neer ­home. Nagpadayon ako sa pagtrabaho subong manug-imprinta kag busa nakabulig sa mga galastuhan sa pagpalakat sa puluy-an. Amo man ang ginhimo sang iban nga mga bana. Bangod sini, ang amon mga asawa nakapakigbahin sa hilikuton nga pagbantala sing bug-os tion, kag kami nga mga lalaki nagabuylog sa ila sa ebanghelyo nga hilikuton kag sa Cristianong mga miting sa mga gab-i kag sa mga talipuspusan sang semana.

Wala madugay pagkatapos sadto, ako kag akon asawa nakabaton sing sulat halin sa sanga talatapan sang Watch Tower Society nga nagaagda sa amon sa pagkadto sa Syd­ney. Ginbaligya namon ang amon muwebles sa kuwarto kag ginbayaran ang amon pila ka kautangan, apang agod may inugplete sa tren pakadto sa Syd­ney, ginbaligya namon ang en­gage­ment ring ni Lucy!

Bangod sang tiempo-guerra nga mga pag-estrikto kag sang bag-o lang mapatuman nga pagdumili, wala sing mga Biblia ukon literatura sa Biblia ang maimportar gikan sa luwas. Bangod sini ang sanga talatapan sang Aus­tralia namat-od sa pagpatok sing tago nga pag-imprinta agod mapadayon ang pag-ilig sang espirituwal nga pagkaon, kag ako ang gin-agda sa pagtatap sa hilikuton. Pribilehiyo ko ang mangabudlay kaupod sang isa ka taga-Scotland, si ­George Gibb, nga nag-alagad sa imprintahan sang sanga sang Aus­tralia sa mga 60 ka tuig.⁠ a Amo sadto nga nabaton ko ang direktiba: “Imprintaha ang Children nga libro.”

Pagkuha Liwat sa Kasangkapan sa Pag-imprinta

Madamo kami sing makakulunyag, kon kaisa makahaladlok, nga mga eksperiensia sadtong  indi malipatan gid nga mga tuig sang guerra. Halimbawa, agod makasugod sa amon pag-imprinta, kinahanglan namon ang kasangkapan. Ang ginagamit namon anay sa limitado nga pag-imprinta sang mga tinuig antes sang inaway ginkompiskar sang mga awtoridad sang gobierno, kag karon ang diutay nga imprintahan sang Sosiedad ginsiraduhan kag ginguwardiahan. Paano namon makuha ang kasangkapan pakadto sa mga lugar nga nagakaigo para sa tago nga pag-imprinta?

Ang armado nga mga guwardia, nga nagatrabaho sing relyebo, nagaguwardia sa propiedad sang Sosiedad sing 24 oras kada adlaw. Apang, ang isa sang mga pader sa likod yara sa dulunan sang talagsa lang ginagamit nga riles. Gani kon gab-i, nagagamit sang mga metodo nga nagapahanumdom sang Ezequiel 12:​5-7, ang pila ka maabtik nga manugpangabudlay sa Bethel nagsulod sa pader paagi sa paghukas sang pila ka tisa. Kon makasulod na, ginauli nila ang nahukas nga mga tisa sa pader agod indi mamutikan. Paagi sining pagpangahas kon gab-i sa sulod sang mga duha ka semana, nadistrongkar nila sing mahalungon ang diutay nga makina sa imprinta, ang Lino­type, kag ang pila pa ka makina. Dayon mahipos nga ginpasa nila ini sa guwa, bisan pa may guwardia nga nagabantay!

Sang ulihi natigayon namon ang dugang pa nga kasangkapan gikan sa iban nga mga ginhalinan, kag sang ulihi ang amon tago nga pag-imprinta ginhimo sa lainlain nga mga duog sa bug-os nga Syd­ney. Sa amo, naimprinta namon kag na­bind indi lamang ang Children nga libro kundi ang dalagku man nga mga libro nga The New World, “The Truth Shall Make You Free,” kag The Kingdom Is At Hand, subong man ang mga Yearbook of Jehovah’s Witnesses para sa 1942, 1943, 1944, kag 1945. Dugang pa, sa tion sang pagdumili sadtong tinuig sang guerra, ang mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga Aus­tralia wala gid makulangan sing isa ka isyu sang Ang Lalantawan. Nagpasalig pa gid ini sa amon sing personal nga ang kamot ni Jehova indi malip-ot.​—⁠Isaias 59:⁠1.

Pag-atubang sa Hinali nga mga Pagduaw

Sadtong estrikto nga pagsensor sang tiempo-guerra, ang mga komersial nga imprintahan masunson nga ginaduaw sing hinali sang mga opisyales sang gobierno nga nagainspeksion kon ano ang ginaimprinta. Gani, ang isa sang amon tago nga imprintahan may kasangkapan sa pagpaandam, isa ka buton sa salog nga mahapos makab-ot sang re­cep­tion­ist. Kon may magsaka sa hagdan nga indi niya kilala ukon ginasuspetsahan nga inspektor, ginapislit niya ang buton.

Kon mapislit ang buton, ang mga kauturan nga lalaki nagapinalagyo paagi sa mga bintana sa tanan nga direksion! Ang mga manugpangabudlay nga rehistrado subong mga empleyado nagapabilin sa pagtabon sa gilayon sang bisan anong naimprinta nga mga pahina sang mga magasin nga Lalantawan ukon iban pa nga literatura sa Biblia. Ginasampawan nila ini sing naimprinta na nga mga pahina nga pareho kadaku subong sang iban pa nga mga publikasyon nga ginhanda para sa komersial nga mga kustomer.

Sa isa sina nga pagduaw, ang duha ka inspektor nagpungko sa naimprinta nga komiks, nga yara pa sa malapad nga papel, apang sa idalom amo ang Lalantawan nga magasin nga gin-imprinta sang nagligad nga gab-i. Sa isa ka imprintahan sa lain nga bahin sang siudad, nagahimo kami sing komersial nga imprinta kon adlaw kag nagaimprinta sing Lalantawan nga mga publikasyon kon gab-i kag kon talipuspusan sang semana.

Pagpuno sang Amon mga Kinahanglanon nga Papel

Ang pagkuha sing papel para sa imprinta isa ka daku nga problema. Apang, ang iban nga dalagku nga mga imprintahan nga wala nagakinahanglan sang ila bug-os nga kota sang papel bangod sang mapigaw nga negosyo sang panahon sang guerra handa sa pagbaligya sang ila sobra​—⁠sa mas mataas nga presyo pirme, siempre. Apang, sang isa ka okasyon, nabaton namon ang papel gikan sa isa pa ka ginhalinan.

Ang barko nga may daku nga kargamento sang kaki nga papel manug-abot sa Aus­tralia, apang ang barko nabaradero sa dagat kag ang kalabanan nga papel nabasa sang tubig. Ang bug-os nga kargamento ginpasubasta, kag sa amon kakibot kami lamang ang subastador. Bangod sini nabakal namon ini sa pinakamanubo  nga bili. Ginbulad namon sa adlaw ang papel, sa amo nasalbar ang kalabanan sini, kag dayon gin-utod ini sa kadakuon nga nagakaigo sa amon makina sa pag-imprinta.

Paano namon gamiton ang kaki nga papel? Nahunahuna namon, kag sing husto gid, nga ang mga bumalasa sing komiks malipay gihapon sa pagbasa sini sa de-kolor nga papel. Gani, gingamit namon ang puti nga papel nga gintigana para sa komiks sa Ang Lalantawan kag sa iban pa nga balasahon sang Sosiedad.

Ang Importante nga Papel sang mga Kababayin-an

Sang tinuig sang guerra, madamong Cristianong kababayin-an sa Aus­tralia ang nakatuon sa pag-bind. Sang isa ka tuman kagin-ot nga hapon sang tig-ilinit, ang iban sa ila nagtrabaho sing silasila lamang sa isa ka diutay nga garahe nga gin-arkilahan namon sa eskinita sang ilaya sang Syd­ney. Para sa kalig-unan, pirme nila ginasirhan ang tanan nga bintana kag ganhaan. Ang mga ginalutuan sing kola nagapaguwa sing mainit kag mabaho nga aso, kag ang init halos indi maagwanta. Gani nagapanty kag nagabra na lamang sila.

Sa hinali, may nanuktok sa ganhaan. Ang Cristianong mga kauturan nga babayi namangkot kon sin-o ang nagapanuktok, kag isa ka opisyal sa pangabudlay sang gobierno ang nagsabat. Naghalin sia sa isa ka departamento nga may tiempo-guerra nga kagamhanan kon diin itudlo ang mga indibiduwal sa lugar nga nagakinahanglan sing trabahador. Ang mga kauturan nga babayi nagsabat sing mabaskog nga indi nila sia mapasulod dayon bangod nagapanty kag nagabra lamang sila nga nagatrabaho bangod sang kagin-ot.

Naghipos sa pila ka gutlo ang opisyal; nian nagsiling sia nga may iban pa sia nga kaladtuan. Mabalik na lang sia buwas agod mag-inspeksion. Ginteleponohan gilayon kami sining Cristianong mga kababayin-an, kag nagpadala kami sing trak sadto nga gab-i sa paghakot sang tanan nga ginaobra sa bindery, nagsaylo sini sa iban nga lugar.

Ang kalabanan sang mga nagatrabaho sa amon tago nga pag-imprinta wala anay sing eksperiensia sa sini, gani indi gid mapangduhaduhaan nga ang espiritu ni Jehova ang nag-aman sing kinahanglanon nga bulig kag panuytoy agod mahimo ini. Isa ka daku nga pribilehiyo para sa akon kag sa akon asawa, si Lucy, nga nagtrabaho sa bindery, nga mangin bahin sini tanan.

Paano gindumalahan ang amon hilikuton sadtong mabudlay nga mga tion? Ang temporaryo nga manugtatap sang sanga sang mga  Saksi ni Jehova nakabaton sing restric­tion or­der gikan sa gobierno, nagamando nga magpuyo sia sa isa ka banwa nga mga 100 kilometros gikan sa Syd­ney. Gindumilian sia sa pagguwa sa otso-kilometros nga radyus sang sentro sang banwa. Apat ka litro nga gasolina ang ginarasyon sa kada salakyan kada bulan. Apang ang mga kauturan nag-imbento sing maayo gid nga yunit nga nakilal-an subong gas pro­duc­er​—⁠ang silindriko nga metal nga suludlan nga nagabug-at sing mga tunga sa tonelada, nga ginabutang sa likod sang salakyan. Ginagatungan ini sang uling, nagapatubas sing carbon mon­ox­ide subong gatong. Sa pila ka gab-i kada semana, ginagamit ko ini upod sa responsable nga mga utod sa pagpakigkita sa manugtatap sa namalhan nga sapa malapit sa banwa nga gintapukan sa iya. Sa amo, mahambalan namon ang madamong butang antes paandaron liwat ang gas producer kag maglakbay pabalik sa Syd­ney sa kaagahon.

Sang ulihi, ang pagdumili sa mga Saksi ni Jehova nakalab-ot sa Korte Suprema sang Aus­tralia. Ang huwes nagsiling nga ang pagdumili “indi makatarunganon, mahinalion, kag mapiguson” kag bug-os nga nagpamatuod nga ang mga Saksi ni Jehova wala makasala sing sedisyon. Ginsupurtahan sang bug-os nga Korte Suprema ini nga desisyon, gani makapangabudlay na kami sing hayag sa pagpadayon sang amon nahisuno sa kasuguan nga mga hilikuton sa Ginharian.

Dugang Pa nga mga Asaynment kag mga Pagpakamaayo

Pagkatapos sang guerra madamo sang nangabudlay sa amon tago nga pag-imprinta ang nagpayunir. Ang iban sa ila ginpadala sang ulihi sa Watch­tow­er Bi­ble ­School of Gil­e­ad sa Nueva York. Amo man sina ang handum namon ni Lucy, apang nangin ginikanan kami sa isa ka anak nga babayi kag namat-od ako nga magbalik sa negosyo sa pag-imprinta. Nangamuyo kami kay Jehova nga buligan niya kami pirme nga unahon ang mga interes sang Ginharian, kag ginbuligan gid niya kami. Nadalahig ako sa isa pa ka ministeryal nga asayn­ment sa masunod nga paagi.

Nakabaton ako sing tawag sa telepono gikan kay Lloyd Barry, nga nagaalagad karon subong katapo sang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, Nueva York. Nagalakbay nga manugtatap sia sadto sa Syd­ney. Ginpamangkot niya ako kon nahibaluan ko ang petsa sang amon masunod nga asambleya. Sang nagsabat ako sing huo, sia nagsiling: “Luyag namon nga ikaw ang magatatap sa mga kahimusan sa pagkaon.”

Nakibot sa pila ka gutlo, nagsabat ako sing maluya: “Apang wala pa ako makahimo sing subong sina sa bug-os ko nga kabuhi.”

“Utod,” sabat niya nga nagalahog, “tion na nga makatuon ka!” Natun-an ko matuod ini, kag padayon ako nga may pribilehiyo sa pagtatap sa serbisyo sa pagkaon, bisan sa dalagku nga mga kombension, sa kapin na sa 40 ka tuig.

Sa sulod sang mga tinuig, ang amon komersial nga imprintahan nagsangkad, kag nagkinahanglan ini sing pila ka paglakbay sa negosyo sa luwas sang pungsod. Pirme ko ini ginatabo sa internasyonal nga mga kombension sa Siudad sang Nueva York kag sa iban pa nga lugar sa Estados Unidos. Naghatag ini sa akon sing kahigayunan nga makaupod ang mga nagadumala sa lainlain nga mga departmento sa kombension, ilabi na sa serbisyo sa pagkaon. Busa, pagbalik sa Aus­tralia, ilabi pa gid nga nangin sangkol ako sa pag-alagad sa amon mga kombension.

Tigulang na kami karon, kag kon kaisa ginapamensar namon ni Lucy kon bala madamo pa kuntani kami sing nahimo kon natawo kami sing ulihi pa. Sa pihak nga bahin, ang amon pagkatawo sang 1916 kag 1914, ginakabig namon nga isa ka makalilipay nga pribilehiyo nga makita ang mga tagna sang Biblia nga natuman sa atubangan sang amon mga mata. Kag nagapasalamat kami kay Jehova tungod sang pagpakamaayo sa amon nga matudluan kag mabuligan ang madamo nga mga tawo sa paghibalo sang kamatuoran kag makita sila karon nga nagaalagad sa iya subong bawtismado nga mga ministro. Ginapangamuyo namon nga kabay nga padayon kami nga makaalagad sa iya tubtob sa walay katapusan, nagakilala sa iya sing dayon subong ang dakung Soberanong Gumalahom sang uniberso.

[Footnote]

[Mga piktyur sa pahina 29]

Imprintahan sa Strathfield Bethel, 1929-73

Si George Gibb nga nagatindog sa tupad sang mga makina nga ginpaguwa gikan sa imprintahan paagi sa pader sa likod