Ang Madabong nga Kahoy nga Olivo sa Balay sang Dios

SA PUNGSOD sang Israel, may nagapamuhi nga kahoy nga halos indi mapapas. Bisan kon pudlon, sa indi madugay magapanalingsing ang tuod sini. Kag kon ginapupo ang bunga sini, nagahatag ini sa tag-iya sing bugana nga lana nga magamit sa pagluto, pagsuga, pagpaninlo, kag kosmetiko.

Suno sa dumaan nga parabola nga narekord sa tulun-an nga Hukom sa Biblia, “sang una nga panahon naglakat ang mga kahoy sa paghaplas sing isa ka hari sa ibabaw nila.” Ano nga kahoy sa kagulangan ang ila una nga napilian? Wala sing liwan kundi ang mabakod kag madabong nga kahoy nga olivo.​—⁠Hukom 9:⁠8.

Sang nagligad nga kapin sa 3,500 ka tuig, ginlaragway ni manalagna Moises ang Israel subong ‘isa ka maayong duta, isa ka duta sang mga olivo.’ (Deuteronomio 8:​7, 8) Bisan karon, nagalinapta ang mga kakahuyan sang olivo sa kadutaan halin sa kunsaran sang Bukid Hermon sa aminhan tubtob sa dulunan sang Beersheba sa bagatnan. Ginapatahom sini gihapon ang baybayon nga Kapatagan sang Saron, ang batuhon nga mga banglid sang Samaria, kag ang mauyahon nga mga nalupyakan sang Galilea.

Masunson ginagamit sing malaragwayon sang mga manunulat sang Biblia ang kahoy nga olivo. Gingamit ang mga bahin sini nga kahoy sa pag-ilustrar sa kaluoy sang Dios, sa saad nga pagkabanhaw, kag sa malipayon nga pamilya. Ang maid-id pa nga pag-usisa sa olivo magabulig sa aton nga mahangpan ini nga mga pagpatuhoy sang Kasulatan kag magadugang sang aton apresasyon sa sining pinasahi nga kahoy nga nagabuylog sa iban pa nga mga tinuga sa pagdayaw sa Magbubuhat sini.​—⁠Salmo 148:​7, 9.

Ang Mabakod nga Kahoy nga Olivo

Indi gid man dalayawon ang isa ka kahoy nga olivo sa una nga pagkakita. Wala ini nagalab-ot tubtob sa langit subong sang pila ka matag-as kaayo nga cedro sang Lebanon. Ang troso sini indi subong ka tumalagsahon sa cipres, kag ang mga bulak sini indi subong katahom sa iya sang kahoy nga almendro. (Ambahanon ni Solomon 1:​17; Amos 2:9) Ang labing importante nga bahin sang kahoy nga olivo natago​—⁠sa idalom sang duta. Ang madalom sini nga mga gamot, nga mahimo maglab-ot sa anom ka metro sa idalom sang duta kag magsangkad sing malayo pa, amo ang kabangdanan sang pagdabong kag pagpamuhi sing malawig sini nga kahoy.

Bangod sini nga mga gamot, malampuwasan sang mga kahoy nga olivo sa mga banglid ang tigpalamangag samtang ang mga kahoy sa nalupyakan sa ubos mahimo nga nalaya na bangod wala sing tubig.  Ginapaposible sang mga gamot nga magpamuhi sing siniglo ang mga olivo, bisan nga kon tulukon daw bagay na lamang igatong ang kudolkudol nga puno sang kahoy. Kinahanglan lamang sining mabakod nga kahoy ang bastante nga lugar agod magtubo kag ang duta nga hugak agod makasulod ang hangin, nga wala sing mga hilamon ukon iban pa nga tanom nga mahimo istaran sang makahalalit nga mga peste. Kon mahatag ining simple nga mga kinahanglanon, ang isa ka kahoy makapatubas tubtob sa 57 ka litro nga lana sa isa ka tuig.

Wala sing duhaduha nga ginapakabahandi sang mga Israelinhon ang olivo bangod sang malahalon nga lana sini. Ang de-pabilo nga mga suga nga nagagamit sang lana sang olivo nagahatag sing kasanag sa ila puluy-an. (Levitico 24:2) Kinahanglanon sa pagluto ang lana sang olivo. Ginaamligan sini ang panit sa init sang adlaw, kag ginhimo ini nga habon sa pagpaninlo. Ang uyas, alak, kag olivo amo ang panguna nga alanyon sa pungsod. Isa ka kapahamakan sa isa ka Israelinhon nga pamilya kon wala sing maani nga olivo.​—⁠Deuteronomio 7:​13; Habacuc 3:⁠17.

Apang, masami nga bugana ang lana sang olivo. Mahimo nga ginpatuhuyan ni Moises ang Ginsaad nga Duta subong ‘isa ka duta sang mga olivo’ bangod ang olivo amo ang labing kinaandan nga tanom nga kahoy sa amo nga duog. Ang ika-19 nga siglo nga naturalist nga si H. B. Tristram naglaragway sa olivo subong “pinasahi nga kahoy sang pungsod.” Bangod sang balor kag kabugana sini, gingamit pa gani ang lana sang olivo subong mapuslanon nga instrumento sang pagbayluhanay sa tunga sang mga pungsod sa bug-os nga rehiyon sa Mediteraneo. Ginpatuhuyan mismo ni Jesucristo ang isa ka utang nga gin-isip nga “isa ka gatos nga sukob nga lana sang olivo.”​—⁠Lucas 16:​5, 6.

“Kaangay Sang mga Singil Sang mga Kahoy nga Olivo”

Ang mapuslanon nga kahoy nga olivo nagakaigo nga nagailustrar sa mga pagpakamaayo sang Dios. Paano padyaan ang isa ka tawo nga nagakahadlok sa Dios? “Ang imo asawa mangin subong sang nagapamunga nga balagon sa nasulod gid nga mga bahin sang imo balay,” amba sang salmista. “Ang imo mga anak mangin kaangay sang mga singil sang mga kahoy nga olivo sa palibot sang imo latok.” (Salmo 128:3) Ano ining “mga singil sang mga kahoy nga olivo,” kag ngaa ginpaanggid ini sang salmista sa mga anak?

Tumalagsahon ang kahoy nga olivo sa bagay nga dalayon nga nagatubo ang bag-o nga mga saha sa ubos sang puno sini.⁠ * Kon ang puno, bangod sang katigulangon sini, indi na magpamunga kaangay sang una, mahimo tugutan sang mga mangunguma ang pila ka singil, ukon bag-o nga mga saha, nga magtubo tubtob mangin bahin na ini sang kahoy. Pagligad sang pila ka tion, ang orihinal nga kahoy mapalibutan sing tatlo ukon apat ka linghod kag mabakod nga mga puno, kaangay sang mga anak sa palibot sang latok. Pareho ang gamot sini nga mga singil, kag pareho sila nga makapatubas sing maayo nga mga olivo.

Ini nga kinaiya sang kahoy nga olivo nagakaigo nga nagailustrar kon paano magtubo nga malig-on sa pagtuo ang mga anak, ina bangod sang mabakod espirituwal nga mga gamot sang ila mga ginikanan. Samtang nagahamtong ang kabataan, may bahin man sila sa pagpamunga kag sa pagsakdag sa ila mga ginikanan, nga nagakalipay nga makita nga nagaalagad kay Jehova ang ila mga anak kaupod nila.​—⁠Hulubaton 15:⁠20.

“Bisan Gani ang Kahoy May Paglaum”

Ang isa ka tigulang nga amay nga nagaalagad kay Jehova nalipay sa iya diosnon nga mga anak. Apang ini nga mga anak nagakalisod kon ang ila amay sa ulihi ‘magakadto sa dalanon sang bug-os nga duta.’ (1 Hari 2:2) Agod mabuligan kita nga mabatas ina nga trahedya sa pamilya, ginapasalig kita sang Biblia nga may pagkabanhaw.​—⁠Juan 5:​28, 29; 11:⁠25.

Si Job, nga amay sang madamo nga kabataan, nakahibalo gid sang kalip-uton sang kabuhi sang tawo. Ginpaanggid niya ini sa bulak nga madali malaya. (Job 1:​2; 14:​1, 2) Ginhandum ni Job nga mapatay agod makapalagyo sa iya daku nga pag-antos, nagatamod sa lulubngan subong isa ka duog nga mapanaguan niya kag gikan sa sini makabalik sia. “Kon ang mapagros nga tawo mapatay, mabuhi pa bala sia?” pamangkot ni Job. Nian masinaligon sia nga nagsabat: “Sa tanan nga mga adlaw sang akon obligado nga pag-alagad magahulat ako, tubtob nga magaabot ang akon kaumpawan. Magapanawag ka [Jehova], kag ako magasabat sa imo. Kay sa binuhatan sang imo mga kamot magahandum ka.”​—⁠Job 14:​13-15.

Paano gin-ilustrar ni Job ang iya pagpati nga tawgon sia sang Dios gikan sa lulubngan? Paagi sa isa ka kahoy, nga suno sa paglaragway sa sini mahimo nga ginapatuhuyan niya ang olivo.  “Bisan gani ang kahoy may paglaum,” siling ni Job. “Kon pudlon ini, magapanalingsing ini liwat.” (Job 14:7) Mahimo mapulod ang kahoy nga olivo, apang indi ina ang katapusan sini. Mapatay lamang ang kahoy kon gabuton ini. Kon magpabilin ang mga gamot, ang kahoy magapanalingsing liwat kag mangin mabakod.

Bisan pa malaya ang tigulang na nga kahoy nga olivo bangod sang malawig nga tigpalamangag, ang naghuyos nga tuod mahimo mabuhi liwat. “Kon ang iya mga gamot maggulang sa duta kag sa yab-ok mapatay ang iya tuod, sa alisbong sang tubig magapanalingsing ini kag magapananga gid ini subong sang bag-o nga tanom.” (Job 14:​8, 9) Nagpuyo anay si Job sa isa ka mainit kag yab-ukon nga pungsod diin mahimo nakita niya ang madamo nga tuod sang olivo nga daw laya kag patay na. Apang, kon mag-abot ang ulan, ining “patay” nga kahoy nagapamuhi liwat kag ang bag-o nga puno magatubo gikan sa mga gamot sini nga daw “bag-o nga tanom” ini. Bangod sa sining tumalagsahon nga ikasarang nga makapanumbalik, nakasiling ang isa ka horticulturist nga taga-Tunisia: “Masiling mo gid nga ang mga kahoy nga olivo wala sing kamatayon.”

Subong nga ang isa ka mangunguma nalangkag nga makita nga manalingsing liwat ang nalaya niya nga mga kahoy nga olivo, nalangkag man si Jehova sa pagbanhaw sa matutom niya nga mga alagad. Ginapaabot ni Jehova ang tion nga ang matutom nga mga indibiduwal kaangay nanday Abraham kag Sara, Isaac kag Rebeca, kag madamo pa nga iban banhawon. (Mateo 22:​31, 32) Makalilipay gid nga abiabihon ang mga patay kag makita sila nga nagakabuhi liwat sing malipayon kag mabungahon!

Ang Simbuliko nga Kahoy nga Olivo

Ginapadayag ang kaluoy sang Dios sa iya pagkawalay pinasulabi subong man sa iya aman nga pagkabanhaw. Gingamit ni apostol Pablo ang kahoy nga olivo sa pag-ilustrar kon paano si Jehova nagakaluoy sa mga tawo walay sapayan sang ila rasa ukon ginhalinan. Sa sulod sang mga siglo ginpabugal sang mga Judiyo ang ila pagkapinili nga katawhan sang Dios, “mga kaliwat ni Abraham.”​—⁠Juan 8:​33; Lucas 3:⁠8.

Ang matawo sa Judiyong pungsod indi mismo isa ka kinahanglanon agod matigayon ang kahamuot sang Dios. Apang, ang una nga mga disipulo ni Jesucristo mga Judiyo tanan, kag may pribilehiyo sila anay nga mangin ang nahauna nga mga tawo nga ginpili sang Dios agod mangin bahin sang ginsaad nga binhi ni Abraham. (Genesis 22:​18; Galacia 3:29) Ginpaanggid ni Pablo ining Judiyo nga mga disipulo sa mga sanga sang isa ka simbuliko nga kahoy nga olivo.

Ang kalabanan sang kinaugali nga mga Judiyo nagsikway kay Jesus, naghimo sa ila nga indi kalipikado subong palaabuton nga mga katapo sang “diutay nga panong,” ukon “Israel sang Dios.” (Lucas 12:​32; Galacia 6:16) Gani, nangin kaangay sila sang simbuliko nga mga sanga sang olivo nga ginpang-utod. Sin-o ang magabulos sa ila? Sang tuig 36 C.⁠E., ginpili ang mga Gentil nga mangin bahin sang binhi ni Abraham. Daw subong bala nga ginsumpay ni Jehova ang mga sanga sang talunon nga olivo sa kahoy nga olivo sa katamnan. Ang magahuman sa ginsaad nga binhi ni Abraham magalakip sa mga tawo gikan sa mga pungsod. Ang Gentil nga mga Cristiano mahimo na karon mangin ‘mga umalambit sang kabuganaan sang gamot sang olivo.’​—⁠Roma 11:⁠17.

Para sa isa ka mangunguma, ang pagsumpay sing sanga sang talunon nga olivo sa isa ka kahoy nga olivo sa katamnan imposible kag “batok sa kinaugali.” (Roma 11:24) “Isumpay ang maayo sa talunon, kag, subong sang ginasiling sang mga Arabo, daugon sini ang talunon,” paathag sang libro nga The Land and the Book, “apang indi magamadinalag-on kon baliskaron mo ang pamaagi.” Natingala man ang Judiyong mga Cristiano sang  si Jehova “sa nahauna nga tion nagliso sang iya igtalupangod sa mga pungsod sa pagkuha sa ila sing katawhan sa iya ngalan.” (Binuhatan 10:​44-48; 15:14) Apang, isa ini ka maathag nga tanda nga ang katumanan sang katuyuan sang Dios wala nagadepende sa bisan ano nga pungsod. Wala, kay “sa tagsa ka pungsod ang tawo nga nagakahadlok sa iya kag nagahimo sing pagkamatarong kalahamut-an sa iya.”​—⁠Binuhatan 10:⁠35.

Ginpakita ni Pablo nga bangod ginpang-utod ang di-matutom Judiyong mga “sanga” sang kahoy nga olivo, mahimo man ini matabo sa bisan sin-o nga wala magpabilin sa kahamuot ni Jehova bangod sang bugal kag pagkadimatinumanon. (Roma 11:​19, 20) Ginailustrar gid sini nga indi dapat pasapayanan ang di-bagay nga kaayo sang Dios.​—⁠2 Corinto 6:⁠1.

Paghaplas Sing Lana

Ginapatuhuyan sing literal kag sing malaragwayon sang Kasulatan ang paggamit sing lana sang olivo. Sang una nga panahon, ‘ginapahumukan sing lana’ ang mga pilas kag mga lagob agod madali mag-ayo. (Isaias 1:6) Suno sa isa ka ilustrasyon ni Jesus, ginbubuan sang maayo nga Samaritano sing lana sang olivo kag alak ang mga pilas sang tawo nga nasapwan niya sa dalan pa Jerico.​—⁠Lucas 10:⁠34.

Ang paghaplas sing lana sang olivo sa ulo sang isa makaparepresko kag makapaumpaw. (Salmo 141:5) Kag sa pag-atipan sa mga kaso sang espirituwal nga balatian, mahimo ‘haplasan sang Cristianong mga gulang ang isa ka katapo sang kongregasyon sing lana sa ngalan ni Jehova.’ (Santiago 5:14) Ang mahigugmaon Makasulatanhon nga laygay sang mga gulang kag ang ila tinagipusuon nga mga pangamuyo para sa ila nagamasakit sa espirituwal nga masigkatumuluo ginapaanggid sa makapaumpaw nga lana sang olivo. Makawiwili nga sa Hebreong hambal, ginalaragway kon kaisa ang maayo nga tawo subong “puro nga lana sang olivo.”

“Madabong nga Kahoy nga Olivo sa Balay Sang Dios”

Pasad sa nabinagbinag na nga mga punto, indi makapakibot nga ang mga alagad sang Dios mapaanggid sa mga kahoy nga olivo. Ginhandum ni David nga mangin kaangay sang “madabong nga kahoy nga olivo sa balay sang Dios.” (Salmo 52:8) Subong nga sa masami napalibutan sing mga kahoy nga olivo ang mga balay sang Israelinhon nga mga pamilya, gani ginhandum ni David nga mangin suod kay Jehova kag magpatubas sing bunga sa kadayawan sang Dios.​—⁠Salmo 52:⁠9.

Sang matutom kay Jehova, ang duha ka tribo nga ginharian sang Juda kaangay sa “madabong nga kahoy nga olivo, matahom ang bunga kag ang dagway.” (Jeremias 11:​15, 16) Apang nadula sang katawhan sang Juda ina nga pribilehiyo sang ‘nagdumili sila sa pagpamati sang mga pulong ni Jehova kag nagsunod sila sa iban nga mga dios.’​—⁠Jeremias 11:⁠10.

Agod mangin madabong nga kahoy nga olivo sa balay sang Dios, dapat naton tumanon si Jehova kag mangin handa sa pagbaton sang disiplina nga paagi sini “ginatapsan” niya kita agod makapatubas kita sing madamo pa nga Cristianong bunga. (Hebreo 12:​5, 6) Dugang pa, subong nga kinahanglan sang isa ka kinaugali nga kahoy nga olivo ang madalom nga mga gamot agod malampuwasan ang malawig nga tigpalamangag, dapat naton pabakuron ang aton espirituwal nga mga gamot agod mabatas naton ang mga pagtilaw kag paghingabot.​—⁠Mateo 13:​21; Colosas 2:​6, 7.

Ang kahoy nga olivo nagasimbulo gid sa matutom nga Cristiano, nga mahimo indi kilala sa kalibutan apang ginakilala sang Dios. Kon mapatay sia sa sini nga sistema, mabuhi sia liwat sa bag-ong kalibutan nga magaabot.​—⁠2 Corinto 6:​9; 2 Pedro 3:⁠13.

Ang daw indi mapapas nga kahoy nga olivo nga padayon nga nagapamunga tuigtuig nagapahanumdom sa aton sang saad sang Dios: “Subong sang mga adlaw sang kahoy mangin amo ang mga adlaw sang akon katawhan; kag ang akon mga pinili bug-os nga magapulos sa binuhatan sang ila mga kamot.” (Isaias 65:22) Matuman inang matagnaon nga saad sa bag-ong kalibutan sang Dios.​—⁠2 Pedro 3:⁠13.

[Nota]

[Retrato sa pahina 25]

Isa ka dumaan kudolkudol nga puno sang kahoy nga makita sa Jávea, Probinsia sang Alicante, Espanya

 [Retrato sa pahina 26]

Mga kakahuyan sang olivo sa Probinsia sang Granada, Espanya

[Retrato sa pahina 26]

Isa ka tigulang na nga kahoy nga olivo sa guwa sang mga pader sang Jerusalem

[Retrato sa pahina 26]

Ang Biblia nagasambit tuhoy sa pagsumpay sing mga sanga sa isa ka kahoy nga olivo

[Retrato sa pahina 26]

Ining tigulang na nga kahoy nga olivo napalibutan sang mga singil sang linghod nga mga sanga