“Bantayi ang Imo Tagipusuon”

SI Jehova nagsiling kay manalagna Samuel: “Ang Dios nagatan-aw indi subong sang pagtan-aw sang tawo, bangod ang tawo nagatulok sa kon ano ang makita sang mga mata; apang tuhoy kay Jehova, nagatulok sia sa kon ano ang yara sa tagipusuon.” (1 Samuel 16:7) Nagatalupangod man sang malaragwayon nga tagipusuon, si salmista David nag-amba: “Gin-usisa mo [Jehova] ang akon tagipusuon, nagsayasat ka sa gab-i, ginputli mo ako; matukiban mo nga wala ako magbuko.”​—⁠Salmo 17:⁠3.

Huo, si Jehova nagausisa sang tagipusuon agod mahibaluan kon ano gid kita. (Hulubaton 17:3) May maayong rason gid, kon amo, nga si Hari Solomon sang dumaan nga Israel naglaygay: “Labaw sa tanan nga dapat bantayan, bantayi ang imo tagipusuon, kay nagagikan sa sini ang mga tuburan sang kabuhi.” (Hulubaton 4:23) Paano naton bantayan ang aton malaragwayon nga tagipusuon? Ang Hulubaton kapitulo 4 nagahatag sa aton sing sabat sa sinang pamangkot.

Pamatii ang Disiplina Sang Isa ka Amay

Ang ikap-at nga kapitulo sang Hulubaton nagasugod sa mga pulong: “Pamatii, O mga anak, ang disiplina sang isa ka amay kag magtalupangod, agod mahibaluan ninyo ang paghangop. Kay hatagan ko kamo sing maayong pagtulun-an. Dili ninyo pagbayai ang akon kasuguan.”​—⁠Hulubaton 4:​1, 2.

Ang mga pamatan-on ginalaygayan nga pamatian nila ang maayo nga pagtulun-an sang ila diosnon nga mga ginikanan, ilabi na sang isa ka amay. May Makasulatanhon sia nga salabton nga amanan ang pisikal kag espirituwal nga mga kinahanglanon sang iya pamilya. (Deuteronomio 6:​6, 7; 1 Timoteo 5:8) Kon wala ini nga panuytoy, daw ano gid kabudlay para sa isa ka pamatan-on nga maghamtong! Busa, indi bala dapat batunon sing matinahuron sang isa ka bata ang disiplina sang iya amay?

Apang, kamusta ang isa ka pamatan-on nga wala sing amay nga magatudlo sa iya? Ang onse-anyos nga si Jason, halimbawa, nangin ilo sa amay sa edad nga kuwatro anyos.⁠ * Sang ginpamangkot sia sang isa ka Cristianong gulang kon ano gid nga butang ang ginakabalak-an niya sa iya kabuhi, si Jason maabtik nga nagsabat: “Nahidlaw ako sa isa ka amay. Kon kaisa nagapahanusbo gid ini sa akon.” Apang, ang mga pamatan-on nga wala sing mga ginikanan makatigayon sing makalulugpay nga laygay. Si Jason kag ang iban pa nga kaangay niya makapangayo kag makabaton sing amaynon nga laygay sa mga gulang kag sa iban pa nga mga hamtong sa Cristianong kongregasyon.​—⁠Santiago 1:⁠27.

Nagahinumdom sang iya mismo edukasyon, si Solomon nagapadayon: “Nangin matuod ako nga anak sa akon amay, mapinalanggaon kag bugtong sa atubangan sang akon iloy.” (Hulubaton 4:3) Maathag gid nga gindumdom sang hari ang pagpadaku sa iya nga may pagpalangga. Subong ‘matuod nga anak’ nga nagdumdom gid sang laygay sang amay, ang bata nga si Solomon mahimo gid nga may mainit kag suod nga kaangtanan sa iya amay, si David. Dugang pa, si Solomon “bugtong,” ukon palangga gid. Daw ano gid ka importante para sa isa ka bata nga magdaku sa puluy-an nga may malipayon nga palibot kag ang linya sang komunikasyon upod sa mga ginikanan bukas!

Magtigayon Sing Kaalam kag Paghangop

Nagadumdom sang mahigugmaon nga laygay sang iya amay, si Solomon nagasaysay: “Nagtudlo sia sa akon kag nagsiling sa akon: ‘Kabay nga manguyapot sing hugot ang imo tagipusuon sa akon mga pulong. Tumanon mo ang akon mga sugo kag magpadayon ka sa pagkabuhi. Magtigayon ka sing kaalam, magtigayon ka sing paghangop. Dili pagkalimti, kag dili magtalikod sa mga pinamulong sang akon baba. Indi mo ini [kaalam] pagbayaan, kag magatipig ini sa imo. Higugmaa ini, kag magaamlig  ini sa imo. Ang kaalam amo ang panguna nga butang. Magtigayon ka sing kaalam; kag sa tanan nga imo matigayon, magtigayon ka sing paghangop.’ ”​—⁠Hulubaton 4:​4-7.

Ngaa ang kaalam “amo ang panguna nga butang”? Ang kaalam nagakahulugan sang pag-aplikar sa ihibalo kag paghangop sa paagi nga nagabunga ini sing maayo. Ang ihibalo​—⁠ang pagkilala ukon paghibalo sa mga impormasyon nga natigayon paagi sa pagpanilag kag eksperiensia ukon paagi sa pagbasa kag pagtuon​—⁠kinahanglanon gid sa kaalam. Apang kon wala kita sing ikasarang sa paggamit sini sing maayo, ang aton ihibalo mahimo nga may diutay lamang nga kabilihanan. Indi lamang nga dapat naton basahon sing tayuyon ang Biblia kag ang mga publikasyon pasad sa Biblia nga gin-aman sang “matutom kag mainandamon nga ulipon” kundi panikasugan man nga iaplikar ang aton natun-an gikan sa sini.​—⁠Mateo 24:⁠45.

Ang pagtigayon sing paghangop kinahanglanon man. Kon wala ini, mahangpan gid bala naton kon ano ang kaangtanan sang mga impormasyon sa isa kag isa kag matigayon ang bug-os nga larawan sang butang nga ginabinagbinag? Kon kulang kita sing paghangop, paano naton mahantop ang mga ngaa kag mga diin sang mga butang kag matigayon ang paghangop kag paghantop? Huo, agod makapangatarungan gikan sa mga impormasyon kag makadangat sa nagakaigo nga konklusion, kinahanglan naton ang paghangop.​—⁠Daniel 9:​22, 23.

Si Solomon padayon nga nagasaysay sang mga pulong sang iya amay, nga nagasiling: “Pabalori ini [kaalam] sing daku, kag magabayaw ini sa imo. Magahimaya ini sa imo bangod ginahakos mo ini. Sa imo ulo magahatag ini sing purongpurong sang kagayon; isa ka purongpurong sang katahom ang ihatag sini sa imo.” (Hulubaton 4:​8, 9) Ang diosnon nga kaalam nagaamlig sa isa nga nagatigayon sini. Dugang pa, nagapadungog kag nagapatahom ini sa iya. Kon amo, magtigayon gid kita sing kaalam.

“Kapti Sing Malig-on ang Disiplina”

Nagapalanog sang panudlo sang iya amay, ang hari sang Israel masunod nga nagsiling: “Pamatii, anak ko, kag batuna ang akon mga pinamulong. Nian ang mga tuig sang imo kabuhi magadamo. Tudluan ko ikaw sa dalan sang kaalam; palakton ko ikaw sa mga banas sang pagkatadlong. Kon ikaw nagalakat, indi masablagan ang imo mga tikang; kag kon ikaw nagadalagan, indi ka masandad. Kapti sing malig-on ang disiplina; dili ini pagbuy-i. Amligi ini, kay ini mismo ang imo kabuhi.”​—⁠Hulubaton 4:​10-13.

Subong matuod nga anak sa iya amay, gin-apresyar gid ni Solomon ang kabilihanan sang mahigugmaon nga disiplina nga nagatudlo kag nagatadlong. Kon wala sing balanse nga disiplina, paano kita makapaabot nga mangin hamtong sa espirituwal ukon makalaum nga mapauswag ang kalidad sang aton kabuhi? Kon indi kita magtuon  gikan sa aton mga kasaypanan ukon kon indi naton tadlungon ang sayop nga mga ideya, ang aton espirituwal nga pag-uswag mangin diutay gid lamang. Ang makatarunganon nga disiplina nagadul-ong sa diosnon nga paggawi kag sa amo nagabulig sa aton ‘sa paglakat sa mga banas sang pagkatadlong.’

Ang isa pa ka sahi sang disiplina nagaresulta man ‘sa pagdamo sang mga tuig sang aton kabuhi.’ Paano? Ti, si Jesucristo nagsiling: “Ang tawo nga matutom sa diutay gid matutom man sa madamo, kag ang tawo nga di-matarong sa diutay gid di-matarong man sa madamo.” (Lucas 16:10) Indi bala nga kon ginadisiplina naton ang aton kaugalingon sa diutay nga mga butang, mas mahapos para sa aton nga himuon man ini sa daku nga mga butang, nga sa sini mahimo nga nagadepende ang aton mismo kabuhi? Halimbawa, ang paghanas sa mata nga indi ‘magtan-aw sa isa ka babayi nga may daku nga pagkaibog sa iya’ nagabulig gid nga indi kita maghimo sing imoralidad. (Mateo 5:28) Natural lamang nga ini nga prinsipio naaplikar sa mga lalaki kag sa mga babayi. Kon ginadisiplina naton ang aton hunahuna ‘sa pagbihag sang tagsa ka panghunahuna,’ diutay lamang ang katalagman nga makasala kita sing daku sa pulong ukon sa buhat.​—⁠2 Corinto 10:⁠5.

Matuod, ang disiplina masunson nga mabudlay batunon kag mahimo nga daw madumilion. (Hebreo 12:11) Apang, ang maalam nga hari nagapasalig sa aton nga kon manguyapot kita sa disiplina, ang aton banas makaamot sa aton pag-uswag. Subong nga ang nagakaigo nga paghanas nagatugot sa isa ka manugdalagan sa pagdalagan sing madasig gid nga wala nagakatumba ukon nagahalit sa kaugalingon, ang pagpanguyapot sa disiplina nagatugot sa aton sa paglakat sing malig-on sa dalan padulong sa kabuhi nga wala nagakasandad. Sa pagkamatuod, dapat kita maghalong sa banas nga aton ginapili.

Likawi ang “Banas Sang mga Malauton”

Nagabatyag sing pagkahilingagawon, si Solomon nagapaandam: “Dili ka magsulod sa banas sang mga malauton, kag dili ka maglakat padulong sa dalan sang mga malaut. Likawi ini, dili ka mag-agi sa sini; bayai ini, kag magpadayon. Kay wala sila nagatulog luwas kon makahimo sila sing malaut, kag makuha ang ila katulugon luwas kon may masandad sa ila. Kay ginapakaon nila ang ila kaugalingon sang tinapay sang kalautan, kag ang alak sang masingki nga mga buhat ang ginainom nila.”​—⁠Hulubaton 4:​14-17.

Ang mga malauton, nga ang ila mga dalanon amo ang luyag ni Solomon nga likawan naton, nagasakdag sang ila kaugalingon sa ila malauton nga mga buhat. Ang paghimo sing malain kaangay sang kalan-on kag ilimnon para sa ila. Indi sila makatulog luwas kon makahimo sila sing masingki nga mga buhat. Ang ila mismo personalidad malain! Mabantayan gid bala naton ang aton tagipusuon samtang padayon kita nga nagapakig-upod sa ila? Daw ano nga kabuangan ang “maglakat padulong sa dalan sang mga malaut” paagi sa pagpadayag sang aton kaugalingon sa kasingki nga makita sa kalabanan sang kalingawan sang kalibutan karon! Ang pagpanikasog nga mangin mapinalanggaon nga mainawaon wala gid nagahisanto sa pag-inom sing nagapakibol nga dosis sang malain nga mga danyag sa telebisyon ukon sa sine.

Magpabilin sa Kapawa

Nagagamit gihapon sang halimbawa sang isa ka banas, si Solomon nagsiling: “Apang ang banas sang mga matarong kaangay sang masanag nga kapawa nga nagasanag kag nagasanag tubtob sa himpit nga adlaw.” (Hulubaton 4:18) Ang pagtuon sa  Biblia kag pagpanikasog nga maaplikar ang ginasiling sini sa kabuhi sarang mapaanggid sa pagsugod sa paglakbay sing kaagahon. Samtang ang kadulom sang kagab-ihon nangin madukot nga asul, halos wala kita sing butang nga makita. Apang samtang amat-amat nga nagapamanagbanag, amat-amat naton nga makilal-an sing labi kag labi ang aton palibot. Sa katapusan, ang adlaw nagasilak sing masanag, kag makita naton ang tanan nga butang sing maathag gid. Huo, ang kamatuoran amat-amat nga nagasanag sa aton samtang padayon naton nga ginatun-an ang Kasulatan sing mapailubon kag makugihon. Ang paghatag sa tagipusuon sing espirituwal nga pagkaon kinahanglanon agod maamligan naton ini gikan sa sayop nga pangatarungan.

Ang kahulugan sang mga tagna sang Biblia amat-amat man nga nagakatuman. Ang mga tagna nagaathag sa aton samtang ang balaan nga espiritu ni Jehova nagahatag sing kapawa sa sini kag samtang nagakatuman ini paagi sa mga hitabo sa kalibutan ukon sa mga eksperiensia sang katawhan sang Dios. Sa baylo nga di-mapailubon nga pakton ang tuhoy sa katumanan sini, kinahanglan nga maghulat kita sa “kapawa nga nagasanag kag nagasanag.”

Kamusta naman ang mga nagasikway sa panuytoy sang Dios paagi sa pagdumili sa paglakat sa kapawa? “Ang dalanon sang mga malauton subong sang kadudulman,” siling ni Solomon. “Wala sila makahibalo kon ano ang ila nasandaran.” (Hulubaton 4:19) Ang malaut kaangay sang isa ka tawo nga nagakasandad sa dulom nga wala makahibalo kon ano ang iya nasandaran. Bisan pa nga ang mga di-diosnon daw nagauswag bangod sang ila pagkadi-matarong, ang ila kadalag-an umalagi lamang. Nahanungod sa ila, ang salmista nag-amba: “Sa pagkamatuod ginapahamtang mo sila sa madanlog nga mga duog. Ginahulog mo [Jehova] sila sa kalaglagan.”​—⁠Salmo 73:⁠18.

Hupti ang Pagkamabinantayon

Ang hari sang Israel nagpadayon sa pagsiling: “Anak ko, talupangda ang akon mga pulong. Ilingig ang imo igdulungog sa akon mga pinamulong. Kabay nga indi ini magpahilayo gikan sa imo mga mata. Tipigi ini sa tunga sang imo tagipusuon. Kay kabuhi ini sa mga makakita sa sini kag ikaayo sa tanan nila nga unod. Labaw sa tanan nga dapat bantayan, bantayi ang imo tagipusuon, kay nagagikan sa sini ang mga tuburan sang kabuhi.”​—⁠Hulubaton 4:​20-23.

Ang halimbawa mismo ni Solomon nagapamatuod sa kabilihanan sang laygay nga amligan ang tagipusuon. Matuod, sia nangin “matuod nga anak” sa iya amay sa iya pagkapamatan-on kag nagpabilin nga matutom kay Jehova tubtob sa iya pagkahamtong. Apang, ang Biblia nagasiling:  “Natabo nga sang panahon sang pagtigulang ni Solomon ginpatalang sang iya [dumuluong nga] mga asawa ang iya tagipusuon sa pagsunod sa iban nga mga dios; kag ang iya tagipusuon indi bug-os kay Jehova nga iya Dios subong sang tagipusuon ni David nga iya amay.” (1 Hari 11:4) Kon wala pirme nagabantay, bisan ang labing maayo nga tagipusuon mahimo masulay sa paghimo sing malain. (Jeremias 17:9) Dapat gid naton huptan sa aton tagipusuon ang mga pahanumdom sa Pulong sang Dios​—⁠‘sa tunga sini.’ Nagalakip ini sa panuytoy nga ginhatag sa ika-4 nga kapitulo sang Hulubaton.

Usisaa ang Kahimtangan Sang Imo Tagipusuon

Ginabantayan bala naton sing madinalag-on ang aton malaragwayon nga tagipusuon? Paano naton mahibaluan ang kahimtangan sang nasulod nga pagkatawo? “Gikan sa kabuganaan sang tagipusuon nagapamulong ang baba,” siling ni Jesucristo. (Mateo 12:34) Nagsiling man sia: “Gikan sa tagipusuon nagagikan ang malaut nga mga pangatarungan, mga pagpatay, mga panglahi, mga pakighilawas, mga pangawat, di-matuod nga mga pagpanaksi, mga pasipala.” (Mateo 15:​19, 20) Huo, ang aton mga pulong kag mga buhat nagapamulong sing madamo tuhoy sa kon ano kita sa tagipusuon.

Sing nagakaigo, si Solomon nagalaygay sa aton: “Kuhaa sa imo ang malalison nga pamulong; kag ang pagkamadayaon sang mga bibig ipalayo sa imo. Kon tuhoy sa imo mga mata, dapat ini magtulok sing tadlong sa unhan, huo, ang imo nagakilan nga mga mata dapat magtan-aw sing tadlong sa atubangan mo. Tapana ang banas sang imo tiil, kag kabay nga maglig-on ang tanan mo nga dalanon. Dili ka magliso sa tuo nga kamot ukon sa wala. Kuhaa ang imo tiil sa malaut.”​—⁠Hulubaton 4:​24-27.

Bangod sang laygay ni Solomon, dapat naton usisaon ang aton mga hambal kag mga buhat. Agod maamligan naton ang tagipusuon kag mapahamut-an ang Dios, ang malalison nga hambal kag pagkamadayaon dapat likawan. (Hulubaton 3:32) Gani, dapat naton binagbinagon sing mapangamuyuon kon ano ang ginasugid sang aton mga hambal kag mga buhat tuhoy sa aton. Nian pangayuon naton ang bulig ni Jehova agod matadlong ang bisan ano man nga kaluyahon nga mamutikan naton.​—⁠Salmo 139:​23, 24.

Labaw sa tanan, kabay nga ‘ang aton mga mata magtan-aw sing tadlong.’ Huptan naton ini nga natuon sa tulumuron nga maghimo sing bug-os-kalag nga pag-alagad sa aton langitnon nga Amay. (Colosas 3:23) Samtang personal ka nga nagalakat sa sining matadlong nga dalanon, kabay nga hatagan ka ni Jehova sing kadalag-an sa “tanan mo nga dalanon,” kag kabay nga pakamaayuhon ka niya sing bugana sa pagpamati sa inspirado nga laygay nga ‘bantayan ang imo tagipusuon.’

[Nota]

[Blurb sa pahina 22]

Ginalikawan mo bala ang kalingawan nga nagapakita sing kasingki?

[Retrato sa pahina 21]

Manginpulos gikan sa laygay sang mga eksperiensiado

[Retrato sa pahina 23]

Ang disiplina wala nagapahinay sang imo pag-uswag

[Kapsion sa pahina 24]

Mangin mapinadayunon sa imo pagtuon sa Biblia