Ginpaigrab sang Paghingabot ang Pag-uswag sa Antioquia

SANG nagdabdab ang paghingabot sa tapos nga napatay si Esteban subong isa ka martir, madamo sa mga disipulo ni Jesus ang nagpalagyo gikan sa Jerusalem. Lakip sa mga duog nga ila gindangpan amo ang Antioquia, Siria, mga 550 kilometros pa aminhan. (Binuhatan 11:19) Ang nagsunod nga mga hitabo didto nag-apektar sa bug-os nga lakat sang Cristianong maragtas. Agod mahangpan ang natabo, makabulig ang diutay nga ihibalo tuhoy sa Antioquia.

Kon tuhoy sa mga siudad sa Emperyo sang Roma, ang kadakuon, kauswagan, kag pagkaimportante sang Antioquia nalabawan lamang sang Roma kag Alexandria. Sakop sining kapital nga siudad sang Siria ang aminhan-sidlangan nga pamusod sang Mediteraneo. Ang Antioquia (modernong-adlaw nga An­ta­kya, Turkey) yara sa maagyan sing barko nga Suba Orontes, nga nagasugpon sini sa pantalan sini, ang Se­leu­cia Pi­eria, nga 32 kilometros ang kalayuon. Kontrolado sini ang isa sang labing importante nga mga ruta sa negosyo sa ulot sang Roma kag sang Nalupyakan sang Ti­gris kag Eufra­tes. Subong sentro sang komersio, nagpatikang ini sa bug-os nga emperyo kag diri nagpanghikot ang tanan nga sahi sang mga tawo, nga nagdala sing balita tuhoy sa relihioso nga mga kahublagan sa tanan nga bahin sang Romano nga kalibutan.

Nag-uswag ang Heleniko nga relihion kag pilosopiya sa Antioquia. Apang “sang panahon ni Cristo,” siling sang istoryador nga si Glan­ville Dow­ney, “ang dumaan relihioso nga mga kulto kag mga pilosopiya nangin mga butang nga depende sa pagpati sang indibiduwal, samtang independiente nga nagpangita ang mga tawo sing relihioso nga kaayawan para sa ila kaugalingon nga mga problema kag mga handum.” (A History of An­tioch in Syria) Madamo ang nakakita sing kaayawan sa pagpati sa isa lamang ka Dios, mga seremonya, kag mga pagsulundan sa paggawi sang Judaismo.

Isa ka daku nga grupo sang mga Judiyo ang nagpuyo sa Antio­quia kutob pa sang ginpasad ang siudad sang 300 B.C.E. Ginbulubanta nga nagdamo ini sing 20,000 tubtob 60,000, nga nagahuman sa kapin sa 10 porsiento sang populasyon. Ang istoryador nga si Jose­phus nagsiling nga ginpalig-on sang Se­leu­cid nga dinastiya sang mga hari ang mga Judiyo nga magpuyo sa siudad, nagahatag sa ila sing bug-os nga kinamatarong sang mga banwahanon. Sadto nga tion, matigayon ang Hebreo nga Kasulatan sa Griego. Ginpukaw sini ang interes sang mga sumalakdag sa Mesianikong mga pagpaabot sang mga Judiyo. Gani, madamo nga Griego ang nangin proselita. Bangod sining tanan nga kahimtangan, ang Antioquia nangin mabungahon nga latagon para sa Cristianong paghimo sing disipulo.

Pagpanaksi sa mga Gentil

Ang kalabanan sang ginhingabot nga mga sumulunod ni Jesus nga naglapta halin sa Jerusalem nagpaambit sang ila pagtuo sa mga Judiyo lamang. Apang, sa Antioquia, ang iban nga mga disipulo gikan sa  Cipre kag Cirene nakighambal sa “nagahambal sing Griego nga mga tawo.” (Binuhatan 11:20) Bisan pa nga ginabantalaan na ang nagahambal sing Griego nga mga Judiyo kag mga proselita sugod sang Pentecostes 33 C.E., ang pagbantala sa Antioquia daw isa ka ­bag-o nga butang. Wala ini ginhimo sa mga Judiyo lamang. Matuod, ang Gentil nga si Cornelio kag ang iya pamilya nangin mga disipulo na. Apang nagkinahanglan pa sing palanan-awon halin kay Jehova agod makumbinsi si apostol Pedro nga nagakaigo nga bantalaan ang mga Gentil, ukon ang mga tawo sang mga pungsod.—Binuhatan 10:1-48.

Sa isa ka siudad nga ginaistaran sang daku kag dumaan nga Judiyo nga komunidad kag wala sing daku nga pagbanggianay sa ulot sang mga Judiyo kag mga Gentil, napanaksihan ang mga di-Judiyo kag positibo ang ila reaksion sa maayong balita. Mahimo nga ang Antioquia may nagakaigo nga palibot para sa sina nga mga hitabo, kag ‘madamo ang nagtuo.’ (Binuhatan 11:21) Kag sang ang mga proselita, nga nagasimba anay sa pagano nga mga dios, nangin mga Cristiano, nasangkapan sila sing pinasahi sa pagpanaksi sa iban pa nga mga Gentil nga nagasimba gihapon sa pagano nga mga dios.

Sang mabatian ang mga nagkalatabo sa Antio­quia, ginpadala didto si Bernabe sang kongregasyon sa Jerusalem agod mangusisa. Maalamon kag mahigugmaon yadto nga desisyon. Taga-Cipre sia, kaangay sang pila nga nagbantala na sa mga di-Judiyo. Malipayon si Bernabe sa tunga sang mga Gentil sa Antioquia. Gintamod man nila sia subong katapo sang komunidad nga pamilyar sa ila. * Nahanuklog sia sa buluhaton nga ginahimo. Gani “sang nag-abot sia kag nakita ang di-bagay nga kaayo sang Dios, nalipay sia kag ginpalig-on niya sila tanan sa pagpadayon sa Ginuo nga may tinagipusuon nga katuyuan,” kag “daku nga kadam-an ang gindugang sa Ginuo.”—Binuhatan 11:22-24.

“Ang posible nga mga rason nga nagmadinalag-on ang ministeryo sang una sa Antioquia,” siling sang istoryador nga si Dow­ney, “mahimo nga bangod sa sini nga siudad indi kinahanglan kahadlukan sang mga misyonero ang mga Judiyong panatiko subong sang nasumalang nila sa Jerusalem; subong man bangod ang siudad, subong kapital sang Siria, gindumalahan sang kumander sa militar, kag gani may mas daku nga kahim-ong sa publiko, kag diutay nga kahigayunan para sa kasingki sang guban subong sang natabo sa Jerusalem, diin daw indi mapunggan sang mga opisyal sang Judea (sa di-magkubos sa sini nga tion) ang mga Judiyong panatiko.”

Sa sinang maayo nga mga kahimtangan kag madamo sing dapat himuon, ayhan narealisar ni Bernabe nga kinahanglan niya ang bulig, kag nahunahuna niya ang iya abyan nga si Saulo. Ngaa si Saulo, ukon si Pablo? Ayhan bangod si Pablo, bisan pa nga indi isa sang 12 ka apostoles, nakabaton sang pagkaapostol sa mga pungsod. (Binuhatan 9:15, 27; Roma 1:5; Bugna 21:14) Gani, bagay gid si Pablo subong kaupod sa pagbantala sing maayong balita sa Gentil nga siudad sang Antioquia. (Galacia 1:16) Gani nagkadto si Bernabe sa Tarsus, ginpangita si Saulo, kag gindala sia sa Antioquia.—Binuhatan 11:25, 26; tan-awa ang kahon sa pahina 26-7.

Gintawag nga mga Cristiano Paagi sa Pagtuytoy Sang Dios

Sa bug-os nga tuig, si Bernabe kag si Pablo “nagpanudlo sa madamo nga tawo, kag sa Antio­quia una nga gintawag nga mga Cristiano ang mga disipulo paagi sa pagtuytoy sang Dios.” Indi mahimo nga ang mga Judiyo amo ang una nga nagtawag sa mga sumulunod ni Jesus subong mga Cristiano (Griego) ukon mga Mesianista (Hebreo), kay ginsikway nila si Jesus bilang Mesias, ukon Cristo, kag busa indi magakilala sa iya sing hipos nga amo sina paagi sa pagtawag sa mga sumulunod niya nga mga Cristiano. Ang iban nagahunahuna nga ang mga pagano nga pumuluyo mahimo nga naghayo sa ila nga mga Cristiano bilang lahoglahog ukon pag-uligyat. Apang, ginapakita sang Biblia nga ang ngalan nga Cristiano ginhatag sang Dios.—Binuhatan 11:26.

Sa Cristianong Griegong Kasulatan, ang berbo nga gingamit may kaangtanan sa ­bag-o nga ngalan, nga kinaandan nga ginabadbad subong  “gintawag,” pirme ginaangot sa isa ka butang nga labaw sa kinaugali, may kaangtanan sa orakulo, ukon diosnon. Sa amo ang mga iskolar nagbadbad sini subong “pagmitlang sing orakulo,” “malapit sa Dios,” ukon “paghatag sang mando ukon laygay sang Dios, pagtudlo gikan sa langit.” Bangod gintawag nga mga Cristiano ang mga sumulunod ni Jesus “paagi sa pagtuytoy sang Dios,” mahimo nga gintuytuyan ni Jehova si Saulo kag si Bernabe nga ihatag ang ngalan.

Ang bag-o nga ngalan padayon nga gingamit. Indi na masal-an ang mga disipulo ni Jesus nga isa ka sekta sang Judaismo, nga sa sini tuhay gid sila. Sang mga 58 C.E., kilala gid sang mga opisyal sang Roma kon ­sin-o ang mga Cristiano. (Binuhatan 26:28) Suno sa istoryador nga si Taci­tus, sang 64 C.E., ang ngalan popular man sa mga tawo sa Roma.

Ginagamit ni Jehova ang mga Matutom sa Iya

Daku ang pag-uswag sang maayong balita sa Antioquia. Upod ang pagpakamaayo ni Jehova kag ang determinasyon sang mga sumulunod ni Jesus nga magpadayon sa pagbantala, nangin sentro sang unang-siglo nga Cristianismo ang Antioquia. Gin­ga­mit sang Dios ang kongregasyon didto subong sentro sa pagpalapnag sing maayong balita sa malayo nga kadutaan. Halimbawa, sa Antioquia naghalin si apostol Pablo sa tagsa sang iya misyonero nga mga paglakbay.

Sa modernong panahon naglapnag man ang matuod nga Cristianismo bangod sang kakugi kag determinasyon walay sapayan sang pagpamatok, nagpaposible nga madamo ang makabati sing maayong balita kag makapakita sing apresasyon sa sini. * Gani kon nagaatubang ka sing pagpamatok bangod ginasakdag mo ang putli nga pagsimba, dumduma nga may mga rason si Jehova sa pagpahanugot sa sini. Subong sang unang siglo, dapat hatagan sing kahigayunan ang mga tawo karon nga mabatian ang tuhoy sa Ginharian sang Dios kag makatindog nga malig-on dampig sa sini. Ang imo determinasyon nga magpadayon sa pag-alagad kay Jehova sing matutom mahimo nga amo gid ang kinahanglan agod buligan ang isa nga matigayon ang sibu nga ihibalo tuhoy sa kamatuoran.

[Mga nota]

[Kahon/Mga retrato sa pahina 26, 27]

Ang “Wala Batia nga mga Tuig” ni Saulo

ANG katapusan nga pagsambit kay Saulo sa tulun-an sang Binuhatan antes sia nagkadto sa Antioquia sang mga 45 C.E. amo sang nabalabagan ang buko nga patyon sia sa Jerusalem kag ginpadala sia sang mga masigkatumuluo sa Tarsus. (Binuhatan 9:28-30; 11:25) Apang siam ka tuig yadto antes, sang mga 36 C.E. Ano ang ginhimo niya sadto nga tion—ang tion nga gintawag nga wala batia nga mga tuig ni Saulo?

Gikan sa Jerusalem, nagkadto si Saulo sa mga rehiyon sang Siria kag Cilicia, kag ang mga kongregasyon sang Judea nakabati: “Ang tawo nga sang una naghingabot sa aton karon nagabantala sang maayong balita tuhoy sa pagtuo nga iya anay gintinguhaan nga laglagon.” (Galacia 1:21-23) Mahimo nga ginpatuhuyan sadto nga report ang hilikuton sa Antioquia kaupod si Bernabe, apang bisan antes sina walay duhaduha nga masako si Saulo. Sang 49 C.E., may pila ka kongregasyon nga nagluntad sa Siria kag Cilicia. Ang isa yara sa Antioquia, apang nagahunahuna ang pila nga ang iban sini mahimo nga resulta sang hilikuton ni Saulo sa tion sang iya ginatawag nga wala batia nga mga tuig.—Binuhatan 11:26; 15:23, 41.

Nagapati ang iban nga mga iskolar nga dapat petsahan sa amo man nga tion ang importante nga mga hitabo sa kabuhi ni Saulo. Madamo nga kabudlayan nga gin-antos niya subong isa ka ‘ministro ni Cristo’ ang sa iban nga bahin mabudlay pat-uron ang petsa sa iya misyonero nga hilikuton. (2 Corinto 11:23-27) San-o lima ka beses nga nakabaton si Saulo sing 39 ka bunal halin sa mga Judiyo? Diin sia makatlo nga ginbunal sing mga bilugon? Diin sia nakaagi sing ‘madamo’ nga pagkabilanggo? Ulihi na lang ang pagbilanggo sa iya sa Roma. May rekord kita tuhoy sa isa ka bes nga sia ginbunal kag ginbilanggo—sa Filipos. Apang kumusta naman ang iban pa? (Binuhatan 16:22, 23) Ginpahangop sang isa ka manunulat nga sa sini nga panag-on si Saulo “nagapanaksi tuhoy kay Cristo sa mga sinagoga sa Diaspora amo nga nagdul-ong ini sa paghingabot gikan sa relihioso kag sibil nga mga awtoridad.”

Nakaagi si Saulo sing apat ka pagkalunod sang barko, apang naghatag ang Kasulatan sing mga detalye tuhoy sa isa lamang, nga natabo sa tapos niya ginlista ang iya mga kabudlayan sang nagsulat sia sa mga taga-Corinto. (Binuhatan 27:27-44) Gani mahimo nga natabo ang tatlo pa sa mga pagpanakayon nga wala naton mahibaluan. Ang bisan diin ukon ang tanan sini nga mga hitabo mahimo nalakip sa “wala batia nga mga tuig.”

Ang isa pa ka hitabo nga daw napetsahan sa sini nga panahon ginlaragway sa 2 Corinto 12:2-5. Si Saulo nagsiling: ‘Nakilala ko ang isa ka tawo nga nahiusa kay Cristo nga, napulog apat na ka tuig nga nagligad ginsabnit tubtob sa ikatlong langit, sa paraiso, kag nakabati sia sing mga pulong nga di-mamitlang nga indi tugot sa tawo ang pagmitlang.’ Mahimo nga ginapatuhuyan ni Saulo ang iya kaugalingon. Bangod ginsulat niya ini sang mga 55 C.E., ang 14 ka tuig nga nagligad magapabalik sa aton sa 41 C.E., sa tungatunga sang “wala batia nga mga tuig.”

Walay duhaduha nga naghatag yadto nga palanan-awon kay Saulo sing pinasahi nga paghangop. Ini bala agod sangkapan sia subong “isa ka apostol sa mga pungsod”? (Roma 11:13) Nag-apektar bala ini sa paagi sang iya paghunahuna, pagsulat, kag paghambal sang ulihi? Ang mga tinuig bala sa ulot sang pagkumbertir kay Saulo kag pagtawag sa iya sa Antioquia nakabulig agod mahanas sia kag mangin hamtong sia para sa mga responsabilidad sa ulihi? Ano man ang mga sabat sa sini nga mga pamangkot, mapat-od naton nga sang gin-agda sia ni Bernabe sa pagbulig nga pangunahan ang pagbantala nga hilikuton sa Antioquia, ang makugihon nga si Saulo bug-os nga kalipikado sa pagtuman sang tulumanon.—Binuhatan 11:19-26.

[Mapa sa pahina 25]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

SIRIA

Orontes

Antioquia

Seleucia

CIPRE

DAGAT MEDITERANEO

Jerusalem

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga retrato sa pahina 24]

Sa ibabaw: Ang Antioquia karon

Sa tunga: Ang Seleucia halin sa bagatnan

Sa ubos: Ang pader sang pantalan sa Seleucia