Ikaw Bala Naimpluwensiahan sang mga Siniko?

“ANG siniko amo ang isa nga wala gid sing nakita nga maayo nga kinaiya sa isa ka tawo, kag wala gid nagakapaslawan nga makita ang malain nga kinaiya. Isa sia ka tawhanon nga bukaw, masipat sa madulom, kag bulag sa kapawa, nagapaniid sang sapatsapat, kag wala gid sing nakita nga maayo nga pangayamon.” Ginpatungod ini nga pinamulong sa Amerikano nga klerigo sang ika-19 nga siglo nga si Henry Ward ­Beecher. Madamo ang nagahunahuna nga ginalaragway sini sing sibu ang espiritu sang modernong-adlaw nga siniko. Apang ang tinaga nga “siniko” naghalin sa dumaan nga Gresya, diin wala lamang sini ginapatuhuyan ang isa ka tawo nga nagapakita sina nga panimuot. Sa sulod sang mga siglo, ginpatuhuyan sini ang isa ka grupo sang mga pilosopo.

Paano nahuman ang pilosopiya sang mga Siniko? Ano ang ila gintudlo? Ang mga kinaiya bala sang isa ka Siniko maayo para sa isa ka Cristiano?

Ang Dumaan nga mga Siniko—Ang Ila Ginhalinan kag mga Pagpati

Ang dumaan nga Gresya amo anay ang pugad sang binais kag debate. Sa sulod sang mga siniglo tubtob sa aton Kumon nga Dag-on, ang mga lalaki subong nanday Socrates, ­Plato, kag Aris­totle nagpanugda sing mga pilosopiya nga naghimo sa ila nga bantog. May daku nga epekto ang ila mga panudlo sa mga tawo, kag ini nga mga ideya makita gihapon sa Nakatundan nga kultura.

Si Socrates (470-399 B.C.E.) nangatarungan nga ang dayon nga kalipay indi makita sa paghingamo sing materyal nga mga butang ukon sa pag-agom sing undanon nga kalipayan. Ginsiling niya nga ang matuod nga kalipay resulta sang kabuhi nga ginhugod sa pagpangita sing maayo nga moralidad. Ginkabig ni Socrates ang maayo nga moralidad subong ang pinakamaayo. Agod malab-ot ini nga tulumuron, ginsikway niya ang materyal nga mga luho kag di-kinahanglanon nga mga panikasog bangod nagbatyag sia nga magatublag ini sa iya. Ginsakdag niya ang paghaganhagan kag pagdingot sa kaugalingon, nga nagadul-ong sa pagkabuhi sing simple kag makinuton.

Ginpauswag ni Socrates ang isa ka paagi sang pagtudlo nga nakilal-an subong Socratiko nga pamaagi. Samtang ang kalabanan nga mga pilosopo nagpresentar sing ideya kag naghatag sing nagasakdag nga mga argumento, kabaliskaran ang ginhimo ni Socrates. Nagpamati sia sa mga teoriya sang iban nga mga pilosopo kag nagtinguha nga ibuyagyag ang mga kasaypanan sa ila mga ideya. Ginapalig-on sini nga paagi ang mamulayon kag matinamayon nga panimuot sa iban.

Lakip sa mga sumulunod ni Socrates amo ang pilosopo nga si Antis­thenes (mga 445-365 B.C.E.). Gindugangan niya kag sang iban pa ang sadsaran nga panudlo ni Socrates paagi sa pagsiling nga ang maayo nga moralidad amo lamang ang maayo. Para sa ila ang paghingamo sing kalipayan indi lamang tublag kundi isa ka porma sang kalautan. Bangod nangin sobra sila ka di-mainabyanon, matinamayon gid sila sa ila mga isigkatawo. Nakilal-an sila nga mga Siniko. Ang ngalan nga Siniko mahimo nga naghalin sa isa ka Griegong tinaga (ky·ni·kosʹ) nga naglaragway  sang ila buringot kag matinaastaason nga paggawi. Nagakahulugan ini sing “tulad-ido.” *

Epekto sa Ila Pagkabuhi

Samtang ang mga ideya sa pilosopiya sang mga Siniko subong sang pagpamatok sa materyalismo kag pagpatuyang sa kaugalingon mahimo nga gintamod subong dalayawon, ginpasobrahan sang mga Siniko ang ila mga ideya. Kitaon ini sa kabuhi sang labing bantog nga Siniko—ang pilosopo nga si ­Diogenes.

Natawo si Diogenes sang 412 B.C.E. sa Sinope, isa ka siudad sa Black Sea. Nagsaylo sia upod sa iya amay sa Atenas, diin natun-an niya ang mga panudlo sang mga Siniko. Gintudluan ni Antis­thenes si Dioge­nes kag nawili sa pilosopiya sang mga Siniko. Nagkabuhi si Socrates sing simple, kag si Antis­thenes naman sing di-mapatuyangon. Apang, nagkabuhi si Dioge­nes sing sobra nga pagdingot sa kaugalingon. Agod ipadaku ang iya pagsikway sa materyal nga mga kasulhayan, si Dioge­nes nag-istar kuno sa malip-ot nga tion sa isa ka daku nga bariles!

Sa pagpangita sang pinakamaayo, naglakat kuno si Dioge­nes sa bug-os nga Atenas sa masanag nga kaadlawon nga dala ang nasindihan nga sulo sa pagpangita sa isa ka tawo nga may maayo nga moralidad! Ini nga paggawi nagganyat sing igtalupangod kag isa ka paagi sang pagtudlo ni Dioge­nes kag sang iban pa nga mga Siniko. Ginpamangkot kuno anay ni Alejandro nga Daku si Dioge­nes kon ano ang naluyagan gid niya. Ginsiling kuno ni Dioge­nes nga luyag lang niya nga magpahigad si Alejandro agod indi malipdan ang silak sang adlaw!

Si Dioge­nes kag ang iban pa nga mga Siniko nagkabuhi subong mga manugpakilimos. Wala sila sing tion para sa normal nga mga kaangtanan sa mga tawo, kag ginsikway nila ang mga katungdanan sa katilingban. Ayhan bangod naimpluwensiahan sang ­Socratiko nga pamaagi sang argumento, wala gid sila nagatahod sa iban. Nakilal-an si Dioge­nes bangod sang iya masakit nga pagyubit. Nakilal-an ang mga Siniko subong mga “tulad-ido,” apang si Dioge­nes mismo ginhayuan nga Ang Ido. Napatay sia sang mga 320 B.C.E. sang mga 90 ka tuig ang iya edad. Isa ka monumento nga marmol nga korte-ido ang ginpatindog sa ibabaw sang iya lulubngan.

Ang iban nga mga bahin sang pilosopiya sang mga Siniko ginpasulod sa iban pa nga mga panghunahuna. Apang wala madugay, bangod sang di-kinaandan nga panimuot ni Dioge­nes kag sang naulihi nga mga sumulunod, nahuy-an ang grupo sang mga Siniko. Sang ulihi, naalimunaw ini sing bug-os.

Ang mga Siniko Karon—Dapat Mo Bala Ipakita ang Ila mga Kinaiya?

Ang The Oxford English Dictionary nagalaragway sa modernong-adlaw nga Siniko subong “isa ka tawo nga mahuyugon sa pagmulay ukon sa pagpangita sing sayop. . . . Isa nga may panimuot nga duhaduhaan ang pagkasinsero ukon pagkaayo sang tawhanon nga mga motibo kag mga buhat, kag mahuyugon nga ipabutyag ini paagi sa pagtamay kag pagyubit; isa ka matinamayon nga palapangita sing sayop.” Ginapadayag ini nga mga kinaiya sa kalibutan sa palibot naton, apang, ang matuod, wala ini nahisanto sa Cristianong personalidad. Binagbinaga ang masunod nga mga panudlo kag mga prinsipio sang Biblia.

“Si Jehova maluluy-on kag mainayuhon, makuli sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaayo. Indi sia sa tanan nga tion magapangita sing sayop, ukon maghupot sing kaakig sing dalayon.” (Salmo 103:8, 9) Ginsilingan ang mga Cristiano nga ‘mangin mga manug-ilog sang Dios.’ (Efeso 5:1) Kon ginpili sang Labing Gamhanan nga Dios nga magpakita sing kaluoy kag sing bugana nga mahigugmaon nga kaayo sa baylo nga mangin “mahuyugon sa pagmulay ukon sa pagpangita sing sayop,” sing pat-od dapat man tinguhaan sang mga Cristiano nga himuon ini.

Si Jesucristo, nga amo ang sibu nga representasyon ni Jehova, ‘nagbilin sa aton sing huwaran agod nga pagsundon naton sing maayo ang iya mga tikang.’ (1 Pedro 2:21; Hebreo 1:3) Kon kaisa, si Jesus nagbuyagyag sang relihioso nga mga kabutigan kag nagpamatuod sang malauton nga mga binuhatan sang kalibutan. (Juan 7:7) Apang, naghambal sia sing dalayawon nga mga butang tuhoy sa sinsero nga mga tawo. Halimbawa, nagsiling sia tuhoy kay Nata­nael: “Tan-awa, ang matuod nga Israelinhon, nga sa iya walay limbong.” (Juan 1:47) Sang naghimo sing milagro si Jesus, ginpatuhuyan niya sa pila ka hitabo ang pagtuo sang ginpakitaan sing milagro. (Mateo 9:22) Kag sang ginhunahuna sang iban nga buhaha ang dulot sang apresasyon sang isa ka babayi, wala gintamay ni Jesus ang iya mga motibo kundi nagsiling: “Bisan diin ibantala ining maayong balita sa bug-os nga kalibutan, hambalon man ang ginhimo sini nga babayi sa handumanan niya.” (Mateo 26:6-13) Si Jesus isa ka masinaligon nga abyan kag isa ka mapinalanggaon  nga kaupod sang iya mga sumulunod, “naghigugma sa ila tubtob sa katapusan.”—Juan 13:1.

Bangod himpit si Jesus, mahapos niya makita ang sayop sang di-himpit nga mga tawo. Apang, sa baylo nga magpakita sing di-mapinatihon kag palapangita-sing-sayop nga espiritu, gintinguhaan niya nga mapapagsik ang mga tawo.—Mateo 11:29, 30.

“Ginapatihan [sang gugma] ang tanan nga butang.” (1 Corinto 13:7) Ina nga pinamulong kabaliskaran gid sang panimuot sang siniko, nga nagaduhaduha sang mga motibo kag mga paggawi sang iban. Sa pagkamatuod, madamo nga tawo ang may malain nga mga motibo; gani kinahanglan nga mag-andam. (Hulubaton 14:15) Walay sapayan sina, ang gugma handa sa pagpati bangod masinaligon ini, indi sobra ka masuspetsahon.

Ang Dios nagahigugma kag nagasalig sa iya mga alagad. Mas nahibaluan niya ang ila mga limitasyon sangsa ila. Apang, wala gid ginapakig-angutan ni Jehova ang iya katawhan sing maduhaduhaon, kag wala sia nagapaabot sing sobra sa makatarunganon nga masarangan nila. (Salmo 103:13, 14) Dugang pa, ginapangita sang Dios ang maayo sa mga tawo, kag sa masinaligon nga paagi, nagahatag sia sing mga pribilehiyo kag awtoridad sa iya matutom, bisan pa di-himpit, nga mga alagad.—1 Hari 14:13; Salmo 82:6.

“Ako, si Jehova, nagasayasat sang tagipusuon, nagausisa sang mga batobato, agod ihatag sa tagsa ang nahisuno sa iya mga dalanon, suno sa bunga sang iya mga pagpakig-angot.” (Jeremias 17:10) Mabasa sing sibu ni Jehova ang tagipusuon sang isa ka tawo. Kita indi. Busa, dapat kita maghalong sa pagpasibangod sing pila ka motibo sa iban.

Ang pagtugot sa matinamayon nga espiritu nga manggamot sa aton kag mangibabaw sa ulihi sa aton hunahuna mahimo nga tunaan sang mga pagbinahinbahin sa tunga naton kag sang aton mga masigkatumuluo. Matublag sini ang paghidait sang Cristianong kongregasyon. Busa, sundon naton ang halimbawa ni Jesus, nga realistiko apang positibo sa iya mga pagpakig-angot sa iya mga disipulo. Sia nangin ila masaligan nga abyan.—Juan 15:11-15.

“Subong sang luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo, himua man ninyo sa ila.” (Lucas 6:31) May madamo nga paagi nga maaplikar ini nga laygay ni Jesucristo. Halimbawa, kita tanan luyag nga hambalon sing mainayuhon kag matinahuron. Kon amo, dapat gid naton ipabutyag ang aton kaugalingon sa iban sa mainayuhon kag matinahuron nga paagi. Bisan sang maisugon nga ginbuyagyag ni Jesus ang butig nga mga panudlo sang relihioso nga mga lider, wala gid niya ini ginhimo sa matinamayon nga paagi.—Mateo 23:13-36.

Mga Paagi Agod Batuan ang Sinisismo

Kon nakaagom kita sing mga kabang-awan, mahimo nga mahapos kita nga maimpluwensiahan sang sinisismo. Mabatuan naton ini nga huyog paagi sa paghibalo nga si Jehova nagapakig-angot sing masinaligon sa iya di-himpit nga katawhan. Makabulig ini sa aton nga batunon ang iban nga mga sumilimba sang Dios kon ano gid sila—di-himpit nga mga tawo nga nagatinguha sa paghimo sang husto.

Bangod sang masakit nga mga eksperiensia, ang iban mahimo nga indi na magsalig sa mga tawo. Matuod, di-maalamon nga magsalig sing bug-os sa di-himpit nga mga tawo. (Salmo 146:3, 4) Apang, sa Cristianong kongregasyon, madamo ang sinsero nga maluyag nga mangin tuburan sang pagpalig-on. Hunahunaa lamang ang linibo nga katulad sang mga iloy, mga amay, mga utod, kag mga anak sa mga nadulaan sing pamilya. (Marcos 10:30) Hunahunaa kon daw ano kadamo ang napamatud-an nga matuod nga mga abyan sa tion sang kalisdanan. *—Hulubaton 18:24.

Indi sinisismo kundi utudnon nga gugma ang nagapakilala sa mga sumulunod ni Jesus, kay sia nagsiling: “Sa sini ang tanan makahibalo nga kamo mga disipulo ko, kon maghigugmaanay kamo.” (Juan 13:35) Gani magpakita kita sing gugma, kag magkonsentrar kita sa maayo nga mga kinaiya sang mga masigka-Cristiano. Ang paghimo sini magabulig sa aton nga malikawan ang mga kinaiya sang isa ka Siniko.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 21]

Ang labing bantog nga Siniko, si Diogenes

[Credit Line]

Halin sa libro nga Great Men and Famous Women