Amligi ang Imo Ngalan

ANG isa ka tawo nga nagadesinyo sing matahom nga mga tinukod nagahimo sang ngalan para sa iya kaugalingon subong sampaton nga arkitekto. Ang lamharon nga babayi nga mataas sing grado makilala subong maalam nga estudyante. Bisan ang isa gani ka tawo nga wala sing ginahimo nagapakilala sa iya subong matamad. Nagapadaku sang balor sang pagtigayon sing isa ka maayo nga ngalan, ang Biblia nagasiling: “Ang maayo nga ngalan maayo pa sa daku nga manggad kag ang isa ka maayo nga hinimuan sangsa pilak kag bulawan.”—Hulubaton 22:1, An ­American ­Translation.

Ang maayo nga ngalan matigayon paagi sa paghimo sing madamong magagmay nga mga buhat sa sulod sang isa ka hut-ong sang tion. Apang, isa lamang ka binuang nga buhat ang kinahanglan agod mamusingan ini. Halimbawa, ang isa ka malaw-ay nga paggawi sa sekso mahimo makamusing sang isa ka maayo nga reputasyon. Sa ika-6 nga kapitulo sang libro sa Biblia nga Hulubaton, si Hari Solomon sang dumaan nga Israel nagpaandam batok sa mga panimuot kag mga buhat nga makaguba sang aton reputasyon subong man sang aton kaangtanan kay Jehova nga Dios. Lakip sa sini amo ang pataka nga mga saad, katamad, paglimbong, kag seksuwal nga imoralidad—mga butang gid nga ginadumtan ni Jehova. Ang pagpamati sa sini nga laygay magabulig sa aton nga maamligan ang aton maayo nga ngalan.

Luwasa ang Imo Kaugalingon Gikan sa Binuang nga mga Panaad

Ang ika-6 nga kapitulo sang Hulubaton nagabukas sa mga pulong nga: “Anak ko, kon nangin manuggarantiya ka sa imo isigkatawo, kon nagpakigdagpi ka sang imo kamot bisan sa dumuluong, kon nasiod ka sang mga pulong sang imo baba, kon nadakpan ka sang mga pulong sang imo baba, himua ini karon, anak ko, kag luwasa ang imo kaugalingon, kay nahulog ka sa kamot sang imo isigkatawo: Lakat kag paubsa ang imo kaugalingon kag paulani sing pakitluoy ang imo isigkatawo.”—Hulubaton 6:1-3.

Ini nga Hulubaton nagalaygay tuhoy sa pagpasilabot sa mga transaksion sang iban sa negosyo, ilabi na sa mga dumuluong. Huo, ang mga Israelinhon dapat ‘magsakdag sang ila utod nga nangin imol kag nangin kulang sa pinan­sial.’ (Levitico 25:35-38) Apang ang pila ka arisgado nga mga Israelinhon nadalahig sa maduhaduhaan nga mga negosyo kag nakatigayon sing suporta sa pinansial paagi sa paghaylo sa iban nga ‘mangin manuggarantiya’ sa ila, sa amo nagahimo sa ila nga amo ang manabat sa utang. Ang kaanggid nga mga kahimtangan mahimo man magluntad karon. Halimbawa, ang pinan­sial nga mga institusyon mahimo magkinahanglan nga may kaupod nga magapirma antes aprobahan ang isa ka utang nga ginakabig nila nga daku ang risgo. Di-maalamon gid nga magpadalidali sa pagpakigbahin sa sina nga transaksion para sa iban! Aba, mahimo kita makompromiso sa pinan­sial bangod sini, nagaguba sang aton ngalan sa mga bangko kag iban pa nga mga manugpautang!

Apang ano abi kon masapwan naton ang aton  kaugalingon sa kahimtangan nga daw nakahimo sing butang nga maalamon sa primero apang sang ginbinagbinag sing maayo indi gali maalamon? Ang laygay amo nga ipahigad ang bugal kag “paulani sing pakitluoy ang imo isigkatawo”—upod ang padayon nga mga pangabay. Dapat himuon naton ang aton tanan nga masarangan agod matadlong ang mga butang. Ang isa ka balasahon nagsiling: “Tilawi ang tanan nga paagi tubtob magsugtanay kamo sang imo kaaway kag mahusay ang problema, agod ang imo gingarantiya nga kuwarta indi makahalit sa imo ukon sa imo pamilya.” Kag dapat ini dayon himuon, kay ang hari nagdugang: “Dili pagpatuluga ang imo mga mata, ukon pagpiyunga ang imo nagamuklat nga mga mata. Luwasa ang imo kaugalingon subong sang usa nga babayi gikan sa kamot kag subong sang pispis gikan sa kamot sang manugdakop sang pispis.” (Hulubaton 6:4, 5) Mas maayo nga mag-atras sa di-maalamon nga kontrata kon mahimo sangsa matiplang sini.

Mangin Mapisan Kaangay Sang Subay

“Kadto ka sa subay, ikaw nga matamad; tan-awa ang iya mga dalanon kag magmaalam,” laygay ni Solomon. Ano nga kaalam ang matigayon naton gikan sa mga dalanon sang isa ka magamay nga subay? Ang hari nagsabat: “Bisan wala ini sing kumandante, opisyal ukon gumalahom, nagahanda ini sang iya pagkaon sa tingadlaw; nagatipon ini sang suplay nga pagkaon bisan sa tig-alani.”—Hulubaton 6:6-8.

Ang mga subay naorganisar sing makatilingala kag nagabuligay sing tumalagsahon sa isa kag isa. Sing kinaugali, nagatipon sila sing mga suplay nga pagkaon para sa palaabuton. Wala sila sing “kumandante, opisyal ukon gumalahom.” Matuod, ang reyna nga subay yara didto, apang reyna lamang sia sa kahulugan nga nagapangitlog sia kag amo ang iloy sang kolonya. Wala sia nagasugo. Bisan wala sing kabo nga nagatulod sa ila ukon superbisor nga magalantaw sa ila, ang mga subay wala kakapoy nga nagapadayon sa ila pagtrabaho.

Kaangay sang subay, indi bala dapat nga mangin mapisan man kita? Ang pagpangabudlay sing lakas kag pagtinguha nga mapauswag ang aton trabaho maayo para sa aton ginabantayan man kita ukon wala. Huo, sa eskwelahan, sa aton ginatrabahuan, kag samtang nagapakigbahin sa espirituwal nga mga hilikuton, dapat naton himuon ang aton pinakamaayo. Subong nga ang mga subay nagabenepisyo gikan sa ila pagkamapisan, luyag man sang Dios nga ‘makita naton ang maayo sa aton tanan nga maayong binuhatan.’ (Manugwali 3:13, 22; 5:18) Ang matinlo nga konsiensia kag personal nga kaayawan amo ang mga padya sang lakas nga pagpangabudlay.—Manugwali 5:12.

Nagagamit sing duha ka retoriko nga pamangkot, si Solomon nagtinguha nga pabugtawon ang matamad sa iya pagtinamad: “Tubtob san-o ka bala padayon nga magahigda, ikaw nga matamad? San-o ka magabangon sa imo katulugon?” Nagailog sa paghambal sang matamad, ang hari nagdugang: “Diutay pa nga tulog, diutay pa nga pagpiyongpiyong, diutay pa nga pagpanimuko sang mga kamot sa paghigda, kag ang imo kaimulon pat-od nga magaabot kaangay sang buyong, kag ang imo kinawad-on subong sang tawo nga lupit sa hinganiban.” (Hulubaton 6:9-11) Samtang nagaparumatay ang matamad, magaabot ang kaimulon sa iya sa kadasigon sang bandido, kag ang kinawad-on magaatake sa iya kaangay sang tawo nga lupit sa hinganiban. Ang latagon sang isa nga matamad madali nga mapuno sang hilamon kag kulitis. (Hulubaton 24:30, 31) Ang iya negosyo nagakaputo dayon. Tubtob san-o pasugtan sang amo ang matamad? Kag ang isa bala ka estudyante nga tamaran gid sa pagtuon makapaabot nga mangin maayo sa eskwelahan?

Mangin Bunayag

Nagabalay sang isa pa ka sahi sang batasan nga nagaguba sang reputasyon sang isa ka tawo sa komunidad kag sang iya kaangtanan upod sa Dios, si Solomon nagpadayon: “Ang tawo nga wala sing pulos, ang tawo nga malauton, nagalakat nga may balingag nga baba, nga nagapangilay, nga nagahimo sing mga sinyales sa iya tiil, nga nagasinyas sang iya mga tudlo. Ang kagarukan yara sa iya tagipusuon. Nagahimohimo sia sing butang nga malain sa tanan nga tion. Padayon sia nga nagasab-ug sing mga kasuayon lamang.”—Hulubaton 6:12-14.

 Paglaragway ini sa isa ka manuglimbong. Ang isa ka butigon masami nagatinguha nga taguon ang iya binutig. Paano? Indi lamang “sa balingag nga baba” kundi sa panghulag man sang lawas. Ang isa ka iskolar nagsiling: “Ang mga kumpas, tuno sang tingog, kag bisan pangguyahon mga metodo nga ginabuko sa paglimbong; sa likod sang ginakunokuno nga pagkasinsero amo ang tiko nga hunahuna kag espiritu sang kagubot.” Inang walay pulos nga tawo nagahimohimo sing malaut nga mga padugi kag pirme nagatuga sing pagsinuay. Ano ang matabo sa iya?

“Amo kon ngaa magaabot sa hinali ang iya kalalat-an,” sabat sang hari sang Israel. “Sa hinali balion sia, kag indi na mabulong.” (Hulubaton 6:15) Kon mabuyagyag sia, maguba sa hinali ang reputasyon sang butigon. Sin-o pa ang magasalig sa iya? Ang iya katapusan malaglagon gid, kay “ang tanan nga butigon” nalakip sa sadtong magaagom sing walay katapusan nga kamatayon. (Bugna 21:8) Busa, dapat gid kita “maggawi sing bunayag sa tanan nga butang.”—Hebreo 13:18.

Dumti ang Ginadumtan ni Jehova

Pagdumot sa kalautan—nagapugong gid ini sa paghimo sing mga buhat nga magaguba sang aton reputasyon! Indi bala dapat nian nga palambuon naton ang pagdumot sa kon ano ang malaut? Apang ano gid ang dapat naton dumtan? Si Solomon nagsiling: “May anom ka butang nga ginadumtan ni Jehova; huo, pito ka butang nga kalangil-aran sa iya kalag: matinaastaason nga mga mata, butigon nga dila, kag mga kamot nga nagapaagay sing dugo nga wala sing sala, tagipusuon nga nagapahito sing mahaliton nga mga tinutuyo, mga tiil nga nagadali sa pagdalagan padulong sa kalainan, butigon nga saksi nga nagasugid sing kabutigan, kag bisan sin-o nga nagasab-ug sing mga kasuayon sa tunga sang mga kauturan.”—Hulubaton 6:16-19.

Ang pito ka kategoriya nga ginsambit sang hulubaton amo ang sadsaran kag nagalakip sang halos tanan nga sahi sang kasaypanan. Ang “matinaastaason nga mga mata” kag ang “tagipusuon nga nagapahito sing mahaliton nga mga tinutuyo” amo ang mga sala nga ginahimo sa hunahuna. Ang “butigon nga dila” kag ang “butigon nga saksi nga nagasugid sing kabutigan” amo ang makasasala nga mga pulong. Ang “mga kamot nga nagapaagay sing dugo nga wala sing sala” kag ang “mga tiil nga nagadali sa pagdalagan padulong sa kalainan” amo ang malauton nga mga buhat. Kag ilabi na nga ginadumtan ni Jehova amo ang sahi sang tawo nga nalipay sa pagdabok sing sinuay sa mga tawo nga magapuyo kuntani sing tingob sing mahidaiton. Ang pagdamo sang numero halin sa anom pakadto sa pito nagapakita nga ang listahan wala gintuyo nga mangin kompleto, bangod ang mga tawo padayon nga nagapadamo sang ila malaut nga mga buhat.

Sa pagkamatuod, kinahanglan palambuon naton ang pagkangil-ad sa kon ano ang ginadumtan ni Jehova. Halimbawa, dapat naton sikwayon ang “matinaastaason nga mga mata” ukon ang bisan ano man nga pagpakita sing bugal. Kag ang mahaliton nga kutsokutso dapat gid likawan, kay madali ini makatuga sing “mga kasuayon sa tunga sang mga kauturan.” Paagi sa pagpamaba sang indi maayo nga hinuringhuring, indi nagakaigo nga kritisismo, ukon mga kabutigan, mahimo nga wala kita “nagapaagay sing dugo nga wala sing sala,” apang pat-od nga ginaguba naton ang maayo nga reputasyon sang isa ka tawo.

‘Indi Pagkaibugi ang Iya Katahom’

Si Solomon nagsugod sang masunod nga bahin sang iya laygay paagi sa pagsiling: “Tumana, O anak ko, ang sugo sang imo amay, kag dili pagbayai ang kasuguan sang imo iloy. Ihigot ini sing dalayon sa imo tagipusuon; ibugkos ini sa imo liog.” Ang rason? “Kon maglakat ka, magatuytoy ini sa imo; kon magtulog ka, magabantay ini sa imo; kag kon magmata ka, ini mismo magaatipan sa imo.”—Hulubaton 6:20-22.

Makaamlig gid bala sa aton gikan sa siod sang seksuwal nga imoralidad ang Makasulatanhon nga pagpadaku? Huo, makaamlig gid ini. Ginapasalig kita: “Ang sugo isa ka suga, kag ang kasuguan kapawa, kag ang pagsabdong sang pagdisiplina amo ang dalanon sang kabuhi, sa pagbantay sa imo batok sa malain nga babayi, batok sa madanlog nga dila sang dumuluong nga babayi.” (Hulubaton 6:23, 24) Ang pagdumdom sa laygay sang Pulong sang Dios  kag paggamit sini subong ‘suga sa aton mga tiil kag kapawa sa aton banas’ magabulig sa aton nga mabatuan ang madanlog nga mga pangagda sang malain nga babayi, ukon sang malain nga lalaki may kaangtanan sa sini nga butang.—Salmo 119:105.

“Dili ka magkaibog sang iya katahom sa imo tagipusuon,” laygay sang maalam nga hari, “kag kabay nga indi ka niya mabihag sang iya nagainggat nga mga mata.” Ngaa? “Kay tungod sa babayi nga pampam ang tawo magadangat sa isa lamang ka tinapay; apang tuhoy sa asawa sang iban nga tawo, nagapangita sia bisan sang bilidhon nga kalag.”—Hulubaton 6:25, 26.

Ginapatuhuyan bala ni Solomon ang makihilahion nga asawa subong pampam? Mahimo. Ukon indi ayhan ginapaanggid niya ang mga resulta sang pagpakighilawas sa pampam kag ang resulta sang pagpanglahi sa asawa sang iban nga lalaki. Ang isa nga nagapakighirop sa pampam mahimo magadangat sa “isa ka tinapay”—sa sobra nga kaimulon. Mahimo pa gani sia magbalatian sing masakit kag makahalalit nga mga balatian nga ginapaliton paagi sa paghulid, lakip ang makamamatay nga AIDS. Sa pihak nga bahin, ang nagatinguha nga makighulid sa asawa sang iban mahimo nga mabutang sa daku pa gilayon nga katalagman sa idalom sang Kasuguan. Ang makihilahion nga asawa nagabutang sa katalagman sang “bilidhon nga kalag” sang iya kaupod sa pagpakighilahi. “Kapin pa sa pagpalip-ot sang kabuhi paagi sa pagpatuyang . . . ang ginalauman,” siling sang isa ka reperensia. “Ang makasasala mahimo nga silutan sing kamatayon.” (Levitico 20:10; Deuteronomio 22:22) Sa bisan ano nga kahimtangan, walay sapayan sang iya katahom, ina nga babayi indi dapat kaibugan.

‘Indi Magtumpok Sing Kalayo sa Imo Sabak’

Sa pagpadaku sing dugang pa sa katalagman sang pagpakighilahi, si Solomon namangkot: “Makatumpok bala ang tawo sing kalayo sa iya sabak kag indi masunog ang iya mismo panapton? Ukon makalakat bala ang tawo sa mga baga kag indi mapaso ang iya mga tiil?” Nagapaathag sang kahulugan sang ilustrasyon, sia nagsiling: “Amo man sa bisan sin-o nga nagahulid sa asawa sang iya isigkatawo, wala sing isa nga nagatandog sa iya ang magapabilin nga indi masilutan.” (Hulubaton 6:27-29) Ina nga makasasala pat-od gid nga silutan.

“Ang mga tawo wala nagatamay sang isa ka kawatan bangod lamang nangawat sia sa pagbusog sang iya kalag kon gutom sia,” ginapahanumdom kita. Walay sapayan sina, “kon madakpan, magabayad sia sing pito ka pilo; ang tanan nga pagkabutang sa iya balay ihatag niya.” (Hulubaton 6:30, 31) Sa dumaan nga Israel, ang makawat ginakinahanglan nga magbayad bisan pa nga kuhaon ang tanan nga iya. * Labi na gid nga takus silutan ang makihilahion, nga wala sing rason tungod sa ginhimo niya!

“Ang bisan sin-o nga nagapanghilahi sa babayi nawad-an sing paghangop,” siling ni Solomon. Ang tawo nga nawad-an sing paghangop nakulangan sing maayo nga paghukom, bangod “ginalaglag [niya] ang iya kaugalingon nga kalag.” (Hulubaton 6:32) Sa guwa, daw talahuron sia nga tawo, apang ang nasulod nga pagkatawo wala gid sing nagakaigo nga pagkahamtong.

Kapin pa ang nadalahig sa ginaani sang isa ka makihilahion. “Kalalat-an kag kahuluy-an ang masalapuan niya, kag ang iya kahuy-anan mismo indi mapanas. Kay ang kaakig sang mabukod nga tawo amo ang pangimon, kag indi sia magpakita sing kaawa sa adlaw sang pagtimalos. Wala sia sing patugsiling sa bisan ano nga sahi sang gawad, ni nagapakita sia sing pagpasugot, bisan daw ano man kadaku sang imo dulot.”—Hulubaton 6:33-35.

Mahimo mabayaran sang isa ka makawat ang iya kinawat, apang ang makihilahion indi makabayad. Ano ang sarang niya mabayad sa naakig nga bana? Bisan ano man nga pakiluoy indi takus agod kaluy-an ang nakasala. Wala sing paagi nga makabayad ang makihilahion para sa iya sala. Ang pasipala kag kahuy-anan sa iya ngalan magapabilin. Dugang pa, indi gid niya magawad ang iya kaugalingon ukon mabakal ang kahilwayan gikan sa silot nga nagakabagay sa iya.

Daw ano ka maalamon nga magpalayo sa pagpakighilahi subong man sa iban nga paggawi kag mga panimuot nga magapakahuya sang aton maayo nga ngalan kag mahimo nga magadala sing kahuy-anan sa Dios! Kabay, nian, nga maghalong kita nga indi maghimo sing binuang nga mga panaad. Ang aton reputasyon dapat punihan sang kapisan kag pagkabunayag. Kag samtang nagapanikasog kita sa pagdumot sang ginadumtan ni Jehova, kabay nga makahimo kita sing maayo nga ngalan sa iya kag sa aton isigkatawo.

[Nota]

[Retrato sa pahina 25]

Mangin mainandamon sa pagpirma upod sa naghulam

[Retrato sa pahina 26]

Mangin mapisan kaangay sang subay

[Retrato sa pahina 27]

Mag-andam batok sa makahalalit nga kutsokutso