Sugilanon sang Kabuhi

“O Para sa Pagtuo nga Indi Magaisol”!

PANUGIRON NI HERBERT MÜLLER

Pila ka bulan sa tapos ginsalakay sang mga soldado ni Hitler ang Netherlands, ang mga Saksi ni Jehova gindumilian. Wala magdugay, ang akon ngalan nalakip sa listahan sang mga most ­wanted sang mga Nazi, kag ginpangita ako kaangay sang isa ka sapat.

ISA ka bes, ginkapoy na gid ako sa pagpanago kag sa pagpalagyo amo nga ginsilingan ko ang akon asawa nga basi makapahuway pa ako kon madakpan ako sang mga soldado. Nian nadumduman ko ang mga pulong sang isa ka ambahanon (ginbadbad na sa Hiligaynon): “O para sa pagtuo nga indi magaisol, bisan ginaipit sang tanan nga kaaway.” * Ang paghinumdom sina nga ambahanon nagpabaskog liwat sa akon kag nagpahanumdom sa akon tuhoy sa akon mga ginikanan sa Alemanya kag tuhoy sa adlaw nga ang akon mga abyan nag-amba sini nga ambahanon sa pagpaalam sa akon. Puwede ko bala mapaambit sa inyo ang pila sining mga handumanan?

Ang Halimbawa Sang Akon mga Ginikanan

Sang natawo ako sang 1913 sa banwa sang Copitz sa Alemanya, katapo sang Evan­gel­i­cal Church ang akon mga ginikanan. * Pito ka tuig sang ulihi, sang 1920, naghalin si Tatay sa simbahan. Sang Abril 6, nangayo sia sang Kir­chen­aus­tritts­be­schei­ni­gung (Deklarasyon Sang Paghalin sa Simbahan). Ginhatagan sia sang manugrehistro sang sibilyan sa banwa. Apang, isa ka semana sang ulihi, nagbalik si Tatay sa opisina kag nagpaathag nga ang deklarasyon wala maglakip sa ngalan sang iya bata nga babayi. Naghatag sing ikaduha nga dokumento ang manugrehistro nga nagasiling nga si Martha Mar­garetha ­Müller  naghalin man sa simbahan. Sadto nga tion, si Margaretha, nga akon manghod, isa ka tuig kag tunga. Indi kontento si Tatay sa hapaw lamang nga pag-alagad kay Jehova!

Sadto man nga tuig, ang akon mga ginikanan ginbawtismuhan sang mga Estudyante sang Biblia, subong ang pagkilala sadto sa mga Saksi ni Jehova. Ginpadaku kami ni Tatay sa istrikto nga paagi, apang bangod sang iya pagkamainunungon kay Jehova, nangin mahapos para sa amon nga batunon ang iya panuytoy. Bangod man sang pagkamainunungon nga ang akon mga ginikanan naghimo sing pagbag-o. Halimbawa, may tinion sadto nga wala kami ginatugutan nga maghampang sa guwa sang balay kon Domingo. Apang, isa ka Domingo sang 1925, ginsingganan kami sang amon mga ginikanan nga magadayandayan kami. Nagbalon kami sing pamahaw kag may makalilipay nga tion—isa gid ka daku nga pagbag-o sangsa bukuton sa balay sa bug-os nga adlaw! Si Tatay nagsiling nga nakatuon sia sing pila ka punto sa bag-o lang natapos nga kombension nga nagtadlong sang iya pagtamod sa mga hilikuton kon Domingo. Sa iban nga mga tion, ginpakita man niya ang amo man nga kahanda sa pagbag-o.

Bisan pa nga mapigaw ang panglawason sang akon mga ginikanan, wala sila mag-untat sa pagbantala nga hilikuton. Halimbawa, agod mapanagtag ang tract nga Ecclesiastics In­dicted, nagsakay kami sa tren isa ka gab-i upod sa iban nga katapo sang kongregasyon kag naglakbay padulong sa banwa sang Regensburg, mga 300 kilometros halin sa Dresden. Sang masunod nga adlaw, ginpanagtag namon ang mga tract sa bug-os nga banwa, kag sang nakatapos, nagsakay kami liwat sa tren pauli. Sang nakabalik kami sa balay, halos 24 oras na ang naglipas.

Pagbiya sa Puluy-an

Ang akon pagpakig-upod sa Jugend­grup­pe (Grupo sang mga Pamatan-on) sa amon kongregasyon nakabulig man sa akon nga magtubo sa espirituwal. Kada semana, ang mga pamatan-on nga nagaedad sing magulang sa 14 anyos nagatipon upod sa pila ka mas may edad nga mga kauturan sa kongregasyon. Nagahampang kag nagatokar kami sang mga instrumento sa musika, nagatuon sang Biblia, kag nagahambalanay tuhoy sa pagpanuga kag siensia. Apang, sang 1932, sang 19 anyos ako, nauntat ang akon pagpakig-upod sa grupo.

Sang Abril sadto nga tuig, nakabaton si Tatay sing sulat gikan sa talatapan sang Watch ­Tower So­ciety sa Magdeburg. Nagapangita ang Sosiedad sing isa ka tawo nga makamaneho sing isa ka salakyan kag luyag magpayunir. Nahibaluan ko nga handum sang akon mga ginikanan nga magpayunir ako, apang nagbatyag ako nga indi ko ini masarangan. Bangod imol ang akon mga ginikanan, nagsugod ako sa pagkay-o sing mga bisikleta kag mga makina sa panahi, subong man sang mga makinilya kag iban pa nga kagamitan sa opisina sa edad nga 14. Paano ko mabiyaan ang akon pamilya? Kinahanglan nila ang akon bulig. Dugang pa, indi pa gani ako bawtismado. Nakighambal si Tatay sa akon kag ginpamangkot niya ako sing pila ka pamangkot agod mahibaluan kon bala nahangpan ko kon ano ang nadalahig sa bawtismo. Sang ang akon mga sabat nagkumbinsi sa iya nga bastante na ang akon pag-uswag sa espirituwal agod bawtismuhan, sia nagsiling: “Dapat batunon mo ini nga asaynment.” Ginbaton ko ini.

Isa ka semana sang ulihi nakabaton ako sing imbitasyon nga magkadto sa Magdeburg. Sang ginsugiran ko ang akon mga abyan sa Grupo sang mga Pamatan-on, luyag nila nga pabalunan ako sing isa  ka masadya nga ambahanon. Nakibot sila sa ambahanon nga ginpili ko bangod ginkabig nila ini nga tuman ka serioso. Walay sapayan sina, ginkuha sang iban ang ila mga byolin, mandolina, kag gitara kag nag-amba ang tanan: “O para sa pagtuo nga indi magaisol, bisan ginaipit sang tanan nga kaaway; nga indi magkurog sa bisan ano man nga kailo sa duta.” Sadto nga adlaw, wala ako makahisayod kon daw ano kasunson yadto nga mga pulong magapabakod sa akon sa maabot nga mga tuig.

Isa ka Magamo nga Panugod

Pagkatapos tilawan sang mga kauturan sa Magdeburg ang akon ikasarang sa pagmaneho, ginpagamit nila sa akon kag sa apat pa ka payunir ang isa ka salakyan, kag nagkadto kami sa Schnei­fel, isa ka rehiyon malapit sa Bel­gium. Wala magdugay kag nahibaluan namon nga ang amon salakyan kinahanglanon gid. Naakig ang Katoliko nga Simbahan sa amon presensia sa sadto nga rehiyon, kag ang mga pumuluyo, sa sugo sang mga pari, masunson nga nagahulat agod lagson kami. Sa masami, haluson pa lang kami nakatalikod sa amon salakyan kag ginasulong na kami sang mga pumuluyo nga may dala nga mga sadol kag mga pitch­fork.

Pagkatapos sang Memoryal sang 1933, ang manugtatap sang rehiyon, si Paul Gross­mann, nagsugid sa amon nga gindumilian ang hilikuton sang Sosiedad sa Alemanya. Wala madugay pagkatapos sadto, ginsilingan ako sang sanga talatapan nga magkadto sa Magdeburg sakay sa salakyan, magkuha sing pila ka literatura didto, kag dalhon ini sa estado sang Saxo­ny, mga 100 ka kilometro halin sa Magdeburg. Apang, sa pag-abot ko sa Magdeburg, ginsirhan na sang Ge­sta­po (ang sekreta sang Nazi) ang talatapan sang Sosiedad. Ginbilin ko ang salakyan sa isa ka utod nga lalaki sa Leip­zig kag nagpauli—apang sa makadali lamang.

Gin-agda ako sang talatapan sang Sosiedad sa Switzerland nga magpayunir sa Nether­lands. Plano ko nga maglakat sa sulod sang isa ukon duha ka semana. Apang, nagpanugyan sa akon si Tatay nga maglakat dayon. Ginsunod ko ang iya panugyan, kag sa sulod sang pila ka oras, naghalin ako sa balay. Sang masunod nga adlaw, nagkadto ang pulis sa balay sang akon amay agod dakpon ako sa panumbungon nga naglakat nga wala sing tuyo nga magbalik. Apang ulihi na sila.

Pagsugod sa Netherlands

Sang Agosto 15, 1933, nag-abot ako sa isa ka puluy-an sang mga payunir sa Heem­stede, isa ka banwa nga 25 ka kilometro halin sa Amsterdam. Sang masunod nga adlaw, naglakat ako sa pagbantala nga wala sing namang-an nga isa ka Olandes nga tinaga. Naggamit sing testimony card, nga may naimprinta nga sermon, nagbantala ako. Daw ano gid nga makapalig-on sang ginbaton sang isa ka Katoliko nga babayi ang libro nga Recon­cili­ation! Sadto mismo nga adlaw, nakapahamtang man ako sing 27 ka bukleta. Pagkatapos sadtong nahauna nga adlaw, nalipay ako nga nakapanaksi liwat nga may kahilwayan.

Sadto anay, ang mga payunir wala sing iban nga ginakuhaan sing galastuhon magluwas sa mga amot nga mabaton gikan sa napahamtang nga literatura. Yadto nga kuwarta ginagamit sa pagbakal sing pagkaon kag sing iban pa nga mga kinahanglanon. Kon may diutay nga kuwarta nga nabilin sa tapos sang bulan, ginapartida ini sa mga payunir para sa personal nga mga gasto. Pigado kami, apang gin-amanan kami ni Jehova sing nagakaigo amo nga sang 1934, nakatambong ako sa kombension sa Switzerland.

Isa ka Matutom nga Kaupod

Sa kombension, nakita ko ang 18-anyos nga si Erika Finke. Kilala ko na sia sang nagapuyo pa ako sa amon. Abyan sia sang akon manghod, si Margare­tha, kag nagdayaw gid ako sa malig-on nga panindugan ni Erika sa kamatuoran. Wala madugay pa lang sia nabawtismuhan sang 1932, may nanugid sa Ge­sta­po nga nangindi si Erika sa pagsiling sing ­“Heil Hitler!” Ginkadtuan sia sang Ge­sta­po kag ginpamangkot kon ngaa nangindi sia. Ginbasa ni Erika ang Binuhatan 17:3 sa pulis sa estasyunan kag  ginpaathag nga isa lamang ka tawo ang gintangdo sang Dios subong Manluluwas, si Jesucristo. “May iban pa bala nga pareho sa imo sing pagpati?” pilit nga usisa sang pulis. Wala maghatag sing bisan ano man nga ngalan si Erika. Sang ginpahog sia sang pulis nga bilangguon, ginsilingan sia ni Erika nga mas maayo pa nga mapatay sia sangsa maghatag sia sing mga ngalan. Gintulok sia sang pulis kag nagsinggit: “Maghalin ka diri. Magpauli ka na. ­Heil Hitler!”

Pagkatapos sang kombension, nagbalik ako sa Nether­lands samtang si Erika nagpabilin sa Switzerland. Apang, nagbatyag kami nga naglambo na ang amon pag-abyanay. Samtang sa Switzerland, nabalitaan ni Erika nga ginapangita sia sang Ge­sta­po sa ila puluy-an. Namat-od sia nga magpabilin kag magpayunir sa Switzerland. Pila ka bulan sang ulihi, ginpangabay sia sang Sosiedad nga magkadto sa Espanya. Nagpayunir sia sa Madrid, dayon sa Bilbao, kag sang ulihi sa San Sebastián, diin ang ginsugyot sang klero nga paghingabot nagdul-ong sa iya kag sa iya kaupod nga payunir sa prisuhan. Sang 1935 ginpahalin sila sa Espanya. Nagkadto si Erika sa Nether­lands, kag sadto man nga tuig nagpakasal kami.

Malapit Na ang Inaway

Pagkatapos sang amon kasal, nagpayunir kami sa Heem­stede, kag sang ulihi nagsaylo kami sa siudad sang Rotterdam. Didto natawo ang amon anak nga lalaki nga si Wolf­gang sang 1937. Pagligad sang isa ka tuig nagsaylo kami sa siudad sang Gro­ningen, sa aminhan sang Nether­lands, diin naglumon kami sa Aleman nga mga payunir nga sanday Ferdinand kag Helga Holtorf kag sa ila bata nga babayi. Sang Hulyo 1938 ginsilingan kami sang Sosiedad nga ang panguluhan sang Nether­lands nagpaandam nga ang mga Saksi nga taga-Alemanya wala na ginatugutan nga magbantala. Sadto man nga tion, gintangdo ako subong alagad sa sona (manugtatap sa sirkito), kag ang amon pamilya nagsaylo sa Licht­drager (Light­bearer), ang sakayan sang Sosiedad nga nangin puluy-an sang mga payunir nga nagabantala sa naaminhan nga bahin sang Netherlands. Malayo ako pirme sa akon pamilya, nagabisikleta pakadto sa lainlain nga kongregasyon agod palig-unon ang mga kauturan nga magpadayon sa pagbantala. Kag amo gid sina ang ginhimo sang mga kauturan. Ang pila nagpauswag pa gani sang ila mga hilikuton. Si Wim Kettelarij isa ka maayo nga halimbawa.

Sang nakilala ko si Wim, isa sia ka soltero nga nakahantop sang kamatuoran apang tuman ka sako subong isa ka kabulig sa uma. “Kon luyag mo nga may tion sa pag-alagad kay Jehova,” laygay ko sa iya, “dapat mangita ka sing iban nga trabaho.” Ginhimo niya ini. Sang ulihi, sang nagkit-anay kami liwat, ginpalig-on ko sia nga magpayunir. “Apang kinahanglan ako magtrabaho agod makakaon,” sabat niya. “Makakaon ka,” pasalig ko sa iya. “Atipanon ka ni Jehova.” Nagsugod sa pagpayunir si Wim. Sang ulihi, bisan sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, nag-alagad sia subong nagalakbay nga manugtatap. Sa karon, sa iya otsentahon nga pangidaron, si Wim isa gihapon ka makugi nga Saksi. Matuod gid nga gin-atipan sia ni Jehova.

Gindumilian kag Ginpangita

Sang Mayo 1940, mga isa ka tuig nga natawo ang amon ikaduha nga anak, nga si Reina, ang mga soldado sang Nether­lands nag-ampo kag ginsakop sang mga Nazi ang Nether­lands. Sang Hulyo ginkuha sang Ge­sta­po ang talatapan kag imprintahan sang Sosiedad. Sang masunod nga tuig, ginpangdakop ang mga Saksi, kag gindakop ako. Bangod isa ka Saksi kag yara sa pangidaron nga mangin soldado sang Alemanya, indi mabudlay hunahunaon kon ano ang himuon sang Ge­sta­po sa akon. Gintinguhaan ko nga batunon sa akon hunahuna ang ideya nga indi ko na liwat makita ang akon pamilya.

Nian sang Mayo 1941, ginpaguwa ako sa prisuhan sang Ge­sta­po kag ginmanduan nga magkadto kag magreport agod magsoldado. Indi ako makapati. Sadto mismo nga adlaw nagpanago ako, kag sadto  man nga bulan nagbalik ako sa sirkito nga hilikuton. Ginlakip ako sang Ge­sta­po sa most-­wanted nga listahan.

Kon Paano Nakalampuwas ang Akon Pamilya

Nagsaylo ang akon asawa kag kabataan sa minuro sang Vorden sa nasidlangan nga bahin sang pungsod. Apang, agod indi mangin makatalagam para sa ila, ginlimitehan ko gid ang akon pagduaw sa puluy-an. (Mateo 10:16) Para sa seguridad, wala nagagamit sang matuod ko nga ngalan ang mga kauturan, ang akon lamang hayo nga ­Duitse Jan (Juan nga Aleman). Bisan ang akon apat ka tuig nga anak nga lalaki, si Wolf­gang, wala ginatugutan nga maghambal tuhoy kay “Tatay” kundi kay “Ome Jan” (Tiyoy Juan) lamang. Para sa iya, mabudlay gid ini sa emosyon.

Samtang nagapanago ako, gin-atipan ni Erika ang kabataan kag nagpadayon sa pagbantala. Sang duha ka tuig si Reina, ginabutang sia ni Erika sa kalargahan sang bisikleta kag ginaupod sia samtang nagabantala sa uma. Bisan maiwat ang pagkaon, wala gid makulangan si Erika sing pagkaon para sa pamilya. (Mateo 6:33) Ang isa ka Katoliko nga mangunguma, diin ginkay-o ko anay ang iya makina sa panahi, naghatag sa iya sing patatas. Ginapaalinton man niya ang akon mensahe kay Erika. Isa ka bes, nagbayad sia sing isa ka gulden para sa isa ka butang sa botika. Ang tag-iya, nga nakahibalo nga nagapanago sia kag indi makakuha sing kard para sa rasyon nga pagkaon, naghatag sa iya sang iya ginbakal kag sang duha pa ka gulden. Ini nga mga pagpakita sing simpatiya nakabulig sa iya nga makalampuwas.—Hebreo 13:5.

Pagpangabudlay Sing Suod Upod sa Maisog nga mga Kauturan

Sa amo man nga tion, nagpadayon ako sa pagduaw sa mga kongregasyon—bisan pa nga ang responsable lamang nga mga kauturan ang akon ginpakig-angutan. Bangod ang Ge­sta­po pirme nagasunod sa akon, indi ako makapabilin sa isa ka duog sing kapin sa pila ka oras. Ang kalabanan sang mga kauturan wala ginatugutan sa pagpakigkita sa akon. Kilala lamang nila ang mga Saksi nga kaupod nila sa diutay nga grupo sa pagtinuon sang Biblia. Bangod sini, pagkatapos lamang sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II nga nahibaluan sang duha ka mag-utod nga babayi nga nagapuyo sa magkatuhay nga bahin sang isa ka siudad nga nag-Saksi gali sila nga duha sa tion sang inaway.

Ang pagpangita sing mga duog nga talaguan sing literatura sang Sosiedad amo ang akon isa pa ka  trabaho. Ginatago man namon ang papel, mga stencil ma­chine, kag mga makinilya sa paghimo sing mga kopya sang Ang Lalantawan, kon kinahanglanon ini. Kon kaisa, kinahanglan sayluhon namon ang mga libro nga gin-imprinta sang Sosiedad sa nagkalainlain nga duog. Nadumduman ko ang pagsaylo anay sang 30 ka karton nga puno sang literatura samtang nagapanikasog nga indi matalupangdan—isa gid ka makakululba nga trabaho!

Dugang pa, gin-organisar namon ang pagdala sang pagkaon gikan sa mga uma sa nasidlangan sang Nether­lands pakadto sa mga siudad sa katundan, bisan pa nga ginadilian ini. Ginakargahan namon sing pagkaon ang kalesa kag nagapadulong sa katundan. Sa paglab-ot namon sa suba, indi namon magamit ang mga taytay bangod ginabantayan ini sang mga soldado. Sa baylo, ginadiskarga namon ang kargamento kag ginakarga sa magagmay nga mga bangka, ginapatabok ang pagkaon sa suba, kag nian ginakarga ini liwat sa isa pa ka kalesa. Sa pag-abot namon sa siudad nga amon kaladtuan, nagahulat kami tubtob sa kasisidmon, nagabutang sing mga medyas sa tiil sang kabayo, kag mahipos nga nagakadto sa sekreto nga bodega sang pagkaon sang kongregasyon. Gikan didto, ginapanagtag ang pagkaon sa imol nga mga utod.

Kon matukiban sang mga soldado sang Alemanya ina nga bodega sang pagkaon, mahimo ini magaresulta sa kamatayon sang isa. Walay sapayan sina, ang pila ka utod nagboluntaryo sa pagbulig. Halimbawa, ang pamilya Bloe­mink sa banwa sang Amers­foort nagpagamit sang ila kadak-an para mangin bodega sang pagkaon, bisan pa nga ang ila balay malapit lang sa garison sang Aleman nga mga soldado! Ang maisog nga mga Saksi kaangay sa ila nagbutang sa katalagman sang ila kabuhi tungod sa ila mga kauturan.

Ginbuligan kami sang akon asawa ni Jehova nga magpabilin nga matutom sa bug-os nga mga tinuig sang pagdumili. Sang Mayo 1945 nalutos ang mga soldado sang Alemanya, kag ang akon pagpalagyo natapos. Ginpangabay ako sang Sosiedad nga magpadayon sa pag-alagad subong nagalakbay nga manugtatap tubtob may iban na nga mga utod nga mahimo magamit. Sang 1947, si Bertus van der Bijl nagbulos sa akon hilikuton. * Sadto nga tion, natawo ang amon ikatlo nga anak, kag nagpuyo kami sa nasidlangan nga bahin sang pungsod.

Kalisod kag Kalipay

Pagkatapos sang inaway, nabalitaan ko nga mga isa ka tuig sa tapos ako magbiya sa balay pakadto sa Nether­lands, ginpriso si Tatay. Duha ka beses nga ginpaguwa sia bangod sang mapigaw nga panglawas, apang pagkatapos sini ginpriso sia liwat. Sang Pebrero sang 1938, ginbilanggo sia sa kampo konsentrasyon sa Bu­chen­wald kag nian sa Da­chau. Didto, sang Mayo 14, 1942, napatay ang akon amay. Nagpabilin sia nga malig-on kag matutom tubtob sa katapusan.

Ginbilanggo man si Nanay sa kampo sa Da­chau. Nagpabilin sia didto tubtob sang nahilway sia sang 1945. Bangod ang malig-on nga halimbawa sang akon mga ginikanan nag-amot sing daku sa espirituwal nga mga pagpakamaayo nga akon natigayon, isa ka pribilehiyo nga makapuyo si Nanay upod sa amon sang 1954. Ang akon utod nga babayi nga si Mar­garetha—nga nagapayunir sa Komunista nga Sidlangan nga Alemanya sugod sang 1945—nag-upod man. Bisan pa nagamasakit kag indi makahambal sing Olandes si Nanay, nagpadayon sia sa pagpakigbahin sa pag-alagad sa latagon tubtob matutom nga natapos niya ang iya dutan-on nga pagkabuhi sang Oktubre 1957.

Ang 1955 nga kombension sa Nuremberg, Alemanya, nangin pinasahi gid. Sa pag-abot namon didto, ang mga kauturan gikan sa Dresden nagsiling kay Erika nga ang iya iloy yara man sa kombension. Bangod ang Dresden napaidalom sadto sa paggahom sang Sidlangan nga Alemanya, wala makita ni Erika ang iya iloy sa sulod sang 21 ka tuig. Nagkitaay sila, kag naghaksanay ang mag-iloy. Isa gid yadto ka malipayon nga pagkitaay!

Sang ulihi, nagdaku tubtob sa walo ka kabataan ang amon pamilya. Sing makapasubo, napatay ang isa namon ka bata nga lalaki sa aksidente sa salakyan. Apang, nangin tuburan sang tudok nga kalipay nga makita nga nagaalagad kay Jehova ang nabilin namon nga kabataan. Nalipay kami nga ang amon anak nga lalaki nga si Wolf­gang kag ang iya asawa yara sa sirkito nga hilikuton kag ang ila anak nga lalaki nagaalagad man subong isa ka manugtatap sa sirkito.

Nalipay ako nga nasaksihan ang pag-uswag sang hilikuton ni Jehova sa Nether­lands. Sang nagsugod ako sa pagpayunir diri sang 1933, mga isa ka gatos pa lang ang mga Saksi. Sa karon, kapin na sa 30,000. Bisan pa nga maluya na ang amon lawas, determinado gihapon kami ni Erika nga magkabuhi nahisuno sa mga pulong sang ambahanon sadto: “O para sa pagtuo nga indi magaisol.”

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 23]

Ang “Jugendgruppe” sa tion sang pagpahuway pagkatapos sang pag-alagad sa latagon

[Retrato sa pahina 24]

Natuptupan namon sang akon kaupod nga mga payunir ang teritoryo sa Schneifel. Beinte anyos ako sadto

[Retrto sa pahina 25]

Upod sanday Erika kag Wolfgang sang 1940

[Retrato sa pahina 26]

Wala pa tuo: Ang akon apo nga si Jonathan kag ang iya asawa, nga si Mirjam; si Erika, ako, ang akon anak nga lalaki nga si Wolfgang kag ang iya asawa, nga si Julia

[Retrato sa pahina 26]

Ang isa ka utod nga kaupod sang akon amay sa prisuhan nagdrowing sining iya laragway sang 1941