Ang mga Amay sang Simbahan—Mga Tagsakdag Bala sang Kamatuoran sang Biblia?

Nagapangangkon man ikaw nga Cristiano ukon wala, ang imo paghantop sa Dios sang Biblia, kay Jesus, kag sa Cristianismo mahimo nga naimpluwensiahan gid nila. Ang isa sa ila gintawag nga Bulawanon Sing Baba; ang isa naman, Daku. Sa kabug-usan, ginlaragway sila subong “ang supremo nga personipikasyon sang kabuhi ni Cristo.” Sin-o sila? Sila ang dumaan nga relihioso nga mga maalamon, mga manunulat, mga teologo, kag mga pilosopo nga nagdihon sang kalabanan karon nga “Cristiano” nga panghunahuna​—⁠ang mga Amay sang Simbahan.

“ANG Biblia indi amo ang kabug-usan sang pulong sang Dios,” pangangkon sang Griegong Ortodokso nga propesor sang relihioso nga mga pagtuon nga si Demetrios J. Constantelos. “Ang Balaan nga Espiritu nga nagapahayag sang pulong sang Dios indi malimitehan sa mga pahina sang isa ka libro.” Ano ang mahimo nga isa pa ka tuburan sang pagpahayag sang Dios? Si Constantelos nagpahayag sa iya libro nga Understanding the Greek Orthodox Church: “Ang Balaan nga Tradisyon kag Balaan nga Kasulatan gintamod subong duha ka bahin sang pagpahayag sang Dios.”

Ang sadsaran sinang “Balaan nga Tradisyon” nagalakip sang mga panudlo kag mga sinulatan sang mga Amay sang Simbahan. Kilala sila nga mga teologo kag “Cristiano” nga mga pilosopo nga nagkabuhi sa ulot sang ikaduha kag ikalima nga siglo C.⁠E. Daw ano ka daku sang ila impluwensia sa modernong “Cristiano” nga panghunahuna? Ginsakdag bala nila ang Biblia sa ila panudlo? Ano dapat ang malig-on nga basihan sang Cristianong kamatuoran para sa isa ka sumulunod ni Jesucristo?

Maragtason nga Impormasyon

Sang tungatunga sang ikaduha nga siglo C.⁠E., ginpangapinan sang nagapangangkon nga mga Cristiano ang ila pagtuo batok sa mga manughingabot nga mga Romano kag sa mga erehes man. Apang, isa ini ka dag-on sang tuman kadamo nga mga opinyon sa teolohiya. Ang relihioso nga mga debate tuhoy sa “pagka-Dios” ni Jesus kag sa kinaugali kag mga pagpanghikot sang balaan nga espiritu nangin kabangdanan indi lamang sang mga di-paghangpanay sa kaalam. Ang mainit nga di-paghangpanay kag indi mahusayan nga mga pagbinahinbahin tuhoy sa “Cristianong” doktrina naglapnag sing tuman sa politika kag kultura, kon kaisa ginabangdan sang mga kinagubot, pagrebelde, kinagamo sibil, inaway pa gani. Ang istoryador nga si Paul Johnson nagsulat: “Ang [apostata] nga Cristianismo nagsugod sa kagamo, binais kag binangig kag busa ini nagpadayon. . . . Ang sentral kag nasidlangan nga Mediteraneo sadtong nahauna kag ikaduha nga siglo AD gindagsa sang di-maisip nga kadamuon sang relihiosong mga ideya, sa  panikasog nga mapalapnag ini. . . . Kutob sa ginsuguran, kon amo, madamo nga sahi sang Cristianismo ang magkapareho sa diutay lamang nga butang.”

Sa sina nga dag-on, nagdamo ang mga manunulat kag mga maalamon nga nagapati nga kinahanglan patpaton ang “Cristiano” nga mga panudlo nga nagagamit sing pinilosopo nga mga termino. Agod paayawan ang edukado nga mga pagano nga bag-o pa lang nahaylo sa “Cristianismo,” ang mga relihiosong manunulat nagsalig sing labi sa nauna nga Griego kag Judiyong literatura. Sugod kay Justin Martyr (mga 100-165 C.⁠E.), nga nagsulat sa Griego, ang nagapangangkon nga mga Cristiano nangin maalam sa ila paghangop sa pinilosopo nga palanublion sa Griego nga kultura.

Ini nga huyog nakatigayon sing talalupangdon nga resulta sa mga sinulatan ni Origen (mga 185-254 C.⁠E.), isa ka Griegong awtor sa Alexandria. Ang sinulatan ni Origen nga On First Principles amo ang unang sistematiko nga pagpanikasog agod ipaathag ang panguna nga mga doktrina sang “Cristiano” nga teolohiya sa mga termino sang Griegong pilosopiya. Ang Konsilyo sang Nicaea (325 C.⁠E.), upod ang panikasog sini nga ipaathag kag pamatud-an ang “pagka-Dios” ni Cristo, amo ang importante nga hitabo nga naghatag sing bag-ong pangpapagsik sa interpretasyon sa “Cristianong” doktrina. Yadto nga konsilyo nangin ang pamuno sang isa ka dag-on diin ang kabilugan nga konsilyo sang simbahan nagpanikasog nga athagon ang doktrina sing labi pa ka sibu.

Mga Manunulat kag mga Orador

Si Eusebius sang Caesarea, nga nagsulat sa tion sang una nga Konsilyo sang Nicaea, nakig-upod kay Emperador Constantino. Sulusobra diutay sa 100 ka tuig pagkatapos sang natabo sa Nicaea, subong resulta sang malawig kag mainit nga pagbinaisay sang mga teologo, nga ang kalabanan sa ila nagsulat sa Griego, nahuman ang nagapatuhay nga doktrina sang Cristiandad, ang Trinidad. Ang nanguna sa ila amo si Athanasius, ang masupog nga obispo sang Alexandria, kag ang tatlo ka lider sang simbahan gikan sa Cappadocia, Asia Minor​​—⁠si Basil nga Daku, ang iya utod nga si Gregory sang Nyssa, kag ang ila abyan nga si Gregory sang Nazianzus.

Ang mga manunulat kag manugbantala sadto nga dag-on nakatigayon sing mataas nga mga talaksan sang pagkatalunsay. Si Gregory sang Nazianzus kag si John Chrysostom (nagakahulugan “Bulawanon Sing Baba”) sa Griego subong man sanday Ambrose sang Milan kag Augustine sang Hippo sa Latin mga lantip gid nga mga orador, sampaton sa labing respetado kag bantog nga porma sang taliambong sang ila panahon. Ang labing maimpluwensia nga manunulat sadto nga tion amo si Augustine. Ang iya teolohiko nga mga sinulatan nagdihon sing lapnag sang “Cristiano” nga panghunahuna karon. Si Jerome, ang labing kilala kag maalam nga iskolar sadto nga tion, amo gid ang nagbadbad sang Latin Vulgate nga Biblia gikan sa orihinal nga mga lenguahe.

Apang, ang importante nga mga pamangkot amo: Ginsunod gid bala sang mga Amay sang Simbahan ang Biblia? Sa ila panudlo, nanguyapot bala sila sing hugot sa inspirado nga Kasulatan? Ang ila bala mga sinulatan isa ka maayo nga panuytoy padulong sa sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios?

Mga Panudlo Sang Dios Ukon mga Panudlo Sang mga Tawo?

Sining karon lang, ang Griegong Ortodokso nga Obispo nga si Methodius sang Pisidia nagsulat sang libro nga The Hellenic Pedestal of Christianity agod ipakita nga ang Griegong kultura kag pilosopiya nag-aman sing sadsaran sa modernong “Cristiano” nga panghunahuna. Sa sina nga libro, walay pangalag-ag sia nga nagabaton: “Ginkabig sang halos tanan nga bantog nga mga Amay sang Simbahan ang Griegong mga prinsipio nga tuman ka mapuslanon, kag ginhulam nila ini gikan sa  dumaan nga klasiko nga Griego, ginagamit ini subong isa ka paagi sa paghangop kag sa pagpabutyag sing sibu sang mga Cristianong kamatuoran.”

Binagbinaga, halimbawa, ang ideya nga ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu nagahuman sa Trinidad. Madamo nga Amay sang Simbahan pagkatapos sang Konsilyo sang Nicaea ang nangin matutom nga mga sumalakdag sang Trinidad. Ang ila mga sinulatan kag mga paathag importante gid agod ang Trinidad mangin sadsaran nga doktrina sang Cristiandad. Apang, ang Trinidad masapwan bala sa Biblia? Indi. Nian diin ini ginkuha sang mga Amay sang Simbahan? Ang A Dictionary of Religious Knowledge nagasiling nga madamo ang nagasiling nga ang Trinidad “isa ka pagtaliwan gikan sa kon ano ang husto nga ginhulam sa pagano nga mga relihion, kag ginsimpon sa Cristianong pagtuo.” Kag ang The Paganism in Our Christianity nagapamatuod: “Ang ginhalinan sang [Trinidad] pagano sing bug-os.”⁠ *​​—⁠Juan 3:16; 14:28.

Ukon binagbinaga ang panudlo tuhoy sa pagkadimamalatyon sang kalag, ang pagpati nga ang iban nga bahin sang lawas sang tawo nagapadayon nga buhi sa tapos mapatay ang lawas. Sa liwat, ang mga Amay sang Simbahan nangin instrumento sa pagpakilala sining pagpati sa isa ka relihion nga wala nagatudlo nga ang kalag nagalampuwas sa kamatayon. Ang Biblia maathag nga nagapakita nga ang kalag mahimo mapatay: “Ang kalag nga nagapakasala​​—⁠ini mismo mapatay.” (Ezequiel 18:⁠4) Ano ang sadsaran sang mga Amay sang Simbahan sa pagpati sa pagkadimamalatyon sang kalag? “Ang Cristianong ideya tuhoy sa isa ka espirituwal nga kalag nga gintuga sang Dios kag ginpasulod sa lawas sa tion sang pagpanamkon agod mangin buhi ang tawo amo ang resulta sang malawig nga pag-uswag sang Cristianong pilosopiya. Paagi lamang kay Origen sang Sidlangan kag kay St. Augustine sang Nakatundan nga ang kalag nakilal-an subong isa ka espirituwal nga butang kag ang isa ka pinilosopo nga ideya ginporma tuhoy sa kinaugali sang kalag. . . . [Ang doktrina ni Augustine] . . . naggikan (lakip  ang pila ka kakulangan) sa Neoplatonismo,” siling sang New Catholic Encyclopedia. Kag ang magasin nga Presbyterian Life nagasiling: “Ang pagkadimamalatyon sang kalag isa ka Griegong ideya nga ginporma sa dumaan nga mga kulto sang katanhagaan kag ginpaathag sing detalyado sang pilosopo nga si Plato.”⁠ *

Ang Mapag-on nga Sadsaran Sang Cristianong Kamatuoran

Pagkatapos sang bisan malip-ot lamang nga pag-usisa sa maragtason nga ginhalinan sang mga Amay sang Simbahan, subong man sa ginhalinan sang ila mga panudlo, nagakaigo gid nga magpamangkot, Dapat bala ipasad sang sinsero nga Cristiano ang iya pagpati sa mga panudlo sang mga Amay sang Simbahan? Tuguti ang Biblia sa pagsabat.

Una, si Jesucristo mismo nagdumili sa paggamit sang relihiosong titulo nga “Amay” sang sia nagsiling: “Indi kamo magtawag nga amay kay bisan sin-o nga tawo sa duta, kay isa lamang ang inyo Amay, ang Isa nga langitnon.” (Mateo 23:⁠9) Ang paggamit sa termino nga “Amay” sa pagtawag sa bisan kay sin-o nga relihioso nga persona di-cristiano kag di-makasulatanhon. Ang nasulat nga Pulong sang Dios natapos sang mga 98 C.⁠E. sa mga sinulatan ni apostol Juan. Sa amo, ang matuod nga mga Cristiano indi na kinahanglan nga maglaum sa bisan kay sin-o nga tawo subong ginhalinan sang inspirado nga pagpahayag. Nagahalong sila nga wala nila ‘ginapakawalay pulos ang pulong sang Dios’ bangod sang tawhanon nga tradisyon. Ang pagpahanugot sa tawhanon nga tradisyon nga magtal-us sa Pulong sang Dios makatalagam sa espirituwal. Si Jesus nagpaandam: “Kon ang tawo nga bulag magtuytoy sa tawo nga bulag, lunsay sila mahulog sa buho.”​—⁠Mateo 15:​6, 14.

Ang isa ka Cristiano bala nagakinahanglan sang bisan ano pa nga pagpahayag magluwas sa pulong sang Dios subong sang makita sa Biblia? Indi. Ang tulun-an sang Bugna nagapaandam batok sa pagdugang sang bisan ano nga butang sa inspirado nga kasulatan: “Kon ang bisan sin-o magdugang sining mga butang, idugang sa iya sang Dios ang mga kalalat-an nga nasulat sa sining linukot.”​​—⁠Bugna 22:⁠18.

Ang Cristianong kamatuoran makita sa nasulat nga Pulong sang Dios, ang Biblia. (Juan 17:17; 2 Timoteo 3:⁠16; 2 Juan 1-4) Ang husto nga paghangop sa sini wala nagadepende sa sekular nga pilosopiya. Tuhoy sa mga tawo nga nagtinguha nga gamiton ang tawhanon nga kaalam sa pagpaathag sang balaan nga pagpahayag, bagay nga suliton ang mga pamangkot ni apostol Pablo: “Diin ang maalam nga tawo? Diin ang escriba? Diin ang debatista sining sistema sang mga butang? Wala bala pagpakabuanga sang Dios ang kaalam sang kalibutan?”​​—⁠1 Corinto 1:⁠20.

Dugang pa, ang matuod nga Cristianong kongregasyon isa ka “haligi kag pamakod sang kamatuoran.” (1 Timoteo 3:⁠15) Ang mga manugtatap sini nagaamlig sa kaputli sang ila panudlo sa sulod sang kongregasyon, nagapugong sa pagsulod sang bisan anong mahigko nga doktrina. (2 Timoteo 2:​15-​18, 25) Ginasikway nila sa kongregasyon ang ‘di-matuod nga mga manalagna, di-matuod nga mga manunudlo, kag malaglagon nga mga sekta.’ (2 Pedro 2:⁠1) Sang napatay ang mga apostoles, gintugutan sang mga Amay sang Simbahan ang “nagapatalang nga inspirado nga pinamulong kag mga panudlo sang mga demonyo” nga manggamot sa Cristiano nga kongregasyon.​​—⁠1 Timoteo 4:⁠1.

Ang mga resulta sining apostasya makita sa Cristiandad karon. Ang mga pagpati kag mga hinimuan sini tuhay gid sa kamatuoran sang Biblia.

[Mga nota]

 [Kahon/Retrato sa pahina18]

ANG TAGA-CAPPADOCIA NGA MGA AMAY

“Ang Ortodokso nga Simbahan . . . may pinasahi nga pagtahod sa mga manunulat sang ikap-at nga siglo, kag labi na sa sadtong ginatawag sini nga ‘ang tatlo ka Great Hierarchs,’ nga sanday Gregory sang Nazianzus, Basil nga Daku, kag John Chrysostom,” siling sang manunulat nga si Kallistos, nga isa ka monghe. Ginpasad bala sining mga Amay sang Simbahan ang ila mga panudlo sa inspirado nga Kasulatan? Tuhoy kay Basil nga Daku, ang libro nga The Fathers of the Greek Church nagsiling: “Ang iya mga sinulatan nagapakita nga gindumdom niya ang tubtob buhi nga pagkasuod kanday Plato, Homer, kag sa mga istoryador kag mga orador, kag naimpluwensiahan gid nila ang iya estilo. . . . Si Basil nagpabilin nga isa ka ‘Griego.’ ” Amo man sa bahin ni Gregory sang Nazianzus. “Sa iya pagtamod ang kadalag-an kag pagkasuperyor sang Simbahan mapakita sing labing maayo sa iya bug-os nga pagbaton sa mga tradisyon sang klasiko nga kultura.”

Tuhoy sa ila tanan nga tatlo, si Propesor Panagiotis K. Christou nagsulat: “Samtang sa pulupanag-on nagapaandam sila batok sa ‘pilosopiya kag daya nga walay pulos’ [Colosas 2:⁠8]​​—⁠agod nga mapahisuno sa kasuguan sang Bag-ong Testamento⁠​—⁠​sila, sa amo man nga tion, nalangkag sa pagtuon sang pilosopiya kag sa nagakaigo nga mga pagsulundan kag nagarekomendar pa gani nga tun-an ini sang iban.” Maathag, ining mga manunudlo sang simbahan naghunahuna nga ang Biblia indi bastante sa pagsuportar sang ila mga ideya. Ang ila bala pagpangita sang iban pa nga mga haligi sang awtoridad nagakahulugan nga ang ila mga panudlo tuhay sa Biblia? Si apostol Pablo nagpaandam sa mga Hebreong Cristiano: “Dili kamo magpadala sa nanarisari kag tuhay nga mga panudlo.”—Hebreo 13:9.

[Credit Line]

© Archivo Iconografico, S.⁠A./CORBIS

[Kahon/​Retrato sa pahina 20]

SI CYRIL SANG ALEXANDRIA—KONTROBERSIAL NGA AMAY SANG SIMBAHAN

Ang isa sang labing kontrobersial sa mga Amay sang Simbahan amo si Cyril sang Alexandria (mga 375-​444 C.⁠E.). Ang istoryador sang Simbahan nga si Hans von Campenhausen nagalaragway sa iya subong “dogmatiko, masingki, kag malimbungon, nalatom sang pagkadaku sang iya bokasyon kag dignidad sang iya posisyon,” kag nagadugang nga “wala niya ginakabig nga husto ang bisan ano nga butang luwas kon mapuslanon ini sa iya sa pagpasangkad sang iya gahom kag awtoridad . . . Ang pagpamintas kag pagkawalay pasunaid sang iya mga pamaagi wala gid magpung-aw sa iya.” Samtang sia ang obispo sang Alexandria, si Cyril naggamit sang paghamham, pagbutangbutang, kag pagpasipala agod pahalinon ang obispo sang Constantinople. Sia ang ginbasol sa mapintas nga pagpatay sa isa ka bantog nga pilosopo nga si Hypatia sang 415 C.⁠E. Tuhoy sa teolohiko nga mga sinulatan ni Cyril, si Campenhausen nagsiling: “Ginsugdan niya ang batasan nga desisyunan ang mga pamangkot tuhoy sa pagpati indi lamang pasad sa Biblia kundi sa bulig sang mga nagakaigo nga mga kinutlo kag tinipon nga mga kinutlo gikan sa bantog nga mga tawo.”

[Retrato sa pahina 19]

Si Jerome

[Credit Line]

Garo Nalbandian