Ang Biblia sa Isa Lamang ka Tomo

SA PAGHIMO sing mga kopya sang Biblia, ang unang mga Cristiano amo ang una nga naggamit sang codex​​—⁠isa ka tulun-an, indi isa ka linukot. Apang, ang mga Cristiano wala gilayon naghimo sing isa ka tomo nga nagaunod sang tanan nga tulun-an sang Biblia. Ang isa ka importante nga tikang sa lapnag nga paghimo sing isa-ka-tomo nga mga Biblia ginhimo sang ikan-om nga siglo ni Flavius Cassiodorus.

Si Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus nabun-ag sang mga 485-​490 C.⁠E. sa isa ka manggaranon nga pamilya sa Calabria, sa nabagatnan nga ukbong sang Italya karon. Nagkabuhi sia sa magamo nga tion sa maragtas sang Italya sang ang peninsula una nga nasakop sang mga Goth kag dayon sang mga Byzantine. Sang mga sesentahon ukon setentahon na sia, gintukod ni Cassiodorus ang Vivarium nga monasteryo kag librarya malapit sa iya puluy-an sa Squillace, Calabria.

Isa ka Mauti nga Editor Sang Biblia

Ang panguna nga ginkabalak-an ni Cassiodorus amo kon paano mahangpan ang Biblia. “Suno sa opinyon ni Cassiodorus,” sulat sang istoryador nga si Peter Brown, “ang tanan nga Latin nga literatura dapat gamiton agod mahangpan ang mga Kasulatan. Ang tanan nga bulig nga gingamit anay sa pagtuon kag sa pagkopya sang klasikal nga mga sinulatan dapat gamiton agod mahangpan ang mga Kasulatan kag makopya ini sing maalamon. Kaangay sang bag-o lang nahuman nga sistema sang mga planeta, ang Latin nga kultura nagatuyok sing bug-os sa orbita palibot sa daku nga adlaw sang Pulong sang Dios.”

Si Cassiodorus nagtipon sing mga manugbadbad kag mga grammarian sa monasteryo sang Vivarium agod tipunon ang bug-os nga Biblia kag gindumalahan niya ang mauti nga pag-usisa sini. Gintugyan niya ang hilikuton sa pila ka may tinun-an nga mga tawo. Dapat sini nila likawan ang padasudaso nga pagtadlong sang ginahaumhaum nila nga mga sayop sang mga manugkopya. Kon may pamangkot tuhoy sa gramatika, ang dumaan nga mga manuskrito sang Biblia amo ang sundon nga awtoridad sangsa Latin nga hambal. Si Cassiodorus naghatag sing instruksion: “Ang pinasahi nga mga ekspresyon sang lenguahe . . . indi dapat islan, tungod ang isa ka teksto nga kilala nga gin-inspirar indi mahimo nga mapatiko. . . . Ang mga ekspresyon, paanggid, kag hulubaton sa Biblia dapat amligan, bisan pa kon daw tuhay ini sa mga talaksan sang Latin, subong man ang ‘Hebraiko’ nga mga porma sang mga ngalan.”​​—⁠The Cambridge History of the Bible.

Ang “Codex Grandior”

Ang mga manugkopya sa monasteryo sang Vivarium gintulinan sa paghimo sing di-magkubos tatlo ka magkatuhay nga edisyon sang Biblia sa Latin. Ang isa sini, sa siam ka tomo, mahimo nga nag-unod sang edisyon sa Daan nga Latin, ang isa ka pagbadbad nga nagguwa sang ulihi nga bahin sang ikaduha nga siglo. Ang ikaduha nga edisyon nag-unod sang Latin Vulgate, nga natapos ni Jerome sa pamuno sang ikap-at nga siglo. Ang ikatlo, ang Codex Grandior, nga nagakahulugan “pinadaku nga codex,” ginkuha gikan sa tatlo ka edisyon sang Biblia. Gintingob sining katapusan nga duha ka edisyon ang tanan nga mga tulun-an sang Biblia sa isa lamang ka tomo.

Si Cassiodorus daw amo ang una nga naghimo sing Latin nga mga Biblia sa isa lamang ka tomo,  nga gintawag niya nga pandectae.⁠ * Walay duhaduha nga nakita niya ang pagkapraktikal kon tingubon ang tanan nga tulun-an sang Biblia sa isa ka tomo, sa amo malikawan ang mauyang-sa-tiempo nga pagtan-aw sa pila ka tomo.

Gikan sa Nabagatnan nga Italya Padulong sa British Isles

Wala madugay pagkatapos napatay si Cassiodorus (mga 583 C.⁠E.), nagsugod ang paglakbay sang Codex Grandior. Sadtong tion, ginpatihan nga ang bahin sang mga sinulatan nga natipon sa Vivarium ginsaylo sa librarya sang Lateran sa Roma. Sang 678 C.⁠E., ang Anglo-Saxon nga pari nga si Ceolfrith nagdala sang codex sa British Isles pagbalik niya gikan sa Roma. Amo kon ngaa nagdangat ini sa duha ka monasteryo sa Wearmouth kag Jarrow, nga gindumalahan ni Ceolfrith, nga amo na karon ang Northumbria, Inglaterra.

Ang isa ka tomo nga Biblia nga ginhimo ni Cassiodorus mahimo gid nga nagpadayaw kay Ceolfrith kag sa iya mga monghe, nga mahimo gid naganyat sa sini bangod mahapos ini gamiton. Gani, sa sulod lamang sang pila ka dekada, naghimo sila sing tatlo pa ka kompleto nga Biblia subong isa lamang ka tomo. Ang nabilin na lamang nga kopya sini amo ang isa ka daku nga manuskrito nga ginatawag Codex Amiatinus. May yara ini 2,060 ka pahina nga himu sa panit sang baka, ang tagsa mga 51 por 33 sentimetros ang kadakuon. Upod ang hapin sini may kadamulon ini nga 25 sentimetros kag nagabug-at sing kapin sa 34 kilogramos. Amo ini ang pinakadaan kompleto nga isa ka tomo nga Biblia sa Latin nga nagaluntad pa sa karon. Ginpakilala sang bantog nga Biblisista sang ika-19 nga siglo nga si Fenton J. A. Hort ang codex sang 1887. Si Hort nagkomento: “Para sa bisan moderno nga tumalan-aw, ining tumalagsahon nga [manuskrito] makadalayaw gid.”

Pagbalik sa Italya

Ang orihinal nga Codex Grandior nga ginpahimo ni Cassiodorus nadula na karon. Apang ang iya Anglo-Saxon nga kaliwat, ang Codex Amiatinus, nagsugod sa paglakbay pabalik sa Italya sang matapos ini. Antes sia napatay, namat-od si Ceolfrith nga magbalik sa Roma. Gindala niya ang isa sang iya tatlo ka Latin nga manuskrito sang Biblia subong isa ka dulot para kay Papa Gregory II. Napatay si Ceolfrith sa dalanon, sang 716 C.⁠E., sa Langres, Pransia. Apang ang iya Biblia nagpadayon sa paglakbay upod sa isa ka grupo sang mga manuglakbay. Ang codex nalakip sang ulihi sa librarya sang monasteryo sang Mount Amiata, sa sentral nga Italya, nga amo ang ginsundan sang ngalan nga Codex Amiatinus. Sang 1782 ang manuskrito ginsaylo sa Medicean-Laurentian Library sa Florence, Italya, diin amo ini ang isa sang pinakabahandi nga pagkabutang sang librarya.

Paano ang Codex Grandior nakaapektar sa aton? Kutob sang tion ni Cassiodorus, ang mga manugkopya kag manug-imprinta dugang nga nagpabor sa paghimo sing isa lamang ka tomo nga mga Biblia. Tubtob sa aton adlaw, bangod matigayon ang Biblia sa sini nga porma, mas mahapos ini basahon sang mga tawo kag gani makabenepisyo sila sa ila kabuhi gikan sa gahom sini.​​—⁠Hebreo 4:⁠12.

[Nota]

[Mapa sa pahina 29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Paglakbay sang Codex Grandior

Vivarium monastery

Rome

Jarrow

Wearmouth

Paglakbay sang Codex Amiatinus

Jarrow

Wearmouth

Mt. Amiata

Florence

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga retrato sa pahina 30]

Sa ibabaw: Codex Amiatinus Sa wala: Laragway ni Esdras sa Codex Amiatinus

[Credit Line]

Biblioteca Medicea Laurenziana, Firenze