Magpadayon sa Hilikuton nga Pagpangani!

“Ang mga nagasab-ug sang binhi nga may mga luha magaani nga may paghugyaw sa kalipay.”​—⁠SALMO 126:5.

1. Ngaa ‘makitluoy sa Agalon sang alanyon sa pagpadala sing mga mamumugon’ sa karon?

PAGKATAPOS sang ikatlo nga paglibot ni Jesucristo sa Galilea sa pagbantala, nagsiling sia sa iya mga disipulo: “Ang alanyon bugana, apang pila lamang ang mga mamumugon.” (Mateo 9:37) Amo man anay ang kahimtangan sa Judea. (Lucas 10:2) Sanglit amo sina ang kahimtangan sang halos 2,000 ka tuig na nga nakalipas, ano naman ang kahimtangan karon? Ti, sang nagligad nga tuig sang pag-alagad, kapin sa 6,000,000 ka Saksi ni Jehova ang nagpadayon sa malaragwayon nga hilikuton sa pagpangani sa 6,000,000,000 ka tawo sang kalibutan, ang madamo sa ila ‘ginpanitan kag nag-alaplaag kaangay sang mga karnero nga wala sing manugbantay.’ Gani ang laygay ni Jesus nga ‘makitluoy sa Agalon sang alanyon agod magpadala sia sing mga mamumugon sa iya alanyon’ nagakaigo karon kaangay sang nagligad nga mga siglo.​—⁠Mateo 9:​36, 38.

2. Ngaa nakuha naton ang igtalupangod sang mga tawo?

² Ginsabat ni Jehova nga Dios, ang Agalon sang alanyon, ang pakitluoy nga magpadala sing dugang pa nga mga mamumugon. Kag makalilipay gid nga makapakigbahin sa sining hilikuton nga pagpangani nga ginatuytuyan sang Dios! Bisan pa diutay lamang ang aton kadamuon kon ipaanggid sa mga pungsod, nakuha naton ang igtalupangod sang kalibutan bangod sang aton makugi nga pagpakigbahin sa hilikuton nga pagbantala sing Ginharian kag paghimo sing disipulo. Sa madamo nga kapungsuran masunson nga ginasambit kita sang media. Ang pagtunog sang timbre sa ganhaan sa isa ka drama sa telebisyon mahimo magpautwas sang komento nga ang mga Saksi ni Jehova nagaduaw. Huo, ang aton Cristianong hilikuton subong  malaragwayon nga mga mangangani kilala sa ika-21 nga siglo.

3. (a) Paano naton nahibaluan nga ginhatag ang pahibalo sa hilikuton nga pagbantala sang Ginharian sang unang siglo? (b) Ngaa makasiling kita nga ginasakdag sang mga anghel ang aton ministeryo?

³ Natalupangdan man sang kalibutan ang mga hilikuton nga pagbantala sing Ginharian sang unang siglo kag ginhingabot sini ang mga manugbantala sang maayong balita. Gani, si apostol Pablo nagsulat: “Daw para sa akon ang Dios nagbutang sa amon nga mga apostoles nga ulihi sa pasundayag subong mga tawo nga gintalana sa kamatayon, bangod kami [ang mga apostoles] nangin talan-awon sa teatro sa kalibutan, kag sa mga anghel, kag sa mga tawo.” (1 Corinto 4:9) Sing kaanggid, nakuha naton ang igtalupangod sang kalibutan bangod sang aton pagpadayon subong mga manugbantala sang Ginharian walay sapayan sang paghingabot kag importante ini sa mga anghel. Ang Bugna 14:6 nagasiling: “Nakita ko [ni apostol Juan] ang isa naman ka anghel nga nagalupad sa tunga sang langit, kag may maayong balita nga dayon sia nga ibantala sa mga nagapuyo sa duta, kag sa tagsa ka pungsod kag tribo kag hambal kag katawhan.” Huo, ginasakdag sang mga anghel ang aton ministeryo​—⁠ang aton hilikuton nga pagpangani!​—⁠Hebreo 1:​13, 14.

‘Sentro Sang Paghingabot’

4, 5. (a) Ano nga paandam ang ginhatag ni Jesus sa iya mga disipulo? (b) Ngaa ang mga alagad sang Dios karon ‘sentro sang pagdumot’?

⁴ Sang ang mga apostoles ni Jesus ginpadala subong mga mangangani, gintuman nila ang iya bilin nga mangin ‘maalam subong sang mga man-ug apang inosente subong sang mga salampati.’ Si Jesus nagdugang: “Mag-andam kamo batok sa mga tawo; kay dalhon nila kamo sa lokal nga mga hukmanan, kag bunalon nila kamo sa ila mga sinagoga. Aba, dalhon kamo sa atubangan sang mga gobernador kag mga hari bangod sa akon, subong panaksi sa ila kag sa mga pungsod. . . . Kag mangin sentro kamo sang pagdumot sang tanan nga tawo bangod sa akon ngalan; apang sia nga nagabatas tubtob sa katapusan amo ang isa nga maluwas.”​—⁠Mateo 10:16-22.

⁵ Mga ‘sentro sang pagdumot’ kita karon bangod “ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang isa nga malauton,” si Satanas nga Yawa, nga amo ang mortal nga kaaway sang Dios kag sang Iya katawhan. (1 Juan 5:19) Nakita sang aton mga kaaway ang aton espirituwal nga kahamungayaan apang indi nila luyag nga ihatag ang kadungganan kay Jehova. Nakita sang mga nagapamatok ang aton malipayon kag nagayuhum nga pangguyahon samtang malipayon kita nga nagapakigbahin sa hilikuton nga pagpangani. Natingala sila sa aton paghiusa! Sa katunayan, mahimo nga ginabaton nila ini sing paganot kon maglakbay sila sa iban nga pungsod kag makita nga ang mga Saksi ni Jehova didto nagahimo man sang hilikuton nga nakita nila sa ila tumandok nga pungsod. Siempre pa, nakahibalo kita nga sa gintalana nga tion bisan ang aton mga kaaway magakilala kay Jehova, ang aton sumalakdag kag tuburan sang aton paghiusa.​—⁠Ezequiel 38:10-12, 23.

6. Ano ang pasalig sa aton samtang nagapakigbahin kita sa hilikuton nga pagpangani, apang ano nga mga pamangkot ang nagautwas?

⁶ Ang Agalon sang alanyon naghatag sa iya Anak, si Jesucristo, sang “bug-os nga awtoridad . . . sa langit kag sa duta.” (Mateo 28:18) Sa amo ginagamit ni Jehova si Jesus agod magtuytoy sang hilikuton nga pagpangani paagi sa langitnon nga mga anghel kag sa hinaplas nga “matutom kag mainandamon nga ulipon” diri sa duta. (Mateo 24:45-47; Bugna  14:​6, 7) Apang paano naton atubangon ang pagpamatok sang kaaway kag sa gihapon mahuptan ang aton kalipay samtang nagapadayon kita sa hilikuton nga pagpangani?

7. Ano nga panimuot ang dapat naton panikasugan nga huptan kon ginapamatukan ukon ginahingabot?

⁷ Kon kita nagaatubang sing pagpamatok ukon bisan sing direkta nga paghingabot, mangayo kita sing bulig sa Dios agod mahuptan naton ang panimuot nga kaangay sang panimuot ni Pablo. Sia nagsulat: “Kon ginapasipalahan, nagapakamaayo kami; kon ginahingabot, nagabatas kami; kon ginapakahuy-an, nagapakiluoy kami.” (1 Corinto 4:​12, 13) Ini nga panimuot, pati na ang aton mataktikanhon nga ministeryo sa publiko, kon kaisa nagapabag-o sang panimuot sang mga nagapamatok sa aton.

8. Ano nga pasalig ang makuha naton gikan sa mga pulong ni Jesus nga narekord sa Mateo 10:28?

⁸ Bisan gani ang pamahog nga patyon wala nagapaugdaw sang aton kakugi subong mga mangangani. Walay kahadlok nga ginabantala naton sing dayag kon mahimo pa ang mensahe sang Ginharian. Kag ang mga pulong ni Jesus makapalig-on nga nagapasalig sa aton: “Dili kamo mahadlok sa mga nagapatay sang lawas apang indi makapatay sang kalag; kundi kahadlukan ninyo ang makalaglag sang kalag kag lawas sa Gehena.” (Mateo 10:28) Nakahibalo kita nga ang aton langitnon nga Amay amo ang Manughatag sang kabuhi. Ginapadyaan niya ang mga nagahupot sing integridad sa iya kag matutom nga nagapadayon sa hilikuton nga pagpangani.

Isa ka Nagaluwas-Kabuhi nga Mensahe

9. Paano naghulag ang iban sa mga pulong ni Ezequiel, kag paano man ini nga butang nagakahanabo sa karon?

⁹ Sang si manalagna Ezequiel masidla nga nagpahayag sang mga mensahe ni Jehova sa “rebelyuso nga mga pungsod”​—⁠ang ginharian sang Israel kag Juda​—⁠ang pila ka indibiduwal nalipay sa pagpamati sa isiling niya. (Ezequiel 2:3) “Yari karon!” siling ni Jehova, “sa ila subong ikaw sang isa ka ambahanon sang mainit nga gugma, kaangay sang isa nga may matahom nga tingog kag maayo magtokar sing de-kuwerdas nga tulunggon.” (Ezequiel 33:32) Bisan pa naluyagan nila ang mga pulong ni Ezequiel, wala sila magpanghikot suno sa sini. Ano ang nagakatabo sa karon? Kon ang hinaplas nga nagkalabilin kag ang ila mga kaupod maisugon nga nagapahayag sang mga mensahe ni Jehova, ang iban luyag mamati tuhoy sa mga pagpakamaayo sang Ginharian, apang wala sila nagahulag sing mainapresyahon, wala sila nangin mga disipulo, kag wala sila magbuylog sa hilikuton sa pagpangani.

10, 11. Sa unang katunga nga bahin sang ika-20 nga siglo, ano ang ginhimo agod ibantala ang aton nagaluwas-kabuhi nga mensahe, kag ano ang mga resulta?

¹⁰ Sa pihak nga bahin, madamo ang naghulag  sing paborable sa pagpangani nga hilikuton kag nakigbahin sa pagpahayag sang mga mensahe sang Dios. Sa isa ka serye sang Cristianong mga kombension halin sang 1922 tubtob 1928, halimbawa, ang mga mensahe sang paghukom sa malauton nga sistema sang mga butang ni Satanas ginbantala sing maathag. Ang mga estasyon sang radyo nagpalayag sining mga pagpakamalaut nga ginhatag sa sining mga asambleya. Pagkatapos sadto, ang katawhan sang Dios nagpanagtag sing minilyon ka naimprinta nga mga kopya sini.

¹¹ Sang talipuspusan nga bahin sang katuigan 1930, isa pa ka sahi sang hilikuton sa pagpanaksi ang ginbuksan​—⁠ang mga information march. Sang primero, ang katawhan ni Jehova nagasuksok sing mga plakard nga nagapahibalo sang mga pamulongpulong publiko. Sang ulihi, nagbitbit sila sing mga plakard nga may mga islogan subong sang “Ang relihion isa ka siod kag daya” kag “Alagda ang Dios kag si Cristo nga Hari.” Sang nagmartsa sila sa mga dalan, nakuha nila ang igtalupangod sang nagalabay. ‘Daku gid ang nahimo sini agod ang mga Saksi ni Jehova makilala kag agod mangisog sila,’ komento sang isa ka utod nga lalaki nga tayuyon nga nakigbahin sa sini nga hilikuton sa masako nga mga dalan sang London, Inglaterra.

12. Dugang sa mga mensahe sang paghukom sang Dios, ano ang ginabantala naton sa aton ministeryo, kag sin-o ang nahiusa karon sa pagbantala sing maayong balita?

¹² Samtang ginapahayag naton ang mga mensahe sang paghukom sang Dios, ginapatalupangod man naton ang ginsaad nga mga pagpakamaayo nga bahin sang mensahe sang Ginharian. Ang aton masidla nga pagpanaksi sa kalibutan nagabulig sa aton nga makita ang mga takus. (Mateo 10:11) Ang kalabanan sang nabilin nga mga katapo sang hinaplas nga klase naghulag sa maathag nga panawagan sa pagpangani sang katuigan 1920 kag 1930. Nian, sa kombension sang 1935, ginhatag ang maayo gid nga balita tuhoy sa makalilipay nga palaabuton para sa “dakung kadam-an” sang “iban nga mga karnero” sa paraiso nga duta. (Bugna 7:⁠9; Juan 10:16) Namati sila sa mga mensahe sang paghukom sang Dios kag nahiusa sa mga hinaplas sa pagbantala sang nagaluwas-kabuhi nga maayong balita.

13, 14. (a) Ano nga lugpay ang matigayon naton gikan sa Salmo 126:​5, 6? (b) Kon padayon kita nga magsab-ug kag magbunyag, ano ang mahanabo?

¹³ Daku gid nga lugpay sa mga mangangani sang Dios, kag ilabi na sa mga nagaantos sing paghingabot, ang mga pulong sang Salmo 126:​5, 6: “Ang mga nagasab-ug sang binhi nga may mga luha magaani nga may paghugyaw sa kalipay. Ang isa nga walay duhaduha nga nagalakat, nga nagatalangison pa gani, nga dala ang isa ka puyo sang binhi, walay duhaduha nga magasulod nga nagahugyaw  sa kasadya, nga dala ang iya mga linaylay.” Ang mga pulong sang salmista tuhoy sa pagsab-ug kag pag-ani nagailustrar sang pag-atipan kag pagpakamaayo ni Jehova sa nagkalabilin nga nagpauli halin sa pagkabihag sa dumaan nga Babilonia. Malipayon gid sila nga ginhilway sila, apang mahimo nga nagtangis sila sang nagsab-ug sing binhi sa nahapay nga duta nga wala mapangabudlayan sa sulod sang ila 70-ka-tuig nga pagkatapok. Apang, yadtong nagpadayon sang ila pagsab-ug kag hilikuton sa pagpatindog nakaagom sing mga bunga kag kalipay gikan sa ila pinangabudlayan.

¹⁴ Mahimo maghibi kita kon ginatilawan kita ukon ang aton mga masigkatumuluo nagaantos tungod sa pagkamatarong. (1 Pedro 3:14) Sa aton hilikuton nga pagpangani, mahimo mabudlayan kita sa primero bangod daw wala kita sing mapakita nga pamatuod sang aton mga panikasog sa ministeryo. Apang kon kita padayon nga magasab-ug kag magabunyag, patubuon ini sang Dios, nga labaw pa sa aton mga ginapaabot. (1 Corinto 3:6) Nagakaigo ini nga ginapakita sang mga resulta sang pagpanagtag naton sing mga Biblia kag Makasulatanhon nga mga publikasyon.

15. Maghatag sing halimbawa sang kapuslanan sang Cristianong mga publikasyon sa hilikuton sa pagpangani.

¹⁵ Binagbinaga ang halimbawa ni Jim. Sang napatay ang iya iloy, nakita niya sa mga pagkabutang sang iya iloy ang isa ka kopya sang libro nga Life​—⁠How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? * Ginbasa niya ini nga may interes. Sa pagpakighambal sa Saksi nga nagpalapit sa iya sa dalan, si Jim nagpasugot nga duawon liwat, kag nagdul-ong ini sa isa ka pagtuon sa Biblia. Si Jim madasig nga nag-uswag sa espirituwal, nagdedikar kay Jehova, kag ginbawtismuhan. Ginsugiran niya ang iban pa nga mga katapo sang iya pamilya sang iya natun-an. Subong resulta, ang iya magulang nga babayi kag lalaki nangin mga Saksi ni Jehova, kag sang ulihi si Jim may pribilehiyo nga mag-alagad subong bug-os tion nga boluntaryo sa Bethel sa London.

Ginhingabot Apang Malipayon

16. (a) Ngaa naagom ang kadalag-an sa pagpangani nga hilikuton? (b) Ano nga paandam ang ginhatag ni Jesus may kaangtanan sa epekto sang maayong balita, apang ano ang aton panimuot sa pagpalapit sa mga tawo?

¹⁶ Ngaa may amo sini nga kadalag-an sa hilikuton nga pagpangani? Bangod ginsunod sang hinaplas nga mga Cristiano kag sang ila mga kaupod ang instruksion ni Jesus: “Ang ginasiling ko sa inyo sa kadudulman, ipamulong ninyo sa masanag; kag ang nabatian ninyo nga ginahutik, ibantala ninyo gikan sa mga atop sang balay.” (Mateo 10:27) Apang, makapaabot kita sing mga kabudlayan, kay si Jesus nagpaandam: “Ang utod magadala sang utod sa kamatayon, kag ang amay sa iya anak, kag ang mga anak magatindog batok sa mga ginikanan kag magapapatay sa ila.” Si Jesus nagsiling pa: “Dili kamo maghunahuna nga nagkari ako sa pagdala sing paghidait sa duta; nagkari ako sa pagdala, indi sing paghidait, kundi sing espada.” (Mateo 10:​21, 34) Wala sing tuyo si Jesus nga bahinbahinon ang mga pamilya. Apang, kon kaisa ang maayong balita may amo sina nga epekto. Matuod man ini sa mga alagad sang Dios karon. Kon ginaduaw naton ang mga pamilya, wala kita sing tuyo nga bahinbahinon ang pamilya. Handum naton nga ang tanan magapamati sa maayong balita. Busa, ginatinguhaan naton nga sugilanunon ang tanan nga katapo sang pamilya sa malulo kag mahinuklugon nga paagi agod ang aton mensahe mangin makagalanyat sa mga “husto nga napahamtang para sa kabuhi nga walay katapusan.”​—⁠Binuhatan 13:48.

17. Paano napain ang mga nagasakdag sa pagkasoberano sang Dios, kag ano ang isa ka halimbawa sa sini?

¹⁷ Ang mensahe sang Ginharian nagapain sang mga nagasakdag sa pagkasoberano sang Dios. Halimbawa, binagbinaga kon paano nanindugan nga tuhay ang aton mga masigkasumilimba bangod sila ‘nagbayad kay Cesar sang mga butang ni Cesar apang sa Dios ang mga butang sang Dios’ sang panahon sang Pungsudnon nga Sosyalismo sa Alemanya. (Lucas 20:25) Tuhay sa relihioso nga mga lider kag sa mga Cristiano sa ngalan lamang nga nagapakig-upod sa mga simbahan sang Cristiandad, ang mga alagad ni Jehova nanindugan, nga nagdumili sa paglapas sa mga prinsipio sang Biblia. (Isaias 2:⁠4; Mateo 4:10; Juan 17:16) Si Propesor Christine King, nga awtor sang libro nga The Nazi State and the New Religions, nagsiling: “Batok lamang sa mga Saksi nga ang gobierno [sang Nazi] wala magmadinalag-on, kay bisan pa linibo ang napatay nila, ang hilikuton nagpadayon kag sang Mayo 1945 ang hublag sang mga Saksi ni Jehova yara gihapon, samtang ang Pungsudnon nga Sosyalismo wala na.”

18. Ano nga panimuot ang ginapadayag sang katawhan sang Dios walay sapayan sang paghingabot?

¹⁸ Talalupangdon gid sa pagkamatuod ang panimuot  nga ginapadayag sang katawhan ni Jehova kon nagaatubang sila sing paghingabot. Bisan pa mahimo magdayaw ang sekular nga mga awtoridad sa aton pagtuo, nagapabutyag sila sing katingala tungod wala sang kaakig ukon kaawayon nga makita sa aton. Halimbawa, ang nakalampuwas nga mga Saksi sang Holocaust masami nga nagapabutyag sing kalipay kag pagkakontento samtang ginapanumdom nila ang ila naagihan. Nakahibalo sila nga si Jehova naghatag sa ila sing “gahom nga labaw sa kinaandan.” (2 Corinto 4:7) Ang mga hinaplas sa tunga naton nagasalig nga ang ila “mga ngalan nakasulat sa langit.” (Lucas 10:20) Ang ila pagbatas nagapatubas sing paglaum nga wala nagadul-ong sa kapaslawan, kag ang matutom nga mangangani nga may paglaum sa duta may amo man nga pagtuo.​—⁠Roma 5:​4, 5.

Magpadayon sa Hilikuton nga Pagpangani

19. Anong epektibo nga mga paagi ang ginagamit sa Cristianong ministeryo?

¹⁹ Wala pa mahibalui kon tubtob san-o kita tugutan ni Jehova nga makigbahin sa malaragwayon nga hilikuton sa pagpangani. Sa amo man nga tion, dapat naton dumdumon nga ang mga mangangani may espesipiko nga mga paagi sa paghimo sang ila hilikuton. Sing kaanggid, makapat-od kita nga ang aton katutom sa paggamit sing natilawan kag napamatud-an na nga mga paagi sang pagbantala mangin epektibo. Si Pablo nagsiling sa mga masigka-Cristiano: “Nagapakitluoy ako sa inyo, . . . mangin manug-ilog kamo sa akon.” (1 Corinto 4:16) Sang nakigsapol si Pablo sa mga gulang sang Efeso sa Mileto, ginpahanumdom niya sa ila nga wala sia mag-isol sa pagtudlo “sa dayag kag sa pamalaybalay.” (Binuhatan 20:​20, 21) Natun-an sang kaupod ni Pablo nga si Timoteo ang mga paagi sang apostol kag sa amo natudlo niya ini sa mga taga-Corinto. (1 Corinto 4:17) Ginpakamaayo sang Dios ang mga paagi ni Pablo sa pagtudlo, kag pakamaayuhon man niya ang aton pagpadayon sa pagbantala sing maayong balita sing dayag sa pamalaybalay, sa mga pagduaw liwat, sa mga pagtuon sang Biblia sa puluy-an, kag bisan diin man nga masalapuan ang mga tawo.​—⁠Binuhatan 17:17.

20. Paano ginpakita ni Jesus nga malapit na ang bugana nga espirituwal nga ani, kag paano ini napamatud-an nga matuod sining ulihi nga tinuig?

²⁰ Sa tapos makapanaksi sa isa ka Samaritana malapit sa Sicar sang 30 C.⁠E., si Jesus nagpamulong tuhoy sa espirituwal nga ani. Nagsiling sia sa iya mga disipulo: “Bayawa ang inyo mga mata kag tan-awa ang kaumhan, nga maputi na ini agod anihon. Sa karon ang mangangani nagabaton na sing mga suhol kag nagatipon sing bunga tungod sa kabuhi nga walay katapusan, agod ang manugsab-ug kag ang mangangani magkasadya sing tingob.” (Juan 4:34-36) Ayhan nakita na ni Jesus ang epekto sang pagpakigsugilanon niya sa Samaritana, kay madamo ang nagtuo sa iya bangod sang pagpamatuod sang Samaritana. (Juan 4:39) Sining ulihi nga tion, ginkuha sang madamo nga pungsod ang mga pagdumili sa mga Saksi ni Jehova ukon ginhatagan sila sing legal nga pagkilala, sa amo nagabukas sang bag-ong mga uma nga anihon. Ang resulta amo nga ginahimo sa karon ang buganang espirituwal nga ani. Sa katunayan, sa bug-os nga kalibutan, naagom ang bugana nga mga pagpakamaayo samtang malipayon kita nga nagapadayon sa pagpakigbahin sa espirituwal nga ani.

21. Ngaa may rason kita nga magpadayon subong malipayon nga mga mangangani?

²¹ Kon ang alanyon luntay na kag handa nga anihon, ang mga mamumugon dapat maghulag sing hilingagawon. Dapat sila magpangabudlay nga wala sing pagpalantang. Sa karon, dapat kita magpangabudlay sing mapisan kag sing madagmit bangod nagakabuhi kita sa “tion sang katapusan.” (Daniel 12:4) Huo, nagasumalang kita sing mga pagtilaw, apang may yara daku pa nga alanyon sang mga sumilimba ni Jehova sangsa nagligad. Busa amo ini ang adlaw sang pagkasadya. (Isaias 9:3) Kon amo, subong malipayon nga mga mamumugon, magpadayon kita sa hilikuton nga pagpangani!

[Nota]

Paano Mo Sabton?

• Paano ginsabat sang Agalon sang alanyon ang pakitluoy para sa dugang pa nga mga mamumugon?

• Bisan pa nga kita ‘sentro sang pagdumot,’ ano nga panimuot ang ginahuptan naton?

• Ngaa malipayon kita bisan pa ginahingabot kita?

• Ngaa dapat kita magpadayon sa hilikuton nga pagpangani nga may pagkahilingagawon?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Mga retrato sa pahina 17]

Ang mga nagapakigbahin sa espirituwal nga ani ginasakdag sang mga anghel

[Retrato sa pahina 18]

Ang mga ‘information march’ nagpatalupangod sang mensahe sang Ginharian sa madamo

[Retrato sa pahina 18]

Kita ang nagatanom kag nagabunyag, apang ang Dios ang nagapatubo