Imo Bala “Makilala ang Husto kag Sayop”?

“Padayon ninyo nga pat-ura kon ano ang kalahamut-an sa Ginuo.”​—⁠EFESO 5:10.

1. Sa ano nga paagi nga ang kabuhi karon mabudlay, kag ngaa?

“N AHIBALUAN ko, O Jehova, nga ang dalanon sang tawo wala sa iya kaugalingon. Wala sa tawo nga nagalakat bisan ang pagtuytoy sa iya tikang.” (Jeremias 10:23) Ining importante nga kamatuoran nga ginbaton ni Jeremias naaplikar sa aton karon nga may dugang pa nga kahulugan. Ngaa? Bangod nagakabuhi kita sa “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan,” subong sang gintagna sang Biblia. (2 Timoteo 3:1) Kada adlaw, nagaatubang kita sing mabudlay nga mga kahimtangan nga nagakinahanglan nga maghimo kita sing mga desisyon. Daku man ukon diutay, ining mga desisyon may yara daku nga epekto sa aton kaayuhan​—⁠sa pisikal, sa emosyon, kag sa espirituwal.

2. Ano nga mga desisyon ang mahimo makabig nga indi importante, apang paano ini ginatamod sang dedikado nga mga Cristiano?

² Ang madamo nga desisyon nga ginahimo naton sa aton adlaw-adlaw nga pagkabuhi mahimo kabigon nga kinaandan lamang ukon indi importante. Kada adlaw, halimbawa, dapat kita magdesisyon kon ano nga panapton ang aton suksukon, kon ano nga pagkaon ang aton kaunon, kon sin-o ang aton pakigkitaan, kag madamo pa. Ginahimo naton ini nga mga desisyon halos sa gilayon, nga wala ini ginapamensaran sing maayo. Apang ini bala nga mga butang indi gid importante? Para sa dedikado nga mga Cristiano, nabalaka gid kita nga ang mga desisyon nga ginahimo naton sa aton pamayo kag hitsura, sa aton pagkaon kag pag-inom, kag sa aton paghambal kag pagginawi pirme nagapakita nga mga alagad kita sang Labing Mataas, si Jehova nga Dios. Ginapahanumdom kita sang mga pulong ni apostol Pablo: “Bisan nagakaon kamo ukon nagainom ukon bisan ano ang inyo ginahimo, himua ang tanan nga butang sa kahimayaan sang Dios.”​—⁠1 Corinto 10:31; Colosas 4:⁠6; 1 Timoteo 2:​9, 10.

3. Ano nga mga desisyon ang serioso gid nga dapat kabalak-an?

³ Nian yara ang mga desisyon nga ginakabalak-an sing mas serioso. Halimbawa, ang desisyon sa pagminyo ukon sa pagpabilin nga di-minyo pat-od nga may daku kag dayon nga epekto sa kabuhi sang isa. Agod makapat-od, ang pagpili sing nagakaigo nga tawo nga pakaslan, nga mangin kaupod sa bug-os nga kabuhi, indi diutay nga butang.⁠ * (Hulubaton 18:22) Isa pa, ang aton napili nga mga abyan kag mga kaupod, edukasyon, palamugnan, kag kalingawan kag pagliwaliwa may yara daku nga impluwensia, kag importante nga bahin pa gani, sa aton espirituwalidad​—⁠gani, sa aton dayon nga kaayuhan.​—⁠Roma 13:​13, 14; Efeso 5:​3, 4.

4. (a) Ano nga ikasarang ang labi nga mapuslanon? (b) Ano nga mga pamangkot ang dapat binagbinagon?

⁴ Nagaatubang sini tanan nga desisyon, mapuslanon  gid para sa aton nga may yara kita ikasarang sa pagkilala kon ano ang husto kag kon ano ang sayop ukon kon ano ang daw husto kag kon ano gid ang husto. “May dalanon nga matarong sa tawo, apang ang katapusan sini mga dalanon sang kamatayon,” paandam sang Biblia. (Hulubaton 14:12) Sa amo, mahimo kita mamangkot: ‘Paano naton mapalambo ang ikasarang sa pagkilala sang husto kag sayop? Diin kita makasapo sang kinahanglanon nga panuytoy sa paghimo naton sing mga desisyon? Ano ang ginhimo sang mga tawo, sang nagligad kag karon, may kaangtanan sa sini, kag ano ang resulta?’

“Ang Pilosopiya kag Walay Pulos nga Daya” Sang Kalibutan

5. Ano nga sahi sang kalibutan ang ginapuy-an sang unang mga Cristiano?

⁵ Ang mga Cristiano sang unang siglo nagkabuhi sa kalibutan nga impluwensiado sang Greco-Romano nga mga prinsipio kag mga tulumuron. Sa isa ka bahin, yara ang kasulhay kag luho sang Romano nga dalanon sang pagkabuhi, nga ginkabig sang madamo subong butang nga kahisaan. Sa pihak nga bahin, ang mga mangin-alamon sadto nakunyag indi lamang sa pilosopiko nga mga ideya nanday Plato kag Aristotle kundi man sa bag-o nga mga grupo, subong sang mga Epicureanhon kag mga Estoico. Sang nagkadto si apostol Pablo sa Atenas sa iya ikaduha nga misyonero nga paglakbay, ginpamatukan sia sang Epicureanhon kag Estoico nga mga pilosopo nga nagdumdom nga superyor sila sa “sining boraan,” nga si Pablo.​—⁠Binuhatan 17:18.

6. (a) Ano ang nasulay nga himuon sang pila sang unang mga Cristiano? (b) Ano nga paandam ang ginhatag ni Pablo?

⁶ Busa, indi mabudlay hangpon kon ngaa nabuyok anay ang pila sang unang mga Cristiano sa matinaastaason nga pamatasan kag estilo sang pagkabuhi sang mga tawo sa palibot nila. (2 Timoteo 4:10) Ang mga tawo nga kinahanglanon ukon importante nga mga bahin sini nga sistema daw nagaagom sing madamo nga benepisyo kag bentaha, kag ang mga desisyon nga ila ginahimo daw nagakaigo. Ang kalibutan daw may yara hamili nga butang nga ginahatag nga wala mahatag sang dedikado nga Cristianong dalanon sang kabuhi. Apang, si apostol Pablo nagpaandam: “Magbantay: basi may isa nga magatangab sa inyo subong natukob niya paagi sa pilosopiya kag walay pulos nga daya suno sa tradisyon sang mga tawo, suno sa nahauna gid nga mga butang sang kalibutan kag indi suno kay Cristo.” (Colosas 2:8) Ngaa nasiling ina ni Pablo?

7. Ano gid ang kabilihanan sang kaalam sang kalibutan?

⁷ Ginhatag ni Pablo yadto nga paandam bangod nakita niya ang katalagman nga nagaangan-angan sa likod sang panghunahuna sadtong naganyat sang kalibutan. Ang paggamit niya sang termino nga “pilosopiya kag walay pulos nga daya” importante gid. Ang tinaga nga “pilosopiya” literal nga nagakahulugan sing “paghigugma kag paghimud-os sa kaalam.” Ina mismo mahimo nga mapuslanon. Sa katunayan, ang Biblia, ilabi na sa tulun-an sang Mga Hulubaton, nagapalig-on sang paghimud-os sa husto nga sahi sang ihibalo kag kaalam. (Hulubaton 1:1-7; 3:13-18) Apang, gin-angot ni Pablo ang “pilosopiya” sa “walay pulos nga daya.” Sa iban nga hambal, gintamod ni Pablo ang kaalam nga ginahatag sang kalibutan subong walay pulos kag daya. Kaangay sang pahabok, may dagway ini nga solido, apang wala sing unod. Walay pulos gid, kag makahalalit pa gani, nga ipasad ang pagpili sing husto kag sayop sa butang nga mahuyang subong sang “pilosopiya kag walay pulos nga daya” sang kalibutan.

Ang mga Nagasiling nga “ang Maayo Malaut kag ang Malaut Maayo”

8. (a) Kay sin-o nagapangayo sing laygay ang mga tawo? (b) Ano nga sahi sang laygay ang ginahatag?

⁸ Indi gid tuhay ang kahimtangan karon. Sa halos tanan nga patag sang panikasog sang tawo, may yara madamo nga eksperto. Ang mga manuglaygay sa pag-asawahay kag pamilya, mga kolumnista, mga nagapangangkon nga terapista, mga astrologo, mga espiritista, kag iban pa handa sa paghatag sing laygay​—⁠nga may bayad. Apang ano nga sahi sang laygay ang ginahatag? Sa masami, ang mga talaksan sang Biblia sa moralidad ginabuslan sang ginatawag nga bag-ong moralidad. Halimbawa, tuhoy sa pagdumili sang gobierno nga irehistro ang “pagpakasal sang magkapareho sing sekso,” ang editoryal sang panguna nga pamantalaan sang Canada nga The Globe and Mail nagsiling: “Sa tuig 2000, indi makatarunganon nga ang duha ka tawo nga nagahigugmaanay kag nagaunungay dingutan sang ila daku gid nga handum bangod natabuan nga pareho ang ila sekso.” Ang huyog karon amo ang mangin matinuguton, indi mangin mamulayon. Ang tanan nga butang ginakabig nga depende na lamang sa pagtamod  sang isa; wala na sing bisan ano man nga maathag nga talaksan sa kon ano ang husto kag sayop.​—⁠Salmo 10:​3, 4.

9. Ano ang masami nga ginahimo sang mga tawo nga ginakabig nga talahuron sa katilingban?

⁹ Ginatan-aw sang iban ang mga madinalag-on sa katilingban kag sa pinansial​—⁠ang manggaranon kag bantog nga mga tawo​—⁠subong mga modelo sa paghimo nila sing desisyon. Bisan pa ang mga manggaranon kag mga bantog ginakabig nga talahuron sa katilingban karon, sa masami ginahambal lamang nila ang tuhoy sa mga kinaiya kaangay sang pagkabunayag kag pagsalig apang wala nila ini ginahimo. Sa paghimud-os nga matigayon ang gahom kag manggad, madamo ang wala natahap sa pagsikway sa mga pagsulundan kag sa pagtapak sa moral nga mga prinsipio. Agod matigayon ang kabantugan kag popularidad, ang iban walay kabalaka nga nagasikway sang mga prinsipio kag mga talaksan kag ginapakamaayo ang paggawi nga di-kinaandan kag makakilibang. Ang resulta amo ang ginapahulag-sang-daug kag matinuguton nga katilingban nga ang halambalanon amo, “Ang bisan ano nga butang ginatugot.” Katingalahan bala nga ang mga tawo ginagamuhan kag wala makahibalo kon ano ang husto kag sayop?​—⁠Lucas 6:39.

10. Paano ang mga pulong ni Isaias tuhoy sa maayo kag malain nagmatuod?

¹⁰ Ang masubo nga mga resulta sang di-maalamon nga mga desisyon nga ginhimo pasad sa sayop nga panuytoy yara tanan sa palibot naton​—⁠naguba nga mga pag-asawahay kag mga pamilya, abuso sa droga kag alkohol, masingki nga mga grupo sang mga pamatan-on, pagkasalamwanan, mga balatian nga ginalaton paagi sa paghulid, sa pagsambit sang pila lamang. Sa pagkamatuod, paano naton mapaabot ang tuhay nga mga resulta kon ginasikway sang mga tawo ang tanan nga talaksan ukon mga butang nga nagabulig sa pagpahangop kon ano ang husto kag sayop? (Roma 1:28-32) Suno gid ini sa ginsiling ni manalagna Isaias: “Kailo sa mga nagasiling nga ang maayo malaut kag ang malaut maayo, sila nga nagakabig sang kadudulman nga kapawa kag sang kapawa nga kadudulman, sila nga nagakabig sang mapait nga matam-is kag sang matam-is nga mapait! Kailo sa mga maalam sa ila kaugalingon nga mga mata kag mainandamon bisan sa atubangan sang ila kaugalingon nga mga nawong!”​—⁠Isaias 5:​20, 21.

11. Ngaa indi maalamon nga panghunahuna ang magsalig sa kaugalingon kon nagapamat-od kon ano ang husto kag sayop?

¹¹ Bangod sang katunayan nga nakighusay ang Dios sa dumaan nga mga Judiyo nga nangin “maalam sa ila kaugalingon nga mga mata,” labi ka importante para sa aton nga likawan ang pagsalig sa aton kaugalingon sa pagpat-od sang husto kag sayop. Madamo nga tawo karon ang nagaugyon sa ideya nga “pamatii lamang ang imo tagipusuon,” ukon “himua ang ginabanta mo nga husto.” Makatarunganon bala ina nga paagi? Indi suno sa Biblia, nga maathag nga nagasiling: “Ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang kag makatalagam. Sin-o bala ang makahibalo sini?” (Jeremias 17:9) Saligan mo bala ang isa ka malimbungon kag desperado nga tawo sa pag-ubay sa imo sa paghimo mo sing desisyon? Indi gid. Sa katunayan, ayhan kabaliskaran sa ginasiling sa imo sini nga tawo ang himuon mo. Amo kon ngaa ang Biblia nagapahanumdom sa aton: “Sia nga nagasalig sa iya kaugalingon nga tagipusuon buangbuang, apang sia nga nagalakat sa kaalam amo ang isa nga makapalagyo.”​—⁠Hulubaton 3:5-7; 28:26.

 Pagtuon Kon Ano ang Kalahamut-an sa Dios

12. Ngaa dapat naton pamatud-an sa aton kaugalingon ang “kabubut-on sang Dios”?

¹² Bangod indi naton dapat pagsaligan ang kaalam sang kalibutan ukon ang aton kaugalingon kon ano ang husto kag sayop, ano ang dapat naton himuon? Talupangda ining maathag nga laygay gikan kay apostol Pablo: “Indi na kamo magpadihon suno sa sining sistema sang mga butang, kundi magbalhin kamo paagi sa pagbag-o sang inyo painuino, agod nga mapamatud-an ninyo sa inyo kaugalingon ang maayo kag kalahamut-an kag himpit nga kabubut-on sang Dios.” (Roma 12:2) Ngaa dapat naton pamatud-an sa aton kaugalingon ang kabubut-on sang Dios? Sa Biblia, si Jehova nagahatag sing prangka apang mabaskog nga rason, nga nagasiling: “Subong nga ang mga langit mataas pa sa duta, sa amo ang akon mga dalanon mataas pa sa inyo mga dalanon, kag ang akon mga panghunahuna sa inyo mga panghunahuna.” (Isaias 55:9) Kon amo, sa baylo nga magsalig lamang sa ginatawag nga sentido kumon ukon personal nga balatyagon sa kon ano ang makaalayaw, ginalaygayan kita: “Padayon ninyo nga pat-ura kon ano ang kalahamut-an sa Ginuo.”​—⁠Efeso 5:10.

13. Paano ginapadaku sang mga pulong ni Jesus nga narekord sa Juan 17:3 ang kinahanglanon nga mahibaluan kon ano ang kalahamut-an sa Dios?

¹³ Ginpadaku ni Jesucristo ini nga kinahanglanon sang nagsiling sia: “Ini nagakahulugan sing kabuhi nga walay katapusan, ang pagkuha nila sing ihibalo tuhoy sa imo, ang lamang matuod nga Dios, kag tuhoy sa isa nga imo ginpadala, si Jesucristo.” (Juan 17:3) Ang ekspresyon nga ‘pagkuha sing ihibalo’ may mas madalom nga kahulugan sangsa ‘paghibalo’ lamang. Suno sa Vine’s Expository Dictionary, ini “nagapakita sang kaangtanan sa ulot sang tawo nga nakahibalo kag sang butang nga nahibaluan; sa sini nga bahin, kon ano ang nahibaluan may yara kabilihanan ukon importansia sa isa nga nakahibalo, kag gani ang natukod nga kaangtanan hamili kag importante man.” Agod makatigayon sing kaangtanan sa isa, indi lamang ang paghibalo kon sin-o ina nga tawo kag kon ano ang ngalan niya ang kinahanglan. Nagalakip man ini sang paghibalo sang iya mga luyag kag mga indi luyag, paghibalo sang iya mga prinsipio, sang iya mga talaksan​—⁠kag sa pagtahod sa sini.​—⁠1 Juan 2:⁠3; 4:8.

Paghanas Sang Aton Ikasarang sa Paghantop

14. Ano ang ginsiling ni Pablo nga amo ang daku nga kinatuhayan sang espirituwal nga mga lapsag kag hamtong nga mga tawo?

¹⁴ Paano, nian, naton matigayon ang ikasarang nga makilala ang husto kag sayop? Ang mga pulong ni Pablo sa Hebreong mga Cristiano sang unang siglo nagahatag sing sabat. Sia nagsulat: “Ang tagsatagsa nga nagapakig-ambit sa gatas wala makahibalo sa pulong sang pagkamatarong, kay lapsag sia. Apang ang pagkaon nga matig-a para sa hamtong nga mga tawo, sa ila nga paagi sa paggamit nahanas ang ila mga ikasarang sa paghantop nga makilala ang husto kag sayop.” Diri ginpaanggid ni Pablo ang “gatas,” nga ginlaragway niya sa nauna nga bersikulo subong “nahauna nga mga butang sang sagrado nga mga pinamulong sang Dios,” sa “matig-a nga pagkaon,” nga iya sang “hamtong nga mga tawo,” nga ‘naghanas  sang ila mga ikasarang sa paghantop nga makilala ang husto kag sayop.’​—⁠Hebreo 5:12-14.

15. Ngaa kinahanglan ang paghimakas agod matigayon ang sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios?

¹⁵ Nagakahulugan ini nga, una sa tanan, dapat kita maghimakas nga matigayon ang sibu nga paghangop sa mga talaksan sang Dios nga yara sa iya Pulong, ang Biblia. Wala kita nagapangita sing listahan sang mga pagsulundan nga nagasugid sa aton kon ano ang aton mahimo ukon indi mahimo himuon. Ang Biblia indi subong sina nga libro. Sa baylo, si Pablo nagpaathag: “Ang bug-os nga Kasulatan ginbugna sang Dios kag mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, agod nga ang tawo sang Dios may lubos nga ikasarang, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat.” (2 Timoteo 3:​16, 17) Agod makapanginpulos sa sina nga panudlo, pagsabdong, kag pagdisiplina, dapat naton gamiton ang aton painuino kag ikasarang sa paghunahuna. Nagakinahanglan ini sang panikasog, apang ang resulta​—⁠nga “may lubos nga ikasarang, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat”​—⁠takus gid sa sini.​—⁠Hulubaton 2:3-6.

16. Ano ang kahulugan sang paghanas sang isa sang iya mga ikasarang sa paghantop?

¹⁶ Nian, subong sang ginpakita ni Pablo, ‘ginahanas sang [hamtong nga mga tawo] ang ila mga ikasarang sa paghantop nga makilala ang husto kag sayop.’ Nakita naton diri ang importante nga bahin. Ang ekspresyon nga ‘naghanas sang ila mga ikasarang sa paghantop’ literal nga nagakahulugan sing “mga bahin sang sentido nga nahanas (subong sang gymnast).” (Kingdom Interlinear Translation) Ang isa ka sampaton nga gymnast sa napili nga aparato, subong sang ring ukon balance beam, makahimo sing hinali nga mga maniobra nga daw indi apektado sang grabidad ukon sang iban pa nga kinaugali nga mga kasuguan. Kontrolado niya sing bug-os ang mga bahin sang iya lawas sa tanan nga tion, kag nahibaluan niya sa gilayon kon ano nga hulag ang dapat niya himuon agod matapos niya ang iya gin-ensayo nga pasundayag sing madinalag-on. Ini tanan resulta sang mabudlay nga paghanas kag dalayon nga pag-ensayo.

17. Sa ano nga kahulugan kita dapat mangin kaangay sang mga gymnast?

¹⁷ Dapat man kita hanason kaangay sang gymnast, sa espirituwal nga paghambal, kon luyag naton mapat-od nga ang mga desisyon kag mga pagpili nga aton ginahimo pirme maayo. Dapat naton kontrolon sing bug-os ang aton mga igbalatyag kag mga bahin sang lawas sa tanan nga tion. (Mateo 5:​29, 30; Colosas 3:5-10) Halimbawa, ginadisiplina mo bala ang imo mga mata nga indi magtan-aw sa imoral nga materyal ukon ang imo mga dulunggan nga indi magpamati sa malaw-ay nga musika ukon hambal? Matuod nga ining di-maayo nga mga materyal yara tanan sa palibot naton. Apang, kita gihapon ang magadesisyon kon bala tugutan naton ini nga manggamot sa aton tagipusuon kag hunahuna. Mailog naton ang salmista nga nagsiling: “Indi ako magbutang sa atubangan sang akon mga mata sing bisan ano nga butang nga walay pulos. Ginadumtan ko ang binuhatan sang mga nagapalayo; indi ini magpabilin sa akon. . . . Tuhoy kay bisan sin-o nga nagapamulong sing kabutigan, indi sia matukod sing malig-on sa atubangan sang akon mga mata.”​—⁠Salmo 101:​3, 7.

Hanasa ang Imo Ikasarang sa Paghantop Paagi sa Paggamit

18. Ano ang ginapahangop sang ekspresyon nga “paagi sa paggamit” sa paathag ni Pablo tuhoy sa paghanas sa ikasarang sang isa sa paghantop?

¹⁸ Dumduma nga mahanas naton ang aton ikasarang sa paghantop nga makilala ang husto kag sayop “paagi sa paggamit.” Sa iban nga hambal, sa kada pagdesisyon naton, dapat naton tun-an nga gamiton ang aton ikasarang sa hunahuna sa paghantop kon ano nga mga prinsipio sang Biblia ang nadalahig kag kon paano ini maaplikar. Palambua  ang batasan sa pagpanalawsaw sa mga publikasyon sa Biblia nga gin-aman paagi sa “matutom kag mainandamon nga ulipon.” (Mateo 24:45) Siempre pa, makapangayo kita sing bulig sa hamtong nga mga Cristiano. Walay sapayan sini, ang aton personal nga panikasog sa pagtuon sa Pulong sang Dios, nga ginalakipan sang pagpangamuyo kay Jehova sang iya pagtuytoy kag espiritu, magapamunga sing bugana sa ulihi.​—⁠Efeso 3:14-19.

19. Ano nga mga pagpakamaayo ang matigayon naton kon mainuswagon nga ginahanas naton ang aton ikasarang sa paghantop?

¹⁹ Samtang mainuswagon nga ginahanas naton ang aton ikasarang sa paghantop, ang tulumuron amo nga “agod nga indi na kita mangin bata, nga ginabolabola sang mga balod kag ginapalidpalid sang tagsa ka hangin sang panudlo paagi sa pagdaya sang mga tawo, paagi sa pagkamalalangon sa pagpadihot sing sayop.” (Efeso 4:14) Sa baylo, pasad sa aton ihibalo kag paghangop sa kon ano ang kalahamut-an sa Dios, makahimo kita sing maalamon nga mga desisyon, daku man kag diutay, nga mapuslanon sa aton, makapalig-on sa aton mga masigkasumilimba, kag labaw sa tanan kalahamut-an sa aton langitnon nga Amay. (Hulubaton 27:11) Daw ano nga pagpakamaayo kag pangamlig ini sa sining makahalanguyos nga tion!

[Nota]

Mapaathag Mo Bala?

• Ano nga ikasarang ang kinahanglan agod makahimo sing maayo nga mga desisyon?

• Ngaa indi maalamon nga magpangayo sing laygay sa prominente nga mga tawo ukon magsalig sa aton balatyagon kon nagapamat-od kon ano ang husto kag sayop?

• Ngaa dapat naton pat-uron kon ano ang kalahamut-an sa Dios kon nagahimo sing mga desisyon, kag paano naton ini mahimo?

• Ano ang kahulugan sang ‘paghanas sang aton ikasarang sa paghantop’?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 9]

Ang pagpangayo sing panuytoy sa mga manggaranon kag mga bantog walay pulos

[Retrato sa pahina 10]

Kaangay sang isa ka gymnast, dapat naton kontrolon sing bug-os ang aton tanan nga igbalatyag kag bahin sang lawas