Magdiretso sa kaundan

Magdiretso sa listahan sang kaundan

‘Panapti ang Inyo Kaugalingon sing Pagkamainantuson’

‘Panapti ang Inyo Kaugalingon sing Pagkamainantuson’

‘Panapti ang Inyo Kaugalingon sing Pagkamainantuson’

“Panapti ang inyo kaugalingon sing mapinalanggaon nga gugma nga may kaawa . . . kag pagkamainantuson.”​—⁠COLOSAS 3:12.

1. Isaysay ang isa ka maayo nga halimbawa sang pagkamainantuson?

SI Régis, nga nagapuyo sa nabagatnan-nakatundan nga bahin sang Pransia, nangin bawtismado nga Saksi ni Jehova sang 1952. Tinuig nga ginhimo sang iya asawa ang tanan nga masarangan niya agod punggan ang iya mga panikasog nga alagaron si Jehova. Gintilawan sang iya asawa nga buslutan ang goma sang iya salakyan agod indi sia makatambong sa mga miting, kag sang isa ka bes ginsundan pa gani niya sia samtang nagabantala sia sang mensahe sang Biblia sa pamalaybalay, ginayaguta sia samtang nagapakighambal sia sa mga tagbalay tuhoy sa maayong balita sang Ginharian. Walay sapayan sining dalayon nga pagpamatok, si Régis padayon nga nagmainantuson. Busa, si Régis isa ka maayo nga halimbawa para sa tanan nga Cristiano, kay si Jehova nagapatuman sa iya tanan nga sumilimba nga magmainantuson sila sa ila pagpakig-angot sa iban.

2. Ano ang literal nga kahulugan sang Griegong tinaga para sa “pagkamainantuson,” kag ano ang ginapahangop sang tinaga?

2 Ang Griegong tinaga para sa “pagkamainantuson” literal nga nagakahulugan sing “kalabaon sang espiritu.” Napulo ka beses nga ginabadbad sang Ingles nga New World Translation ining tinaga sing “long-suffering,” tatlo ka beses sing “patience,” kag makaisa sing “exercising of patience.” Ang Hebreo kag Griego nga mga ekspresyon nga ginbadbad nga “pagkamainantuson” nagalakip sang panghunahuna sang pagpailob, pagbatas, kag kahinay sa pagpangakig.

3. Paano ang pagtamod sang mga Cristiano tuhoy sa pagkamainantuson tuhay sa pagtamod sang unang-siglo nga mga Griego?

3 Ang pagkamainantuson wala ginatamod nga isa ka kinaiya sang mga Griego sang unang siglo. Ang tinaga mismo wala gid gingamit sang Estoico nga mga pilosopo. Suno sa iskolar sang Biblia nga si William Barclay, ang pagkamainantuson “kabaliskaran gid sang Griegong kinaiya,” nga nagpabugal labaw sa iban pa nga mga butang sang “pagpangindi nga kunsintihon ang bisan ano nga insulto ukon halit.” Sia nagsiling: “Para sa mga Griego ang sangkol nga tawo isa ka tawo nga nagahimo sang tanan agod makatimalos. Para sa mga Cristiano ang sangkol nga tawo amo ang tawo nga, bisan mahimo niya, wala nagatimalos.” Mahimo ginkabig sang mga Griego ang pagkamainantuson nga isa ka tanda sang kaluyahon, apang diri, kaangay sang iban pa nga mga kaso, “ang binuang nga butang sang Dios mas maalam sangsa mga tawo, kag ang maluya nga butang sang Dios mas makusog sangsa mga tawo.”​—⁠1 Corinto 1:25.

Ang Halimbawa ni Jesus sa Pagkamainantuson

4, 5. Anong dalayawon nga halimbawa sang pagkamainantuson ang ginhatag ni Jesus?

4 Ikaduha lamang kay Jehova, si Cristo Jesus nagpahamtang sing maayo nga halimbawa sang pagkamainantuson. Sang napaidalom sa daku nga pag-ipit, si Jesus nagpakita sing makatilingala nga pagpugong. Amo ini ang gintagna tuhoy sa iya: “Gin-ipit sia, kag gintugutan niya nga sakiton sia; apang wala niya gintikab ang iya baba. Gindala sia subong sang isa ka karnero sa ihawan; kag subong sang karnero nga babayi nga nangin apa sa atubangan sang iya mga manug-alot, wala man niya gintikab ang iya baba.”​—⁠Isaias 53:7.

5 Daw ano gid ka talalupangdon nga pagkamainantuson ang ginpakita ni Jesus sa iya bug-os nga ministeryo sa duta! Ginbatas niya ang maluibon nga mga pamangkot sang iya mga kaaway kag ang mga insulto sang mga nagapamatok. (Mateo 22:15-46; 1 Pedro 2:23) Mapailubon sia sa iya mga disipulo, bisan sang pirme sila nag-away kon sin-o ang pinakadaku. (Marcos 9:33-37; 10:35-45; Lucas 22:24-27) Kag daw ano ka dalayawon nga pagpugong ang ginpakita ni Jesus sang gab-i nga ginluiban sia sang natulugan sanday Pedro kag Juan sa tapos sila hambalan nga ‘magpabilin nga nagabantay’!​—⁠Mateo 26:36-41.

6. Paano si Pablo nakabenepisyo gikan sa pagkamainantuson ni Jesus, kag ano ang aton matun-an gikan sini?

6 Pagkatapos sang iya kamatayon kag pagkabanhaw, si Jesus padayon nga nangin mainantuson. Nahibaluan gid ini ni apostol Pablo, kay manughingabot sia anay sang mga Cristiano. Si Pablo nagsulat: “Masaligan kag takus sa bug-os nga pagbaton ang pinamulong nga si Cristo Jesus nagkari sa kalibutan sa pagluwas sang mga makasasala. Sa ila ako amo ang nagapanguna. Walay sapayan sini, ang rason kon ngaa ginpakitaan ako sing kaluoy amo nga agod paagi sa akon subong panguna nga halimbawa mapakita ni Cristo Jesus ang tanan niya nga pagkamainantuson subong isa ka huwaran sang mga magabutang sang ila pagtuo sa iya para sa kabuhi nga walay katapusan.” (1 Timoteo 1:​15, 16) Bisan ano man ang aton nagligad, kon ibutang naton ang aton pagtuo kay Jesus, magmainantuson sia sa aton​—⁠samtang, siempre pa, nagapaabot nga ipakita naton ang “mga buhat nga takus sa paghinulsol.” (Binuhatan 26:20; Roma 2:4) Ang mga mensahe nga ginpadala ni Cristo sa pito ka kongregasyon sa Asia Minor nagapakita nga bisan pa mainantuson sia, nagapaabot sia sing pag-uswag.​—⁠Bugna, kapitulo 2 kag 3.

Isa ka Bunga Sang Espiritu

7. Ano ang kaangtanan sang pagkamainantuson kag sang balaan nga espiritu?

7 Sa ika-5 nga kapitulo sang iya sulat sa mga taga-Galacia, ginapaanggid ni Pablo ang mga buhat sang unod sa mga bunga sang espiritu. (Galacia 5:19-23) Sanglit ang pagkamainantuson isa sang mga kinaiya ni Jehova, ini nga kinaiya naghalin sa iya kag isa ka bunga sang iya espiritu. (Exodo 34:​6, 7) Sa pagkamatuod, ang pagkamainantuson ginalista nga ikap-at sa paglaragway ni Pablo sang mga bunga sang espiritu, upod ang “gugma, kalipay, paghidait, . . . pagkalulo, pagkaayo, pagtuo, pagkakalmado, pagpugong sa kaugalingon.” (Galacia 5:​22, 23) Busa, kon ang mga alagad sang Dios nagapakita sing diosnon nga pagkamapailubon, ukon pagkamainantuson, ginahimo nila ini sa idalom sang impluwensia sang balaan nga espiritu.

8. Ano ang magabulig sa aton nga mapalambo ang mga bunga sang espiritu, lakip na ang pagkamainantuson?

8 Apang, wala ini nagakahulugan nga ginapilit ni Jehova ang iya espiritu sa isa ka tawo. Dapat kinabubut-on kita nga magpasakop sa impluwensia sini. (2 Corinto 3:17; Efeso 4:30) Ginapahanugutan naton nga magpanghikot ang espiritu sa aton kabuhi paagi sa pagpalambo sang mga bunga sini sa tanan nga ginahimo naton. Sa tapos malista ang mga buhat sang unod kag ang mga bunga sang espiritu, si Pablo nagdugang: “Kon nagakabuhi kita sa espiritu, padayon man kita nga maggawi sing mahim-ong sa espiritu. Indi kamo magtalang: Ang Dios indi tiliawtiawan. Kay bisan ano ang ginasab-ug sang tawo, ini man ang iya anihon; bangod sia nga nagasab-ug tuhoy sa iya unod magaani sing kaduluntan gikan sa iya unod, apang sia nga nagasab-ug tuhoy sa espiritu magaani sing kabuhi nga walay katapusan gikan sa espiritu.” (Galacia 5:25; 6:​7, 8) Agod magmadinalag-on kita sa pagpalambo sang pagkamainantuson, dapat man naton palambuon ang tanan nga bunga nga ginapatubas sa mga Cristiano sang balaan nga espiritu.

“Ang Gugma Mainantuson”

9. Ngaa, ayhan, nagsiling si Pablo sa mga taga-Corinto nga ang “gugma mainantuson”?

9 Ginpakita ni Pablo ang pinasahi nga kaangtanan sa ulot sang gugma kag pagkamainantuson sang nagsiling sia: “Ang gugma mainantuson.” (1 Corinto 13:4) Ang isa ka iskolar sang Biblia, si Albert Barnes, nagapanugda nga ginpadaku ini ni Pablo bangod sang kaawayon kag pinuyas nga nagluntad sa Cristianong kongregasyon sa Corinto. (1 Corinto 1:​11, 12) Si Barnes nagpatalupangod: “Ang tinaga diri nga gingamit [para sa pagkamainantuson] tuhay sa padasudaso: sa maakigon nga mga ekspresyon kag mga panghunahuna, kag sa kaugot. Nagapahangop ini sang kahimtangan sang hunahuna nga MAKAANTOS SING MALAWIG kon ginapigos, ginapaakig.” Ang gugma kag pagkamainantuson nagaamot gihapon sing daku sa kalinong sang Cristianong kongregasyon.

10. (a) Sa anong paagi ang gugma nagabulig sa aton nga magmainantuson, kag ano nga laygay ang ginahatag ni apostol Pablo may kaangtanan sini? (b) Ano ang komento sang isa ka iskolar sang Biblia tuhoy sa pagkamainantuson kag kalulo sang Dios? (Tan-awa ang footnote.)

10 “Ang gugma mainantuson kag malulo. Ang gugma . . . wala nagapangita sang kaugalingon nga mga kaayuhan, wala ginapukaw sa kaakig.” Gani, sa madamo nga paagi, ang gugma nagabulig sa aton nga magmainantuson.⁠ * (1 Corinto 13:​4, 5) Ang gugma nagabulig sa aton nga mapailubon nga magpinaumuray sa isa kag isa kag dumdumon nga kita tanan di-himpit kag may mga kasaypanan kag mga kakulangan. Nagabulig ini sa aton nga magmapinatugsilingon kag magmapinatawaron. Si apostol Pablo nagapalig-on sa aton nga maglakat nga “may bug-os nga pagpaubos sang hunahuna kag kalulo, nga may pagkamainantuson, nga nagapinaumuray sa isa kag isa sa gugma, nga hanuot nga ginapanikasugan nga tipigan ang pagkaisa sa espiritu sa nagahiusa nga higot sang paghidait.”​—⁠Efeso 4:1-3.

11. Ngaa importante ilabi na nga magmainantuson sa Cristianong mga komunidad?

11 Ang pagkamainantuson sa bahin sang ila mga katapo nagaamot sa paghidait kag kalipay sang Cristianong mga komunidad, sa mga kongregasyon man, mga puluy-an Bethel, mga puluy-an misyonero, mga hubon sa konstruksion, ukon mga eskwelahan. Bangod sang mga kinatuhayan sa personalidad, luyag, pagpadaku, talaksan sang pagkamatinahuron, katinlo pa gani, ang mabudlay nga mga kahimtangan mahimo mag-utwas sa tion kag tion. Matuod man ini sa mga pamilya. Ang mangin mahinay sa pagpangakig importante gid. (Hulubaton 14:29; 15:18; 19:11) Ang pagkamainantuson​—⁠ang mapailubon nga pagbatas, sa paglaum nga basi magbag-o para sa kaayuhan​—⁠ginakinahanglan sa bahin sang tanan.​—⁠Roma 15:1-6.

Ang Pagkamainantuson Nagabulig sa Aton sa Pagbatas

12. Ngaa ang pagkamainantuson importante sa tion sang mabudlay nga mga kahimtangan?

12 Ang pagkamainantuson nagabulig sa aton agod mabatas ang mabudlay nga mga kahimtangan nga daw walay katapusan ukon wala sing gilayon nga solusyon. Matuod ini kay Régis, nga ginsambit sa umpisa. Ang iya asawa tinuig nga nagpamatok sa iya mga panikasog nga alagaron si Jehova. Apang, isa ka adlaw nagpalapit sa iya ang iya asawa nga nagahibi kag nagsiling: “Nahibaluan ko nga amo ini ang kamatuoran. Buligi ako. Luyag ko magtuon sa Biblia.” Ginbawtismuhan sia sang ulihi subong isa ka Saksi. Si Régis nagsiling: “Pamatuod ini nga ginpakamaayo ni Jehova ang mga tinuig sang pagpanikasog, pagpailob, kag pagbatas.” Ang iya pagkamainantuson ginpadyaan.

13. Ano ang nagbulig kay Pablo nga makabatas, kag paano ang iya halimbawa nagabulig sa aton sa pagbatas?

13 Sang unang siglo C.⁠E., si apostol Pablo isa ka maayong halimbawa sang pagkamainantuson. (2 Corinto 6:3-10; 1 Timoteo 1:16) Sa hingapusan nga bahin sang iya kabuhi sang nagalaygay sa iya lamharon nga kaupod nga si Timoteo, ginpaandaman sia ni Pablo nga ang tanan nga Cristiano magaatubang sing mga pagtilaw. Ginhatag ni Pablo ang iya mismo halimbawa kag nagrekomendar sing sadsaran nga Cristianong mga kinaiya nga kinahanglanon agod makabatas. Sia nagsulat: “Ginsunod mo sing maayo ang akon panudlo, ang akon dalanon sang kabuhi, ang akon katuyuan, ang akon pagtuo, ang akon pagkamainantuson, ang akon gugma, ang akon pagbatas, ang mga paghingabot sa akon, ang akon mga pag-antos, ang sahi sang mga butang nga natabo sa akon sa Antioquia, sa Iconio, sa Listra, ang sahi sang mga paghingabot nga akon ginbatas; apang gikan sini tanan ginluwas ako sang Ginuo. Sa pagkamatuod, ang tanan nga luyag magkabuhi nga may diosnon nga debosyon may kaangtanan kay Cristo Jesus pagahingabuton man.” (2 Timoteo 3:10-12; Binuhatan 13:49-51; 14:19-22) Agod makabatas, kita tanan nagakinahanglan sing pagtuo, gugma, kag pagkamainantuson.

Magpanapot Sing Pagkamainantuson

14. Sa ano ginpaanggid ni Pablo ang diosnon nga mga kinaiya subong sang pagkamainantuson, kag ano nga laygay ang ginhatag niya sa mga Cristiano sa Colosas?

14 Ginpaanggid ni apostol Pablo ang pagkamainantuson kag ang iban pa nga diosnon nga mga kinaiya sa panapton nga dapat isul-ob sang Cristiano sa tapos mauba ang mga buhat nga nagapakilala sa “daan nga personalidad.” (Colosas 3:5-10) Sia nagsulat: “Subong mga pinili sang Dios, balaan kag hinigugma, panapti ang inyo kaugalingon sing mapinalanggaon nga gugma nga may kaawa, kaayo, nagapaubos nga panghunahuna, kalulo, kag pagkamainantuson. Padayon kamo nga magpinaumuray sa isa kag isa kag hilway nga magpinatawaray sa isa kag isa kon ang isa may inugsumbong batok sa isa. Subong nga si Jehova hilway nga nagapatawad sa inyo, amo man ang himuon ninyo. Apang, luwas sa sining tanan nga butang, panapti ninyo ang inyo kaugalingon sang gugma, kay amo ini ang himpit nga higot sang paghiusa.”​—⁠Colosas 3:12-14.

15. Ano ang mga resulta kon ang mga Cristiano ‘magpanapot sang ila kaugalingon’ sing pagkamainantuson kag sing iban pa nga diosnon nga mga kinaiya?

15 Kon ang mga katapo sang isa ka kongregasyon ‘magpanapot sang ila kaugalingon’ sing kaawa, kaayo, pagpaubos sing hunahuna, kalulo, pagkamainantuson, kag gugma, malubad nila ang mga problema kag padayon sila nga makalakat sing nahiusa sa pag-alagad kay Jehova. Ang Cristianong mga manugtatap dapat ilabi na nga magmainantuson. May mga tion nga kinahanglan nila sabdungon ang isa ka Cristiano, apang ang pagsabdong sarang mahimo sa nagkalainlain nga paagi. Ginlaragway ni Pablo ang labing maayo nga panimuot sang nagsulat sia kay Timoteo: “Magsabdong, magbadlong, maglaygay, nga may bug-os nga pagbatas kag kalantip sa pagpanudlo.” (2 Timoteo 4:2) Huo, ang mga karnero ni Jehova dapat pirme pakig-angutan sing mainantuson, may dignidad, kag mapinalanggaon.​—⁠Mateo 7:12; 11:28; Binuhatan 20:​28, 29; Roma 12:10.

“Magmainantuson sa Tanan”

16. Ano ang mahimo magresulta kon “magmainantuson [kita] sa tanan”?

16 Ang pagkamainantuson ni Jehova sa katawhan nagapaidalom sa aton sa moral nga obligasyon nga “magmainantuson sa tanan.” (1 Tesalonica 5:14) Nagakahulugan ini nga magpailob kita sa indi Saksi nga mga katapo sang pamilya, mga kaingod, mga kaupod sa trabaho, mga kabutho. Madamo nga pag-ihig-ihig ang nalandas sang mga Saksi, nga kon kaisa sa sulod sang madamo nga tinuig, nagbatas sang mamulayon nga mga komento kag direkta nga pagpamatok sang ila mga kaupod sa trabaho ukon sa eskwelahan. (Colosas 4:​5, 6) Si apostol Pedro nagsulat: “Hupti ang inyo maayong pagginawi sa tunga sang mga pungsod, agod paagi sa butang nga ginahambal nila batok sa inyo subong mga malauton, sila subong resulta sang inyo maayong binuhatan nga ila nasaksihan magahimaya sa Dios sa adlaw sang iya pag-usisa.”​—⁠1 Pedro 2:12.

17. Paano naton mailog ang gugma kag pagkamainantuson ni Jehova, kag ngaa dapat naton ini himuon?

17 Ang pagkamainantuson ni Jehova magakahulugan sing kaluwasan para sa minilyon. (2 Pedro 3:​9, 15) Kon ilugon naton ang gugma kag pagkamainantuson ni Jehova, mapailubon kita nga magapadayon sa pagbantala sing maayong balita sang Ginharian sang Dios kag sa pagtudlo sa iban nga magpasakop sa paggahom sang Ginharian ni Cristo. (Mateo 28:18-20; Marcos 13:10) Kon mag-untat kita sa pagbantala, daw subong bala nga luyag naton limitehan ang pagkamainantuson ni Jehova kag wala naton mahangpan ang katuyuan sini, kag ini amo nga ang mga tawo maghinulsol.​—⁠Roma 2:4.

18. Ano ang pangamuyo ni Pablo para sa mga taga-Colosas?

18 Sa iya sulat sa mga Cristiano sa Colosas, Asia Minor, si Pablo nagsulat: “Amo man ina kon ngaa, kutob sang adlaw nga nabatian namon ini, wala kami mag-untat sa pagpangamuyo tungod sa inyo kag sa pagpangabay nga mapun-an kamo sang sibu nga ihibalo sang iya kabubut-on nga may bug-os nga kaalam kag espirituwal nga paghangop, agod nga maglakat sing takus kay Jehova sa tuyo nga pahamut-an sia sing bug-os samtang padayon kamo nga nagapamunga sa tagsa ka maayong buhat kag nagalambo sa sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios, nga ginhimo nga gamhanan upod ang bug-os nga gahom suno sa iya mahimayaon nga kagamhanan agod makabatas sing bug-os kag makaantos nga may kalipay.”​—⁠Colosas 1:9-11.

19, 20. (a) Paano naton malikawan nga tamdon ang dalayon nga pagkamainantuson ni Jehova subong isa ka pagtilaw? (b) Ano nga mga benepisyo ang matigayon gikan sa aton pagkamainantuson?

19 Ang dalayon nga pagkamainantuson, ukon pagkamapailubon, ni Jehova indi mangin pagtilaw sa aton kon ‘napun-an kita sing sibu nga ihibalo sang iya kabubut-on,’ kag ini amo nga “ang tanan nga sahi sang tawo maluwas kag makadangat sa sibu nga ihibalo sang kamatuoran.” (1 Timoteo 2:4) ‘Padayon kita nga magpamunga sa tagsa ka maayong buhat,’ ilabi na sa pagbantala ‘sining maayong balita sang ginharian.’ (Mateo 24:14) Kon padayon naton ini nga ginahimo sing matutom, himuon kita ni Jehova nga “gamhanan upod ang bug-os nga gahom,” nagabulig sa aton nga “makabatas sing bug-os kag makaantos nga may kalipay.” Kon ginahimo naton ini, ‘magalakat kita sing takus kay Jehova,’ kag matigayon naton ang paghidait bangod sang pagkahibalo nga ‘ginapahamut-an naton sia sing bug-os.’

20 Kabay nga makumbinsi gid kita sang kaalam sang pagkamainantuson ni Jehova. Nagapanghikot ini para sa aton kaluwasan kag para sa kaluwasan sang mga nagapamati sa aton pagbantala kag pagtudlo. (1 Timoteo 4:16) Ang pagpalambo sa mga bunga sang espiritu​​—⁠gugma, pagkaayo, pagkalulo, kag pagpugong sa kaugalingon​​—⁠magabulig sa aton nga magmainantuson sing malipayon. Labi kita nga magakabuhi sing mahidaiton upod sa mga katapo sang aton pamilya subong man upod sa aton mga kauturan sa sulod sang kongregasyon. Ang pagkamainantuson magabulig man sa aton nga mangin mapailubon sa aton mga kaupod sa trabaho ukon mga kabutho. Kag ang aton pagkamainantuson may katuyuan, kag ini amo ang pagluwas sa mga nakasala kag ang paghimaya sa mainantuson nga Dios, si Jehova.

[Nota]

^ par. 10 Nagakomento sa ginsiling ni Pablo nga “ang gugma mainantuson kag malulo,” ang iskolar sang Biblia nga si Gordon D. Fee nagsulat: “Sa teolohiya ni apostol Pablo ini [pagkamainantuson kag kalulo] nagarepresentar sa duha ka bahin sang panimuot sang Dios sa katawhan (cf. Roma 2:4). Sa isa ka bahin, ang mahigugmaon nga pagpailob sang Dios ginapakita paagi sa pagpugong niya sang iya kasingkal sa pagrebelde sang tawo; sa pihak nga bahin, ang iya kalulo makita sa isa ka libo ka beses nga pagpadayag sang iya kaluoy. Busa ang paglaragway ni Pablo sa gugma nagasugod paagi sa sining duha ka paglaragway sa Dios, nga paagi kay Cristo ginpakita niya ang iya kaugalingon nga mapailubon kag malulo sa mga takus sang paghukom sang Dios.”

Mapaathag Mo Bala?

• Sa anong mga paagi si Cristo isa ka maayo nga halimbawa sang pagkamainantuson?

• Ano ang makabulig sa aton sa pagpalambo sing pagkamainantuson?

• Paano ang pagkamainantuson nagabulig sa mga pamilya, sa Cristianong mga komunidad, kag sa mga gulang?

• Paano ang aton pagkamainantuson may mga benepisyo sa aton kaugalingon kag sa iban?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 15]

Bisan sa idalom sang daku nga pag-ipit, si Jesus mapailubon sa iya mga disipulo

[Retrato sa pahina 16]

Ang Cristianong mga manugtatap ginapalig-on nga magpahamtang sing maayo nga halimbawa sang pagkamainantuson sa pagpakig-angot sa ila mga kauturan

[Retrato sa pahina 17]

Kon ginailog naton ang gugma kag pagkamainantuson ni Jehova, padayon naton nga ibantala ang maayong balita

[Retrato sa pahina 18]

Si Pablo nangamuyo nga ang mga Cristiano ‘mag-antos nga may kalipay’