Ang Kahoy nga “Nagahibi” kag ang Iya Mapuslanon nga “mga Luha”

‘Magkuha sing balsamo para sa kasakit,’ siling sang Jeremias 51:8. Ang pagpangita sa isa sang mga ginhalinan sining makapaumpaw kag makapaayo nga elemento nagadala sa aton sa isla sang Chios, sa Aegean Sea.

SA MAAGA nga bahin sang tig-ilinit, nagahanda ang mga trabahador sa Chios para sa pagpanipon sa isa ka tumalagsahon nga paagi. Sa tapos nga masilhigan nila ang duta, ginapatag nila ang maputi nga daga sa palibot sang daw madabong nga berde nga tanom nga ginatawag nga mastic nga mga kahoy. Nian ginapilasan sang mga trabahador ang panit sini, amo kon ngaa “nagahibi” ang mga kahoy. Ang malus-aw nga “mga luha” sang tagok nagatulo. Pagligad sang duha ukon tatlo ka semana, ang mga tinulo nga tagok nagamala kag ginatipon ini sang mga trabahador, gikan sa kahoy mismo ukon gikan sa daga sa ubos. Ini nga “mga luha,” ginatawag nga gum mastic, nga ginagamit anay sa paghimo sing balsamo.

Apang, antes ang pagpanipon, kinahanglan ang pailob kag lakas nga pagpangabudlay. Ang nagalubag, abuabuhon nga puno mahinay gid magtubo. Nagakinahanglan sing 40 tubtob sa 50 ka tuig agod malab-ot sang kahoy ang husto nga kagulangon​​—⁠kinaandan na nga may kataason nga kutob sa duha tubtob tatlo ka metro.

Luwas sa pagpilas sa puno sang kahoy kag pagtipon sa “mga luha,” dugang pa nga pagpangabudlay ang ginakinahanglan agod makapatubas sing mastic. Sa tapos matipon sang mga trabahador ang mastic nga “mga luha,” ginasala nila ini, ginahugasan, kag ginaklaseklase depende sa kadakuon kag kalidad. Sa ulihi, ang mastic ginatinluan pa gid kag may madamo pa nga magamitan sini.

Ang Maragtas sang Isa ka Hamili nga Tanom

Ang Ingles nga tinaga nga “mastic” gikan sa Griegong tinaga nga nagakahulugan sing “pagbagrot sang ngipon.” (Mateo 8:12; Bugna 16:10) Ginapahangop sini nga ngalan nga sugod pa sang dumaan nga panahon, ang tagok nga mastic ginagamit anay subong isa ka chewing gum agod magpresko ang ginhawa.

Ang pinakadumaan nga impormasyon tuhoy sa mastic naghalin kay Herodotus, isa ka Griego nga istoryador sang ikalima nga siglo B.⁠C.⁠E. Ang iban pa nga dumaan nga mga awtor kag mga doktor​​—⁠lakip sanday Apollodorus, Dioscorides, Theophrastus, kag Hippocrates​​—⁠nagsambit sa paggamit sing mastic sa pagbulong. Bisan pa ang mastic nga mga kahoy nagatubo sa higad sang Baybayon sang Mediteraneo, kutob pa sang mga tuig 50 C.⁠E., ang pagpatubas sing mastic ginahimo gid lang sa Chios. Kag ang mastic amo ang ginalagas sang mga luyag magsakop sang Chios, gikan sa mga Romano pakadto sa Genoese tubtob sa mga Ottoman.

Ang Mapuslanon nga Mastic

Gingamit sang dumaan nga mga manugbulong sa Egipto ang mastic sa pagbulong sa nagakalainlain nga mga balatian, lakip ang lupot kag  arthritis. Ila man ini gingamit subong incienso kag sa paghimo sing mummy. Ang kahoy nga mastic mahimo nga isa anay sang ginakuhaan sang ‘balsamo sang Gilead,’ nga kilala sa Biblia tungod sa mga kinaiya sini sa pagbulong kag sa iya kapuslanan sa kosmetiko kag pag-embalsamar. (Jeremias 8:​22; 46:11) Ginpanugda pa gani anay nga ang kahoy nga nagapatubas sing stacte, isa sa mga ingrediente sang mahumot nga balaan nga incienso nga para lamang sa sagrado nga paggamit, mahimo nga natungod sa pamilya sang mga kahoy nga mastic.​​—⁠Exodo 30:​34, 35.

Sa karon, ang mastic ginagamit sa mga barnis nga nagaamlig sa oil painting, muwebles, kag mga instrumento sa musika. Gingamit ini subong materyal nga pang-insulasyon kag pang-waterproofing (indi masudlan sang tubig), kag ginakabig ini nga isa sa pinakamaayo nga ingrediente agod indi maglubad ang mga lugom sa tela kag ang mga ginapinta sang mga pintor. Ang mastic ginagamit man subong kula kag pangpaitom sa panit sang sapat. Bangod sang kaamyon kag iban pa nga mga kalidad sini, ang mastic ginagamit sa habon, mga kosmetiko, kag mga pahumot.

Ang mastic nalakip sa 25 ka aprobado nga listahan sang mga medisina sa bug-os nga kalibutan. Masunson gihapon ini nga ginagamit sa tradisyunal nga mga bulong sa pungsod sang mga Arabo. Ang mastic ginagamit man nga pangpasta sa ngipon kag nasulod nga panabon sa kapsula nga mga bulong.

Subong ginhalinan sang balsamo, ang mapuslanon nga “mga luha” sang “nagahibi” nga kahoy nga mastic nakapaumpaw kag nakapaayo sa sulod sang mga siglo. Nagakaigo, nian, nga ang tagna ni Jeremias nagasiling: ‘Magkuha sing balsamo para sa kasakit.’

[Mga retrato sa pahina 31]

Chios

Pagpanipon sa mastic

Ang “mga luha” sang mastic mahalungon nga ginatipon

[Credit Lines]

Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis