Sugilanon sang Kabuhi

Gintudluan Kami ni Jehova nga Magbatas kag Magpailob

PANUGIRON NI ARISTOTELIS APOSTOLIDIS

Nahamtang sa naaminhan nga mga bungyod sang Caucasus Mountains ang Pyatigorsk, isa ka bantog nga siudad sang Rusya bangod sang mga tuburan kag haganhagan nga klima sini. Natawo ako diri sang 1929 kag ang akon mga ginikanan mga Griegong refugee. Napulo ka tuig sang ulihi, pagkatapos sang makahaladlok nga pagpamatay, kakugmat, kag pagpapas sang mga Stalinist sa isa ka pangayaw nga minoridad, nangin refugee kami liwat, kay napilitan kami nga magsaylo sa Gresya.

PAGKATAPOS nga makasaylo kami sa Piraiévs, Gresya, ang tinaga nga “refugee” nangin bag-o gid ang kahulugan sa amon. Nagbatyag kami nga mga pangayaw gid. Bisan pa nga ang ngalan namon ni Manong amo ang ngalan sang duha ka bantog nga Griegong pilosopo, sanday Socrates kag Aristotle, talagsa lang kami ginatawag sa amo nga ngalan. Ang tanan nagatawag sa amon nga diutay nga mga Ruso.

Wala madugay pagsugod sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, napatay ang akon pinalangga nga iloy. Importante gid sia sa amon puluy-an, kag masakit gid ang iya pagkadula. Bangod madugaydugay ang iya pagmasakit, gintudluan niya ako sa sulod-balay nga mga hilikuton. Nangin mapuslanon gid ining paghanas sang ulihi.

Inaway kag Kahilwayan

Ang inaway, pagsakop sang Nazi, kag walay untat nga pagpamomba sang mga puwersa sang Alyado naghimo sang tagsa ka adlaw nga daw amo ang katapusan. Grabe ang kaimulon, gutom, kag kamatay. Halin sa edad nga 11, kinahanglan magbakabaka ako obra upod kay Tatay agod mabuhi kami nga tatlo. Nauntat ang akon  pag-eskwela bangod diutay lang ang akon nahibaluan sa Griego, subong man bangod sang inaway kag ang resulta sini.

Natapos ang pagsakop sang Aleman sa Gresya sang Oktubre 1944. Wala madugay pagkatapos sadto, nakapakig-angot ako sa mga Saksi ni Jehova. Walay sapayan sang pagkawalay paglaum kag pag-antos sadto, natandog ang akon tagipusuon sang paglaum sa Biblia tuhoy sa isa ka matahom nga palaabuton sa idalom sang Ginharian sang Dios. (Salmo 37:29) Ang saad sang Dios nga dayon nga kabuhi sa idalom sang mahidaiton nga mga kahimtangan diri sa duta nangin matuod nga bulong sa akon mga pilas. (Isaias 9:7) Sang 1946 ginbawtismuhan kami ni Tatay, nagasimbulo sang amon dedikasyon kay Jehova.

Sang masunod nga tuig, nalipay ako nga mabaton ang akon una nga asaynment subong advertising servant (sang ulihi gintawag nga magazine servant) sa ikaduha nga kongregasyon nga gin-organisar sa Piraiévs. Ang amon teritoryo nagasangkad halin sa Piraiévs tubtob sa Eleusis, mga 50 kilometros ang kalayuon. Sadto nga tion, madamo sang hinaplas nga mga Cristiano ang nagaalagad sa kongregasyon. Pribilehiyo ko nga makapangabudlay upod sa ila kag makatuon sa ila. Nalipay ako sa pagpakig-upod sa ila bangod madamo sila sang ginasugid nga eksperiensia tuhoy sa daku nga panikasog nga kinahanglanon agod mahimo ang pagbantala. Paagi sa ila pagkabuhi, maathag nga agod maalagad si Jehova sing matutom, kinahanglan ang daku nga pagbatas kag pagpailob. (Binuhatan 14:22) Nalipay gid ako nga kapin sa 50 ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova karon ang yari sa sini nga duog!

Wala Ginapaabot nga Hangkat

Sang ulihi, nakilala ko si Eleni, isa ka matahom kag makugi nga lamharon nga Cristianong babayi sa siudad sang Patras. Nagnobyahanay kami sang katapusan sang 1952. Apang, pagkaligad sang pila ka bulan, nagmasakit sing grabe si Eleni. Nasayasat sang mga doktor nga may tumor sia sa utok, kag naggrabe ang iya kahimtangan. Kinahanglan nga operahan sia gilayon. Pagkatapos sang daku nga panikasog, nakakita kami sing isa ka doktor sa Atenas nga—walay sapayan sang kakulang sang kagamitan sa sadtong panahon⁠—handa nga magsunod sa amon relihioso nga mga pagpati kag mag-opera nga wala sing dugo. (Levitico 17:10-​14; Binuhatan 15:28, 29) Pagkatapos sang operasyon, ang mga doktor nagalaum gid nga mag-ayo ang akon nobya, pero wala nila ginadula ang posibilidad nga basi maglukmat ang tumor.

Ano ang dapat ko himuon sa sini nga kahimtangan? Bangod sang nagbag-o nga kahimtangan, dapat ko bala tapuson ang relasyon agod mahilway ako? Indi! Sa akon pagpamalayi, nagpangako ako, kag luyag ko nga ang akon huo mangin huo. (Mateo 5:37) Wala gid ako maghunahuna sing tuhay. Bangod sang pag-atipan sang iya magulang nga babayi, nag-ayoayo si Eleni, kag nagpakasal kami sang Disiembre 1954.

Tatlo ka tuig sang ulihi, naglukmat ang balatian ni Eleni, kag amo man gihapon nga doktor ang nag-opera. Sini nga tion nangabudlay sia sing madalom sa utok agod maubos kuha ang tumor. Subong resulta, medyo naparalisado ang akon asawa, kag naapektuhan gid ang iya paghambal. Nag-utwas karon ang bag-o kag madamo nga problema sa amon. Bisan ang simple nga hilikuton nangin mabudlay nga hilikuton sa akon pinalangga nga asawa. Ang iya nagalala  nga kahimtangan nagakinahanglan sing daku nga pagbag-o sa amon matag-adlaw nga rutina. Labaw sa tanan, nagakinahanglan ini sing daku gid nga pagbatas kag pagpailob.

Diri na karon nangin mapuslanon ang paghanas ni Nanay sa akon. Temprano pa kada aga, ginahanda ko ang tanan nga panakot nga lulutuon, kag si Eleni ang nagaluto. Pirme kami nagaagda sang mga bisita, lakip ang bug-os tion nga mga ministro, mga ginatun-an namon sa Biblia, kag imol nga mga masigka-Cristiano sa kongregasyon. Ugyon sila tanan nga manamit gid ining mga linuto! Nagabuligay man kami ni Eleni sa iban nga hilikuton sa puluy-an agod mangin matinlo kag mahipid ini. Ining makapoy gid nga kahimtangan nagpadayon sa sulod sang 30 ka tuig.

Kakugi Walay Sapayan sang Kasablagan

Makatalandog gid para sa akon kag sa iban nga makita nga wala gid sing makapatahaw sa gugma sang akon asawa kay Jehova kag sa iya kakugi sa pag-alagad. Sang ulihi, kag upod ang padayon nga panikasog, sarang na makahambal si Eleni sing limitado gid nga bokabularyo. Naluyagan niya nga makighambal sa mga tawo sa kalye tuhoy sa maayong balita gikan sa Biblia. Kon maglakbay ako bangod sa trabaho, ginaupod ko sia kag ginapadulog ang salakyan malapit sa masako nga alagyan. Ginabuksan niya ang bintana sang salakyan kag ginaagda ang nagaalagi nga magkuha sing mga kopya sang Ang Lalantawan kag Magmata! Sa isa ka okasyon, nakapahamtang sia sing 80 ka kopya sa sulod sang duha ka oras. Pirme niya maubos ang daan nga mga magasin sa kongregasyon. Regular man si Eleni sa iban nga paagi sang pagbantala.

Sa sulod sang mga tinuig nga nangin inutil ang akon asawa, kaupod ko sia pirme sa mga miting. Wala sing isa ka kombension ukon asambleya nga wala niya natambungan, bisan pa nga dapat kami maglakbay sa iban nga pungsod bangod sang paghingabot sa mga Saksi ni Jehova sa Gresya. Walay sapayan sang iya mga limitasyon, makalilipay nga nakatambong sia sa mga kombension sa Austria, Alemanya, Cyprus, kag iban pa nga pungsod. Wala gid magreklamo ukon magpaabot sing daku nga igtalupangod si Eleni, bisan pa nga kon kaisa nabudlayan sia bangod sang dugang ko nga mga responsabilidad sa pag-alagad kay Jehova.

Para sa akon, ini nga kahimtangan nakatudlo gid sing pagbatas kag pagpailob. Pirme ako ginabuligan ni Jehova. Ang mga kauturan nagasakripisyo gid agod mabuligan kami sa bisan ano nga paagi, kag mainayuhon man kami nga ginbuligan sang mga doktor. Sa sadtong mabudlay nga mga tinuig, wala gid kami nagakawad-an, bisan pa nga ang mabudlay nga mga kahimtangan nagpugong sa akon nga magpangimpleyo. Ginauna namon pirme ang mga intereses kag hilikuton ni Jehova.—Mateo 6:33.

Madamo ang namangkot kon ano ang nagsakdag sa amon sa sadtong mabudlay nga mga tion. Kon hunahunaon ko, ang personal nga pagtuon sa Biblia, tinagipusuon nga pangamuyo sa Dios, regular nga pagtambong sa Cristianong mga miting, kag ang makugi nga pagpakigbahin sa pagbantala nga hilikuton amo ang nagpabakod sa amon nga makabatas kag makapadayon.  Ginadumdom namon pirme ang makapalig-on nga mga pulong sang Salmo 37:​3-5: “Magsalig ka kay Jehova kag maghimo ka sing maayo; . . . Magkalipay ka sing daku kay Jehova . . . Itugyan kay Jehova ang imo dalanon, kag magsalig sa iya, kag sia mismo magapanghikot.” Ang isa pa ka teksto nga nangin mapuslanon sa amon amo ang Salmo 55:22: “Ihaboy ang imo lulan kay Jehova, kag sia magaalay-ay sa imo.” Kaangay sang isa ka bata nga nagasalig gid sa iya amay, wala lamang namon ginhaboy kay Jehova ang amon mga lulan kundi ginpabayaan namon ini sa iya.—Santiago 1:6.

Sang Abril 12, 1987, samtang nagabantala ang akon asawa sa atubangan sang amon balay, ang isa ka daku nga salsalon nga ganhaan nagbunggo sa iya sang nagsira ini, nagpaapok sa iya sa dalan, kag nagsamad sa iya sing malubha. Subong resulta, na-coma sia sa sulod sang tatlo ka tuig. Napatay sia sang maaga nga bahin sang 1990.

Pag-alagad kay Jehova sa Bug-os Ko nga Masarangan

Sang 1960, gintangdo ako subong alagad sa kongregasyon sa Nikaia, Piraiévs. Sugod sadto, pribilehiyo ko nga makaalagad sa pila ka kongregasyon sa Piraiévs. Bisan wala ako sing anak, nalipay ako nga nakabulig sa madamo nga anak sa espirituwal nga nangin matutom sa kamatuoran. Ang pila sa ila nagaalagad na karon subong mga gulang sa kongregasyon, ministeryal nga alagad, payunir nga mga ministro, kag katapo sang pamilya Bethel.

Pagkatapos nga nabalik ang demokrasya sa Gresya sang 1975, hilway nga nakahiwat ang mga Saksi ni Jehova sang ila mga kombension, nga wala na nagapanago sa kakahuyan. Ang eksperiensia nga natigayon sang pila sa amon sa pag-organisar sang mga kombension sa iban nga pungsod nangin hamili karon. Sa amo, nalipay ako nga nakapribilehiyo sa pag-alagad sa nagkalainlain nga mga komite sa kombension sa madamo nga tinuig.

Nian, sang 1979, ginhimo ang mga plano sa pagtukod sang una nga Assembly Hall sa Gresya, sa dulunan sang Atenas. Gin-asayn ako nga mag-organisar kag magpalakat sining daku nga proyekto sa pagtukod. Ini nga hilikuton nagkinahanglan man sing daku nga pagbatas kag pagpailob. Ang pagpangabudlay sa sulod sang tatlo ka tuig upod sa ginatos ka nagasakripisyo-sa-kaugalingon nga mga kauturan nagtuga sing mabakod nga higot sang gugma kag paghiusa sa tunga namon. Ang mga handumanan sa sini nga proyekto nasulat gid sing madukot sa akon tagipusuon.

Pagpaayaw sa Espirituwal nga mga Kinahanglanon sang mga Bilanggo

Pila ka tuig sang ulihi, nabuksan ang isa naman ka kahigayunan. Malapit sa teritoryo sang akon kongregasyon, sa Korydallos, amo ang isa sa pinakadaku nga mga prisuhan sa Gresya. Sugod sang Abril 1991, gintangdo ako nga magduaw sa sini nga prisuhan kada semana subong isa ka ministro sang mga Saksi ni Jehova. Gintugutan ako didto nga magdumala sing mga pagtuon sa Biblia kag Cristianong mga miting sa interesado nga mga bilanggo. Madamo sa ila ang naghimo sing daku nga mga pagbag-o, nagapamatuod sang daku nga gahom sang Pulong sang Dios. (Hebreo 4:12) Nagdayaw sa sini ang bantay sang prisuhan kag ang iban pa nga mga bilanggo. Ang pila ka bilanggo nga akon natun-an sa Biblia nakaguwa na kag mga manugbantala karon sang maayong balita.

Sa pila ka tion natun-an ko ang tatlo ka bantog nga mga manugbaligya sang droga. Samtang nagauswag sila sa espirituwal, nagatuon sila sa Biblia nga nakapamarbas, nakapanghusay, kag nagakurbata sa tungatunga sang Agosto—isa sang pinakamainit nga mga binulan sa Gresya! Ang direktor sang bilangguan, ang chief warden, kag ang pila ka empleyado nagdalidali paguwa sa ila nga opisina agod makita ining katingalahan. Indi sila makapati!

Ang isa pa ka makapalig-on nga eksperiensia natabo sa selda sang mga babayi. Isa ka pagtuon sa Biblia ang nasugdan upod sa babayi nga ginsentensiahan sing kamatayon bangod sang pagpatay. Nakilala sia nga retubada gid. Apang, wala magdugay ang kamatuoran sa Biblia nga iya natun-an naghimo sing talalupangdon nga mga pagbag-o amo nga madamo ang nakasiling nga kaangay sia sang isa ka leon nga nangin kordero! (Isaias 11:6, 7) Gintahod kag ginsaligan  sia dayon sang direktor sang bilangguan. Nalipay ako nga makita sia nga nag-uswag sing maayo sa espirituwal kag nakalab-ot sa kahimtangan nga idedikar ang iya kaugalingon kay Jehova.

Pagbulig sa Maluya kag Tigulang

Nangin sensitibo ako sa mga kinahanglanon sang mga nagamasakit kag sang mga tigulang sa tunga namon bangod nasaksihan ko ang malawig nga pagpakigbato sang akon asawa sa balatian. Sa tagsa ka tion nga ginapaguwa sa aton mga publikasyon ang mga artikulo nga nagapalig-on sa aton nga maghatag sing mahigugmaon nga bulig sa sini nga mga indibiduwal, napukaw ang akon interes. Ginpakabahandi kag gintipon ko ini nga mga artikulo. Pagligad sing pila ka tuig, nakatipon ako sing isa ka folder nga may kapin sa isa ka gatos ka pahina—halin sa artikulo nga “Consideration for Older Persons and Afflicted Ones,” sa Hulyo 15, 1962, nga guwa sang The Watchtower. Madamo sini nga mga artikulo ang nagpakita nga mas maayo sa tagsa ka kongregasyon nga magtanyag sing organisado nga bulig sa mga nagabalatian kag tigulang.—1 Juan 3:17, 18.

Ang mga gulang nagtipon sang isa ka grupo sang mga kauturan nga lalaki kag babayi nga sarang makaatipan sang mga nagamasakit kag tigulang sa amon kongregasyon. Gin-organisar namon ang mga boluntaryo sa nagkalainlain nga grupo—yadtong makabulig sa adlaw, ang iban sa gab-i, yadtong makahatag sing transportasyon, kag yadtong sarang makabulig sa sulod sang 24 oras. Ining naulihi nga grupo amo ang nagaatipan sa tion sang emerhensia.

Makapalig-on ang mga resulta sinang panikasog. Halimbawa, ang isa ka nagabalatian nga utod nga babayi nga nagapuyo sing isahanon nasapwan nga lipong sa salog sang nagaduaw sa iya kada adlaw. Ginpahibalo namon ang isa ka utod nga babayi nga kaingod niya kag may salakyan. Nadala niya dayon ang nagabalatian nga utod sa pinakamalapit nga ospital—sing napulo lamang ka minuto! Nagluwas ini sang iya kabuhi siling sang mga doktor.

Makaalayaw gid ang pagpasalamat sang mga nagabalatian kag tigulang sa mga katapo sini nga grupo. Makalilipay gid ang paglaum nga makapuyo upod sining mga kauturan sa bag-ong sistema sang Dios sa idalom sang tuhay nga mga kahimtangan. Kag ang paghunahuna nga nabuligan sila nga makabatas bangod sang suporta nga ila nabaton sang nagaantos sila isa pa ka padya.

Ang Pagpailob may mga Padya

Nagaalagad ako karon subong isa ka gulang sa isa sang mga kongregasyon sa Piraiévs. Walay sapayan nga tigulang na kag balatianon, nalipay ako nga makapakigbahin gihapon sa mga hilikuton sa kongregasyon.

Sa sulod sang mga tinuig, ang makapalapyo nga mga sirkumstansia, mabudlay nga mga hangkat, kag wala ginapaabot nga mga hitabo nagakinahanglan sing daku nga pagbatas kag pagpailob. Apang, padayon gihapon ako nga ginahatagan ni Jehova sing kusog nga kinahanglanon agod malandas ini nga mga problema. Pirme ko naeksperiensiahan ang kamatuoran sang mga pinamulong sang salmista: “Sang nagsiling ako: ‘Ang akon tiil pat-od nga makadalin-as,’ ang imo mahigugmaon nga kaayo, O Jehova, padayon nga nagpalig-on sa akon. Sang ang akon nagakabalaka nga mga panghunahuna nagdamo sa sulod nakon, ang imo mga paglipay naghapuhap sa akon kalag.”—Salmo 94:18, 19.

[Retrato sa pahina 25]

Upod sa akon asawa, si Eleni, pagkatapos sang iya ikaduha nga operasyon, sang 1957

[Retrato sa pahina 26]

Sa isa ka kombension sa Nuremberg, Alemanya, sang 1969

[Retrato sa pahina 28]

Ang grupo sang mga kauturan nga nagbulig sa mga nagabalatian kag mga tigulang