Katinlo—Ano Gid ang Kahulugan Sini?

BANGOD sang makapakibot kag di-matinlo nga kahimtangan sa Europa kag sa Estados Unidos sang ika-18 kag ika-19 nga siglo, ang mga misyonero sina nga panahon nagbantala sang gintawag nga “prinsipio sang katinlo.” Suno sa sini nga prinsipio, ang higko pareho lang sa sala, samtang ang katinlo nagapasuod kuno sa isa sa Dios. Ayhan amo ini ang nagpabantog sa hulubaton nga “Cleanliness is next to godliness” (“Ang katinlo sunod sa pagkadiosnon”).

Amo ini ang pagtamod sang Salvation Army, nga gintukod nanday William kag Catherine Booth. Suno sa libro nga Health and Medicine in the Evangelical Tradition, isa sang ila nahauna nga mga islogan amo: “Soap, Soup, and Salvation” (“Habon, Sabaw, kag Kaluwasan”). Nian, sang napamatud-an ni Louis Pasteur kag sang iban pa ang kaangtanan sa ulot sang balatian kag bakterya, nagpalig-on pa gid ini kag naghatag sing sientipiko nga sadsaran sang mas maayo nga mga pamaagi para sa kapagros sang publiko.

Ang pila sang ginhimo sa gilayon nga mga paagi amo ang indi pagpahalok sa isa ka testigo sang korte sa Biblia kag ang pagdula sa kumon nga baso nga ilimnan sa mga eskwelahan kag mga estasyon sang tren. Ginpanikasugan man nga islan ang kinaandan nga kopa sa mga misa sing indibiduwal nga mga kopa. Huo, ining mga nagpanguna daw nagmadinalag-on sa pagbag-o sang panimuot sang mga tawo sa katinlo. Naapektuhan gid ang panimuot sang mga tawo amo nga ang isa ka manunulat nagtawag sa resulta sini nga “isa ka kakugi sa katinlo.”

Apang, ini nga “kakugi sa katinlo” umalagi  lamang. Wala magdugay, ginhimo sang mga negosyante ang kinaandan nga habon nga mangin isa ka produkto para sa pagpatahom. Ang malantipon nga mga pasayod nagpapati sa mga bumalakal nga ang paggamit sang isa ka sahi sang produkto sa katinlo magahatag sa nagagamit sini sing tindog sa katilingban nga kahisaan sang iban. Ginpalig-on sang telebisyon ini nga pantasya. Ang madinalag-on kag makagalanyat nga mga tawo nga ginapakita sa mga pasayod kag sa mga drama malaka lang makita nga nagapaninlo sang balay, nagapanilhig sa ugsaran, nagapudyot sang basura, ukon nagatinlo sang ila mga hinuptanan nga kuring kag ido.

May nagapangatarungan man nga ang pagtrabaho sa guwa nagahatag sing kuwarta para sa mga balayran, samtang ang hilikuton sa sulod sang balay ukon ang iban pa nga pagpaninlo wala sing mahatag nga kuwarta. Kag bangod wala sing makuha nga kuwarta sa sini, ngaa atipanon pa nila ang palibot? Ang isa ka resulta sini amo ang paghunahuna sang pila ka tawo karon nga ang katinlo naaplikar lamang sa pisikal nga pagtinlo sa kaugalingon.

Ang Pagtamod sang Dios sa Katinlo

Walay duhaduha nga ang pagpanikasog sang una nga itudlo ang katinlo nagpauswag gid sa kahimtangan sang pagkabuhi sang mga tawo. Kag nagakaigo ini, kay ang katinlo isa ka kinaiya nga ginapanag-iyahan kag naghalin sa balaan kag matinlo nga Dios, si Jehova. Ginatudluan niya kita sa aton kapuslanan nga mangin balaan kag matinlo sa tanan naton nga dalanon.—Isaias 48:17; 1 Pedro 1:15.

Si Jehova nga Dios huwaran sa sini nga bahin. Ang katinlo, subong man ang iya iban pa di-makita nga mga kinaiya, maathag sa makita nga mga tinuga sang Dios. (Roma 1:20) Matalupangdan naton nga ang mga tinuga mismo wala nagatuga sing mapinadayunon nga polusyon. Ang duta upod ang madamo sini nga mga siklo sa ekolohiya makatilingala nga nagatinlo sang iya kaugalingon, kag gindesinyo ini para sa matinlo kag mapagros nga pagkabuhi. Ining matinlo nga hinimuan naghalin lamang sa isa ka mahunahunaon sa katinlo nga Manugdesinyo. Busa, makahinakop kita gikan sa sini nga ang mga sumilimba sang Dios dapat mangin matinlo sa tanan nga bahin sang ila kabuhi.

Apat ka Bahin sang Katinlo

Makita sa Biblia ang apat ka bahin sang katinlo nga dapat panikasugan sang mga sumilimba sang Dios. Binagbinagon naton ang kada isa sini.

Espirituwal. Mahimo ini makabig subong ang pinakaimportante sa tanan nga katinlo bangod may labot ini sa paglaum sang isa para sa walay katapusan nga kabuhi. Apang, amo ini sa masami ang labi nga ginapasapayanan nga bahin sang katinlo. Sa simple nga hambal, ang katinlo sa espirituwal nagakahulugan sang indi gid paglampas sa mga limitasyon nga ginhatag sang Dios sa ulot sang matuod kag butig nga pagsimba, kay ginatamod sang Dios nga di-matinlo ang tanan nga sahi sang butig nga pagsimba. Si apostol Pablo nagsulat: “ ‘Guwa kamo gikan sa tunga nila, kag magpain kamo gikan sa ila,’ siling ni Jehova, ‘kag mag-untat kamo sa pagtandog sing di-matinlo nga butang’; ‘kag batunon ko kamo.’ ” (2 Corinto 6:17) Si disipulo Santiago man espesipiko gid sa sini nga bahin: “Ang porma sang pagsimba nga matinlo kag walay dagta gikan sa pagtamod sang aton Dios kag Amay amo ini: . . . ang paghupot sa kaugalingon nga walay higko gikan sa kalibutan.”—Santiago 1:27.

Ginpakita gid sang Dios nga wala niya nahamut-an ang pagsimpon sang butig nga pagsimba sa iya matuod nga pagsimba. Ang butig nga pagsimba masami nagalakip sang di-matinlo nga mga buhat kag makangilil-ad nga mga idolo kag mga dios. (Jeremias 32:35) Sa amo, ginalaygayan ang matuod nga mga Cristiano nga likawan ang bisan ano nga pagpasilabot sa di-matinlo nga pagsimba.—1 Corinto 10:20, 21; Bugna 18:4.

Moral. Maathag man ang pagpatuhay sang Dios sa kon ano ang matinlo kag di-matinlo. Sa kabilugan, ang kalibutan nangin subong sa ginlaragway sa Efeso 4:17-19: “Ginadulman sila sa ila painuino, kag nahamulag sa kabuhi nga iya sang Dios . . . Bangod nawad-an sang tanan nga igbalatyag sa moral, gintugyan nila ang ila kaugalingon sa malaw-ay nga paggawi sa pagbuhat sang tanan nga sahi sang kahigkuan nga may kakagod.” Ining imoral nga panghunahuna makita sa madamong paagi, dayag kag malimbungon, gani dapat magbantay ang mga Cristiano.

Nahibaluan sang mga nagahigugma sa Dios nga ang prostitusyon, homoseksuwalidad, paghirupay antes sang kasal, kag pornograpiya mga paglapas sa talaksan ni Jehova sa moral nga  katinlo. Apang, ang pagbuhat sini kinaandan sa patag sang kalingawan kag mga moda. Gani dapat magbantay ang mga Cristiano batok sini nga mga huyog. Ang pagsuksok sing tuman kalip-ot, nagasihag nga mga panapton sa Cristianong mga miting ukon sosyal nga mga pagtilipon di-malikawan nga nagapatalupangod sang lawas sang tawo kag nagapakita nga sa sina nga higayon nagpahilayo ang isa sa matinlo nga paggawi. Wala labot sa pagdala sing di-matinlo kalibutanon nga panghunahuna sa Cristianong paghiliupod, ang pagpamayo sa sini nga paagi mahimo halinan sang di-matinlo nga panghunahuna sang iban. Isa ini ka bahin diin dapat panikasugan gid sang mga Cristiano ang pagpakita sing “kaalam nga gikan sa hitaas.”—Santiago 3:17.

Mental. Ang pinakasulod nga bahin sang hunahuna sang isa indi dapat mangin talaguan sang di-matinlo nga mga panghunahuna. Nagpaandam si Jesus batok sa di-matinlo nga panghunahuna sang magsiling sia: “Ang tagsatagsa nga padayon nga nagatan-aw sa isa ka babayi nga may daku nga pagkaibog sa iya nakahimo na sa iya sing panghilahi sa iya tagipusuon.” (Mateo 5:28; Marcos 7:20-23) Naaplikar man ini nga mga pulong sa pagtan-aw sang pornograpiko nga mga laragway kag mga pelikula, pagbasa sing imoral nga mga buhat sa sekso, kag pagpamati sa di-nagakaigo nga mga tinaga sang mga ambahanon. Busa, dapat likawan sang mga Cristiano nga mahigkuan ang ila kaugalingon sang di-matinlo nga panghunahuna nga mahimo bangdan sang di-matinlo, di-balaan nga hambal kag buhat.—Mateo 12:34; 15:18.

Pisikal. Ang pagkabalaan kag pisikal nga katinlo naangot gid sa isa kag isa sa Biblia. Halimbawa, si Pablo nagsulat: “Mga hinigugma, tinluan naton ang aton kaugalingon sang tanan nga kadagtaan sang lawas kag espiritu, nga ginahimpit ang pagkabalaan nga may kahadlok sa Dios.” (2 Corinto 7:1) Gani, dapat panikasugan sang matuod nga mga Cristiano nga huptan nga matinlo kag mahipid ang ila lawas, puluy-an, kag palibot, suno sa ginatugot sang kahimtangan. Bisan sa mga duog diin indi mahapos makatigayon sing tubig para sa pagpanglaba kag pagpaligo, dapat himuon sang mga Cristiano ang bug-os nila nga masarangan agod mangin matinlo kag presentable.

Indi man bahin sang pisikal nga katinlo ang paggamit sang tabako sa bisan ano nga porma, ang pagpatuyang sa pag-inom sing alkoholiko nga ilimnon, kag ang bisan ano nga porma sang pag-abuso sa droga, nga nagapahigko kag nagahalit sa lawas. Ang manugbantay-karnero nga ginlaragway sa Ambahanon ni Solomon nahamuot sa kahumot sang panapton sang Sulamita. (Ambahanon ni Solomon 4:11) Isa ka mahigugmaon nga buhat ang pag-atipan sang aton personal nga katinlo, kay ginalikawan naton nga mabahuan ang iban sa palibot naton. Ang mga pahumot maayo man, apang indi ini tal-us sa regular nga pagpaligo kag matinlo nga panapton.

Paghupot sing Balanse nga Pagtamod

Tuhoy sa pisikal nga katinlo, mahimo magpasobra ang mga tawo. Sa isa ka bahin, ang sobra nga kabalaka sa katinlo makadula sang aton kalipay sa pagkabuhi. Makuha man sini ang daku nga bahin sang aton hamili nga tion. Sa pihak  naman nga bahin, ang mahigko kag wala mahimos nga mga puluy-an mahimo magasto ipakay-o. Sa ulot sining duha ka pagpasobra amo ang praktikal, balanse nga paagi nga mahuptan nga matinlo kag presentable ang aton puluy-an.

Mangin simple. Ang nagalinapta sa sulod sang mga balay kag mga hulot mabudlay tinluan, kag indi mahapos makita ang higko sa sining gutok nga mga palibot. Ang simple kag nahimos nga mga puluy-an madali lang tinluan. Ang simple nga estilo sang pagkabuhi ginarekomendar gid sang Biblia: “Kon may pagkaon kag panapton, mangin kontento na kita sa sining mga butang.”—1 Timoteo 6:8.

Mangin mahipid. Ang matinlo nga puluy-an responsabilidad sang tanan nga nagapuyo sa sini. Masami nga ang di-mahipid nga mga puluy-an nagasugod sa di-mahipid nga mga hulot. Ang kahipid nagakahulugan nga ang tanan nga butang yara sa nagakaigo nga duog sini. Halimbawa, ang bulutangan sang lago indi dapat ang salog sang hulot-tulugan. Kag kapin ka serioso, makatalagam ang mga hampanganan kag mga gamit nga ginabilin bisan diin lang. Madamong aksidente sa puluy-an ang resulta sang taramhak nga mga batasan.

Maathag nga magkaupod gid ang katinlo kag ang Cristianong pagkabuhi. Nahanungod sa diosnon nga pagkabuhi, ginsambit ni manalagna Isaias ang “Alagyan sang Pagkabalaan.” Kag gindugang niya ang serioso nga panghunahuna nga “ang di-matinlo indi makaagi sa sini.” (Isaias 35:8) Huo, ang pagpalambo sang maayong batasan sa katinlo karon nagahatag sing mabakod nga pamatuod sang aton pagtuo sa saad sang Dios nga paluntaron niya sa indi madugay ang isa ka matinlo nga paraiso nga duta. Nian, sa tanan nga bahin sining matahom nga planeta, ang tanan nga tawo magahimaya kay Jehova nga Dios paagi sa pagsunod sing bug-os sa iya himpit nga mga talaksan sa katinlo.—Bugna 7:9.

[Retrato sa pahina 6]

Ang matinlo nga puluy-an responsabilidad sang tanan nga nagapuyo sa sini

[Retrato sa pahina 6]

Ang duta makatilingala nga nagatinlo sang iya kaugalingon