Altar Para sa Wala Ngalan nga Dios

GINDUAW ni apostol Pablo ang Atenas, Gresya, sang mga 50 C.⁠E. Nakita niya didto ang isa ka altar nga gindedikar sa isa ka wala makilal-i nga dios kag ginsambit niya ini sang ulihi samtang nagapanaksi sia sing maayo tuhoy kay Jehova.

Sang ginsugdan niya ang iya diskurso sa Mars’ Hill, ukon Areopago, si Pablo nagsiling: “Mga lalaki sa Atenas, nakita ko nga sa tanan nga butang mas mahinadlukon kamo sa mga dios sangsa iban. Halimbawa, samtang nagaagi kag nagapanilag sing maayo sa mga butang nga inyo ginasimba, nakita ko man ang isa ka altar nga nasulatan ‘Sa Isa ka Dios nga Wala Makilal-i.’ Busa ang ginahatagan ninyo sang diosnon nga debosyon nga wala ninyo makilala, ini ang ginabantala ko sa inyo.”​—⁠Binuhatan 17:22-31.

Bisan pa ining altar sa Atenas wala gid makita, nagaluntad ang kaanggid nga mga altar sa iban nga bahin sang Gresya. Halimbawa, ginsambit sang Griegong geograpo nga si Pausanias sang ikaduha nga siglo ang mga altar sang “mga dios nga Wala Makilal-an ang Ngalan” sa Phaleron, nga malapit sa Atenas. (Description of Greece, Attica I, 4) Suno sa amo man nga sinulatan, sa Olympia may yara anay “isa ka altar sang Wala Makilal-i nga mga dios.”​​—⁠Eleia I, XIV, 8.

Sa iya sinulatan nga The Life of Apollonius of Tyana (VI, III), ang Griegong manunulat nga si Philostratus (mga 170-245 C.⁠E.) nagsiling nga sa Atenas “ang mga altar ginatukod bilang padungog bisan sa wala makilal-i nga mga dios.” Kag sa Lives of Philosophers (1.110), si Diogenes Laertius (mga 200-​250 C.⁠E.) nagsulat nga ang “wala ngalan nga mga altar” makita sa nagkalainlain nga bahin sang Atenas.

Ang mga Romano nagpatindog man sing mga altar para sa wala ngalan nga mga dios. Ginapakita diri ang isa nga ginpetsahan sang una ukon ikaduha nga siglo B.⁠C.⁠E. kag gintipigan sa Palatine Antiquarium sa Roma, Italya. Ginapakita sang inskripsion sini nga Latin nga ini nga altar gindedikar sa “isa ka dios ukon diosa”​—⁠isa ka prase nga “masami makita sa mga pangadi ukon sa mga ekspresyon sang pagdedikar sa mga inskripsion kag sa literaryo nga mga sinulatan.”

“Ang Dios nga naghimo sang kalibutan kag sang tanan nga butang sa sini” wala gihapon makilala sang madamo. Apang subong sang ginsiling ni Pablo sa mga taga-Atenas, ini nga Dios​—⁠si Jehova​—⁠‘indi malayo sa tagsatagsa sa aton.’​—⁠Binuhatan 17:​24, 27.

[Picture Credit Line sa pahina 32]

Altar: Soprintendenza Archeologica di Roma