Paano Makaamlig sa Imo ang Ikasarang sa Paghunahuna?

ANG dalagku nga mga balod matahom tan-awon, apang para sa mga mananagat makatalagam ini. Ining dalagku nga mga balod mahimo magpatay sa ila.

Sing kaanggid, ang mga alagad sang Dios mahimo mag-atubang sang dugang nga mga pag-ipit nga daw indi nila masarangan. Mahimo nakita mo nga nagapabug-at sa mga Cristiano ang sunodsunod nga mga pagtilaw kag mga pagsulay. Pat-od nga luyag mo ini madaug, determinado nga likawan ang espirituwal nga pagkalunod. (1 Timoteo 1:19) Agod makabato ka, kinahanglanon gid ang ikasarang sa paghunahuna. Ano ini, kag paano ini matigayon?

Ang Hebreong tinaga nga ginbadbad “ikasarang sa paghunahuna,” ang mezim·mahʹ, naghalin sa tinaga nga nagakahulugan sing “pagplano.” (Hulubaton 1:⁠4) Gani ginbadbad sang iban nga bersion sang Biblia ang mezim·mahʹ subong “pagtalastas” ukon “pagbinagbinag.” Ginlaragway sang mga iskolar sang Biblia nga sanday Jamieson, Fausset, kag Brown ang mezim·mahʹ subong “pagkamainandamon agod malikawan ang malaut kag makita ang maayo.” Nagakahulugan ini sang pagbinagbinag sa mga resulta sang aton mga buhat sa palaabuton subong man sa karon. Kon may ikasarang kita sa paghunahuna, mahalungon naton nga binagbinagon ang mahimo naton himuon antes kita maghikot, ilabi na kon importante ini nga mga desisyon.

Kon ang isa ka tawo nga may ikasarang sa paghunahuna nagadesisyon tuhoy sa palaabuton ukon sa iya karon kahimtangan, ginausisa niya anay sing maayo ang posible nga mga katalagman ukon mga tugalbong. Kon makita na niya ang posible nga mga katalagman, ginatun-an niya kon paano ini malikawan, ginabinagbinag ang epekto sang iya palibot kag mga kaupdanan. Sa amo, makaplano sia sang isa ka dalanon nga magaresulta sa maayo, ayhan sa mga pagpakamaayo pa gani sang Dios. Binagbinagon naton ang pila ka praktikal nga halimbawa nga nagailustrar sini nga proseso.

Likawi ang Siod sang Seksuwal nga Imoralidad

Kon ang dalagku nga mga balod nagasugata sa dulong sang isa ka sakayan, ini nga kahimtangan ginalaragway subong sungsungon sa hangin ukon ursada. Mahimo magkulob ang sakayan kon indi pagtinguhaan sang mga mananagat nga paatubangon ang dulong sa mga balod.

Nagaatubang kita sa kaanggid nga kahimtangan, samtang nagakabuhi kita sa kalibutan nga nagasalimuang sa sekso. Kada adlaw, ginaatubang kita sang madamong ideya kag larawan nga nagapukaw sang balatyagon. Indi naton malikawan ang epekto sini sa aton normal nga mga handum sa sekso. Dapat naton gamiton ang ikasarang sa paghunahuna kag atubangon sing determinado ang pagsulay sa baylo nga magpaanod na lang sa makatalagam nga mga kahimtangan.

Halimbawa, masami nga nagatrabaho ang Cristianong mga lalaki kaupod sang mga walay pagtahod sa mga babayi, ginatamod sila subong mga biktima sa sekso. Mahimo laktan sang ila mga katrabaho ang ila paghambalanay sing dinupak nga mga lahog kag mga palahidlahid sa sekso. Ini  nga kahimtangan mahimo magtanom sa ulihi sing imoral nga mga ideya sa hunahuna sang isa ka Cristiano.

Mahimo man nga nagatrabaho ang isa ka Cristianong babayi kag bangod sini makaatubang sia sing mga problema. Mahimo nga nagatrabaho sia kaupod sang mga lalaki kag babayi nga tuhay sa iya ang mga talaksan sa moral. Mahimo nga magpakita sa iya sing interes ang isa ka lalaki nga katrabaho niya. Sa umpisa, mahimo sia pakig-angutan sang lalaki sa mainayuhon nga paagi, nagatahod pa gani sa iya relihioso nga mga pagtamod. Bangod sang dalayon nga atension kag presensia sang lalaki, mahimo nga handumon niya ang mas suod nga pagpakig-upod.

Subong mga Cristiano, paano kita mabuligan sang ikasarang sa paghunahuna sa sini nga mga kahimtangan? Una, ginapahibalo kita sini sang espirituwal nga mga katalagman, kag ikaduha, ginapahulag kita sini nga magplano sing nagakaigo nga aksion. (Hulubaton 3:21-23) Sa sini nga mga kahimtangan, dapat ipaathag sang isa sa iya mga katrabaho nga tuhay ang aton mga talaksan bangod sang aton pagtuluuhan suno sa Kasulatan. (1 Corinto 6:18) Ang aton panghambal kag pagginawi makahatag sing puwersa sa sina nga mensahe. Dugang pa, dapat estriktuhan ang aton pagpakig-angot sa pila ka katrabaho.

Apang, indi lamang sa trabaho nagautwas ang mga kahimtangan nga mahimo magdul-ong sa imoralidad. Mahimo man ini mag-utwas kon tugutan sang mag-asawa nga maghuyang ang ila pag-asawahay bangod sang mga problema. Ang isa ka nagalakbay nga ministro nagsiling: “Ang pagkabungkag sang pag-asawahay indi hinali nga nagakatabo. Mahimo magbalhin sing amat-amat ang balatyagon sang mag-asawa sa isa kag isa, kag malaka na lang sila nagasugilanunay ukon nagaupdanay. Mahimo sila maghimud-os sa materyal nga mga butang agod pun-an ang kulang sa ila pag-asawahay. Kag bangod malaka na lang sila nagapalig-unay sa isa kag isa, mahimo sila maganyat sa iban nga indi nila bana ukon asawa.”

Nagpadayon ining eksperiensiado nga ministro sa pagsiling: “Dapat pirme maghatag sing tion ang mag-asawa agod hambalan kon bala may nagahalit na sa ila relasyon. Dapat nila planuhon kon paano sila makatuon, makapangamuyo, kag makabantala nga magkaupod. Daku ang benepisyo sa ila sang paghambalanay ‘sa balay, sa dalan, kon nagahigda sila, kag kon nagabangon sila,’ subong sang ginahimo sang mga ginikanan kag kabataan.”​—⁠Deuteronomio 6:7-9.

Pag-atubang sa Di-Cristiano nga Pagginawi

Dugang pa sa pagbulig sa aton nga atubangon sing madinalag-on ang mga pagsulay sa moral, mabuligan man kita sang ikasarang sa paghunahuna nga atubangon ang mga problema may kaangtanan sa aton mga masigka-Cristiano. Kon ang mga balod nagaduso sa ulin sang sakayan, ginatawag ini nga paapopa ukon pauyon sa hangin. Sarang maalsa sang mga balod ang ulin kag pabalabagon ang sakayan. Nagabalabag karon ang sakayan sa direksion sang mga balod kag mahimo ini maguba.

Mahimo man kita maapektuhan sang katalagman nga nagahalin sa wala ginapaabot nga direksion. Ginaalagad naton si Jehova “sing abaga sa abaga” kaupod sang aton madamong matutom nga Cristianong kauturan. (Sofonias 3:⁠9) Kon maggawi sa di-Cristiano nga paagi ang isa sa ila, daw isa ini ka pagluib kag mahimo bangdan sang aton daku nga kalisdanan. Paano makabulig ang ikasarang sa paghunahuna agod makapabilin kita nga balanse kag indi masakitan sing di-nagakaigo?

Dumduma nga “wala sing tawo nga wala nagapakasala.” (1 Hari 8:46) Busa, indi dapat magpakibot sa aton kon ang isa ka Cristianong utod magpaakig ukon magpasandad sa aton kon kaisa. Nakahibalo sini, makahanda kita sa sina nga kahimtangan kag makapamalandong kon ano dapat ang aton reaksion. Ano ang reaksion ni apostol Pablo sang ang pila niya ka Cristianong kauturan naghambal tuhoy sa iya sa masakit kag matinamayon nga paagi? Sa baylo nga madula ang iya espirituwal nga pagkatimbang, naghinakop sia nga ang pagtigayon sang kahamuot ni Jehova mas importante sangsa kahamuot sang tawo. (2 Corinto 10:10-18) Ini nga panimuot magabulig sa aton nga malikawan ang padasudaso nga reaksion kon matublag kita bangod sa ginhimo sang iban.

Kaanggid ini kon makasandad kita. Sa pagkasandad naton, mahimo nga indi kita mapahamtang sa pila ka minuto. Apang sa tapos magtahaw ang sakit, makapangatarungan na kita kag makahikot sing normal. Sing kaanggid, indi kita dapat magpadasudaso sa isa ka masakit nga hambal ukon buhat. Sa baylo, magdulog kag binagbinaga ang resulta kon magbalos sing padasudaso.

 Si Malcolm, nga isa ka misyonero sa sulod sang madamong tinuig, nagpaathag kon ano ang ginahimo niya kon masaklaw sia. “Ang una ko nga ginahimo amo ang pagpamangkot: Akig bala ako sa sini nga utod bangod indi magsahuay ang amon personalidad? Importante gid bala ang iya ginsiling? Bangod ayhan nga nagmasakit ako sing malaria amo nga nagbatyag ako sing di-nagakaigo? Tamdon ko ayhan sing tuhay ang mga butang pagligad sang pila ka oras?” Sa masami, subong sang nakita ni Malcolm, indi importante ang di-paghangpanay kag sarang ini mapalampas.⁠ *

Si Malcolm nagsiling pa: “Kon kaisa, walay sapayan sang tanan ko nga panikasog nga lubaron ang problema, malain gihapon ang buot sang isa ka utod. Ginatinguhaan ko nga indi ini magtublag sa akon. Sa tion nga mahimo ko na ang tanan, tuhay na ang pagtamod ko sa sini. Ginahunahuna ko ini subong isa ka butang nga ‘wala ginadalian,’ sa baylo nga tamdon subong ‘hilingagawon.’ Wala ko ini ginatugutan nga maghalit sa akon sa espirituwal ukon makaapektar sa akon relasyon kay Jehova kag sa akon mga kauturan.”

Kaangay ni Malcolm, indi naton dapat tugutan nga matublag kita sing tuman sang sala sang isa ka indibiduwal. Sa tagsa ka kongregasyon may madamong maayo gid kag matutom nga mga kauturan. Makalilipay maglakat sa Cristianong dalanon kaupod nila. (Filipos 1:27) Ang pagdumdom sa mahigugmaon nga pagsakdag sang aton langitnon nga Amay magabulig man sa aton nga tamdon sing nagakaigo ang mga butang.​—⁠Salmo 23:1⁠-3; Hulubaton 5:​1, 2; 8:12.

Wala Nagahigugma sang mga Butang sa Kalibutan

Ang ikasarang sa paghunahuna makabulig sa aton sa pag-atubang sa isa pa ka malalangon nga pag-ipit. Kon ang mga balod nagahampas sa kilid sang sakayan, ginatawag ini nga medya ursada ukon balabag. Sa maayo nga paniempo, ini nga kahimtangan mahimo magduso sing inanay sa sakayan sa lain nga direksion. Apang kon may bagyo, mahimo sini pakulbon ang sakayan.

 Sing kaanggid, kon magpadala kita sa pag-ipit nga tigayunon ang tanan nga ginatanyag sang malaut nga kalibutan, ining materyalistiko nga pagkabuhi makapatalang sa aton sa espirituwal. (2 Timoteo 4:10) Kon indi pagpunggan, ang gugma sa kalibutan magadul-ong sa aton sa ulihi nga biyaan sing bug-os ang aton Cristianong dalanon. (1 Juan 2:15) Paano kita mabuligan sang ikasarang sa paghunahuna?

Una, magabulig ini sa aton nga mabulubanta kon ano nga mga katalagman ang mahimo naton maatubang. Ginagamit sang kalibutan ang tanan nga paagi agod maganyat kita. Walay untat nga ginapalig-on sini ang estilo sang pagkabuhi nga dapat kuno himud-usan sang tanan​—⁠ang pakitakita nga pagkabuhi sang mga manggaranon, sang mga makagalanyat, kag sang mga “madinalag-on.” (1 Juan 2:16) Ginapangakuan kita nga dayawon kag kahamut-an sang tanan, ilabi na sang aton mga katubotubo kag mga kaingod. Ang ikasarang sa paghunahuna magabulig sa aton nga batuan ini nga propaganda, nagapahanumdom sa aton sang importansia sang ‘paglikaw sa gugma sa kuwarta,’ kay nangako si Jehova nga ‘indi gid niya kita pagbiyaan.’​—⁠Hebreo 13:5.

Ikaduha, punggan kita sang ikasarang sa paghunahuna nga ilugon ang mga “nagsipak sa kamatuoran.” (2 Timoteo 2:18) Mabudlay gid supakon ang mga naluyagan kag ginasaligan naton. (1 Corinto 15:​12, 32-34) Bisan pa maimpluwensiahan kita sing limitado lamang sang mga nagbiya sa Cristianong dalanon, punggan sini ang aton espirituwal nga pag-uswag kag mabutang kita sa katalagman sa ulihi. Mangin kaangay kita sa isa ka sakayan nga nagsipak diutay sa iya dapat agihan. Sa malawig nga paglakbay, mahimo malayo na ang distansia sini sa iya destinasyon.​—⁠Hebreo 3:12.

Ang ikasarang sa paghunahuna makabulig sa aton nga mahibaluan sing sibu ang aton matuod nga kahimtangan karon sa espirituwal kag ang mahimo nga mangin kahimtangan naton sa palaabuton. Ayhan nakita naton nga dapat kita magpakigbahin sing bug-os sa Cristianong mga hilikuton. (Hebreo 6:​11, 12) Talupangda kon paano gingamit sang isa ka pamatan-on nga Saksi ang ikasarang sa paghunahuna agod malab-ot niya ang espirituwal nga mga tulumuron: “May kahigayunan ako kuntani nga matigayon ang karera sa journalism. Nagustuhan ko gid ini, apang nadumduman ko ang teksto sa Biblia nga nagsiling nga ‘ang kalibutan nagataliwan,’ apang ‘sia nga nagahimo sang kabubut-on sang Dios nagapabilin sing dayon.’ (1 Juan 2:17) Nangatarungan ako nga ang akon ginapatihan dapat makita sa akon pagkabuhi. Ginbiyaan sang akon mga ginikanan ang Cristianong pagtuluuhan, kag indi ko luyag nga sundon sila. Gani namat-od ako nga magkabuhi nga may katuyuan kag nagsulod sa bug-os tion nga ministeryo subong regular payunir. Pagligad sang apat ka makaalayaw nga tuig, nahibaluan ko nga husto ang akon desisyon.”

Pag-atubang sa Espirituwal nga Bagyo sing Madinalag-on

Ngaa kinahanglan gid naton karon ipakita ang ikasarang sa paghunahuna? Dapat mangin alisto ang mga mananagat sa mga palatandaan sang katalagman, ilabi na kon manug-abot ang bagyo. Kon gulpi magtugnaw ang tiempo kag magbaskog ang hangin, ginapintalan nila ang trapal sang sakayan kag nagahanda sa pinakamalain nga matabo. Sing kaanggid, dapat kita maghanda agod maatubang ang mabaskog gid nga mga pag-ipit samtang nagahingapos ining malaut nga sistema. Nagakabungkag na ang maayong kinaiya sa moral sang katilingban, kag ang ‘malaut nga mga tawo nagalain kag nagalain pa.’ (2 Timoteo 3:13) Subong nga ang mga mananagat tayuyon nga nagapamati sa mga balita parte sa panahon, dapat naton pamatian ang matagnaon nga mga paandam sang inspirado nga Pulong sang Dios.​—⁠Salmo 19:7-11.

Kon ginagamit naton ang ikasarang sa paghunahuna, ginaaplikar naton ang ihibalo nga nagadul-ong sa kabuhi nga walay katapusan. (Juan 17:⁠3) Mapaabot naton ang mga problema kag makapamat-od kita kon paano ini malubad. Sa amo, mangin determinado kita nga indi magsipak sa Cristianong dalanon, kag makapasad kita “sing maayo nga sadsaran para sa palaabuton” paagi sa pagpahamtang kag paglab-ot sa espirituwal nga mga tulumuron.​—⁠1 Timoteo 6:19.

Kon ginaamligan naton ang praktikal nga kaalam kag ikasarang sa paghunahuna, indi kita “magakahadlok sang bisan anong hinali nga makahaladlok nga butang.” (Hulubaton 3:​21, 25, 26) Sa baylo, malipay kita sa saad sang Dios: “Kon ang kaalam magsulod sa imo tagipusuon kag ang ihibalo mangin kalahamut-an sa imo kalag, ang ikasarang sa paghunahuna magabantay sa imo.”​—⁠Hulubaton 2:​10, 11.

[Nota]

[Retrato sa pahina 23]

Ang regular nga komunikasyon nagapabakod sa pag-asawahay