Si Satanas Sugidsugid Lamang Bala Ukon Isa ka Malaut Gid nga Persona?

SUGOD pa sang una, ang mahunahunaon nga mga tawo interesado sa ginhalinan sang kalautan. Ang A Dictionary of the Bible, ni James Hastings, nagsiling: “Sugod sang magluntad ang tawo nasapwan sang tawo ang iya kaugalingon nga ginaatubang sang mga puwersa nga indi niya makontrol, kag may yara ini makahalalit ukon malaglagon nga impluwensia.” Ini nga reperensia nagsiling man: “Ang katawhan sang una duna nga nagapangita sing mga kabangdanan, kag ginpatpat ang mga puwersa kag ang iban pa nga mga pagpadayag sang kinaugali subong persona.”

Suno sa mga istoryador, ang pagpati sa demonyo nga mga dios kag malaut nga mga espiritu sarang masumay sa dumaan gid nga maragtas sang Mesopotamia. Ang dumaan nga mga Babilonianhon nagapati anay nga ang underworld, ukon “land of no return,” ginadumalahan ni Nergal, ang masingki nga dios nga nakilal-an subong “ang isa nga nagapanunog.” Nahadlok man sila sa mga demonyo, nga ginatinguhaan nila nga pakalmahon paagi sa may madyik nga mga orasyon. Sa mitolohiya sang Egipto, si Set amo ang dios sang kalautan, “ginarepresentar subong may kinaiya sang isa ka di-kinaandan nga sapat nga may manipis kag nagakurba nga sungad, may matadlong, korte-kuwadrado nga mga dulunggan kag may daw tinidor nga nagatiskog nga ikog.”​—⁠Larousse Encyclopedia of Mythology.

Bisan pa nga ang mga Griego kag mga Romano may maayo kag malain nga mga dios, wala sila sing superyor nga dios nga malaut. Gintudlo sang ila mga pilosopo ang pagluntad sang duha ka magkontrahanay nga prinsipio. Para kay Empedocles, ini amo ang Gugma kag Pinuyas. Para kay Plato, ang kalibutan may duha ka “Kalag,” ang isa ginatunaan sang maayo kag ang isa naman sang malain. Subong sang ginsiling ni Georges Minois sa iya libro nga Le Diable (Ang Yawa), “wala ginabaton sang klasiko [nga Griego-Romano] nga pagano nga relihion ang pagluntad sang Yawa.”

Sa Iran, gintudlo sang Zoroastrianismo nga gintuga sang supremo nga dios nga si Ahura Mazda, ukon Ormazd, si Angra Mainyu, ukon Ahriman, nga namat-od sa paghimo sing kalautan kag busa nangin ang Malaglagon nga Espiritu, ukon Manuglaglag.

Sa Judaismo, may yara simple nga pagpresentar kay Satanas subong Kaaway sang Dios nga nagpahanabo sang sala. Apang pagligad sang madamo nga siglo, nalaktan ini sang pagano nga mga ideya. Ang Encyclopaedia Judaica nagsiling: “Natabo ang daku nga pagbag-o . . . sang ulihi nga mga siglo B.⁠C.⁠E. Sa sining dag-on ginbaton sang [Judiyong] relihion . . . ang madamo nga kinaiya sang pagpati sa duha ka magkontrahanay nga prinsipio diin ang Dios kag ang mga puwersa sang maayo kag kamatuoran ginpamatukan sa langit kag sa  duta sang gamhanan nga mga puwersa sang kalautan kag paglimbong. Daw naimpluwensiahan ini sang relihion sang Persia.” Ang The Concise Jewish Encyclopedia nagsiling: “Ang proteksion batok sa mga d[emonyo] posible paagi sa pagtuman sa mga sugo kag paagi sa paggamit sing mga anting-anting.”

Apostata nga Cristianong Teolohiya

Subong nga ginbaton sang Judaismo ang di-Biblikanhon nga ideya tuhoy kay Satanas kag sa mga demonyo, ang apostata nga mga Cristiano nag-uluimbento sa di-makasulatanhon nga mga ideya. Ang The Anchor Bible Dictionary nagsiling: “Ang isa sang indi gid kinaandan sa dumaan nga ideya sang teolohiya amo nga gingawad sang Dios ang iya katawhan paagi sa pagbayad kay Satanas para mahilway sila.” Ini nga ideya ginpanugda ni Irenaeus (ikaduhang siglo C.⁠E.). Dugang ini nga ginpauswag ni Origen (ikatlong siglo C.⁠E.), nga nagsiling nga “natigayon sang yawa ang legal nga kinamatarong sa mga tawo” kag nagkabig sang “kamatayon ni Cristo . . . subong gawad nga ginbayad sa yawa.”​—⁠History of Dogma, ni Adolf Harnack.

Suno sa The Catholic Encyclopedia, “sa sulod sang mga isa ka libo ka tuig [ang ideya nga ginbayad sa Yawa ang gawad] isa ka prominente nga bahin sa maragtas sang teolohiya,” kag nangin bahin gihapon ini sang pagtuluuhan sang simbahan. Ginbaton sang iban nga mga Amay sang Simbahan, lakip na si Augustine (ikaapat-ikalima nga siglo C.⁠E.), ang ideya nga ginbayad ang gawad kay Satanas. Sang ulihi, sang ika-12 nga siglo C.⁠E., naghinakop ang Katolikong mga teologo nga si Anselm kag si Abelard nga ang halad ni Cristo wala gindulot kay Satanas kundi sa Dios.

Mga Disparatis sang Edad Media

Bisan pa nga ang kalabanan nga konsilyo sang Iglesia Katolika wala sing ginhambal tuhoy kay Satanas, ang Ikap-at nga Konsilyo Laterano nagpresentar sang ginatawag sang New Catholic Encyclopedia nga isa ka “solemne nga deklarasyon sang pagtuo” sang 1215 C.⁠E. Ang Canon 1 nagsiling: “Ang yawa kag ang iban nga mga demonyo gintuga sang Dios nga may maayo nga kinaugali, apang nangin malaut sila bangod sang ginhimo nila.” Nagsiling pa ini nga ginatinguhaan nila nga sulayon ang katawhan. Ang naulihi nga panghunahuna nagtublag sa madamo nga tawo sang Edad Media. Si Satanas amo ang sa likod sang tanan daw di-kinaandan nga mga butang, subong sang di-mapaathag nga pagbalatian, hinali nga kamatayon, ukon di-maayo nga ani. Sang 1233 C.⁠E., si Papa Gregory IX nagpatuman sing pila ka dekrito batok sa mga erehes, lakip na ang isa batok sa mga Luciferian, nga kuno mga sumilimba sang Yawa.

Ang pagpati nga ang tawo mahimo sudlan sang Yawa ukon sang iya mga demonyo nagdul-ong sang ulihi sa collective paranoia​—⁠isa ka daku nga kahadlok sa salamangka kag pangaswang. Kutob sang ika-13 tubtob ika-17 nga siglo, ang kahadlok sa mga aswang hinali nga naglapnag sa Europa kag nakalab-ot sa Aminhan nga Amerika sa Europeanhon nga mga kolonista. Bisan ang Protestante nga mga repormador nga si Martin Luther kag si John Calvin nag-ugyon nga pangitaon ang mga aswang. Sa Europa ang Inkisisyon kag ang sekular nga mga korte nagbista sa mga aswang pasad sa huringhuring lamang ukon sa may malain sing katuyuan nga demanda. Ang pagpaantos kinaandan na nga ginagamit agod mag-ako ang isa ka tawo nga “nakasala” sia.

Ang mga napamatud-an nga nakasala mahimo nga pamatbatan sing kamatayon paagi sa pagsunog ukon, sa Inglaterra kag Scotland, paagi sa pagbitay. Tuhoy sa kadamuon sang biktima, ang The World Book Encyclopedia nagasiling: “Kutob sang 1484 tubtob 1782, suno sa pila ka istoryador, ginpapatay sang Cristianong simbahan ang mga  300,000 ka babayi bangod sang pagpangaswang.” Kon si Satanas amo ang sa likod sining trahedya sang Edad Media, sin-o ang iya mga instrumento​—⁠ang mga biktima ukon ang ila panatiko nga relihioso nga mga manughingabot?

Ang Karon nga Pagpati Ukon Di-pagpati

Nasaksihan sang ika-18 nga siglo ang paglambo sang panghunahuna pasad sa pangatarungan, nga nakilal-an subong Enlightenment. Ang Encyclopædia Britannica nagsiling: “Ginpanikasugan sang pilosopiya kag teolohiya sang Enlightenment nga dulaon ang yawa gikan sa Cristianong hunahuna subong produkto sang sugidsugid lamang nga pantasya sang Edad Media.” Ginkontra ini sang Iglesia Romana Katolika kag ginpahayag liwat ang pagpati sini kay Satanas nga Yawa sa Nahauna nga Konsilyo sang Batikano (1869-70), ginpahayag pa liwat ini apang nga may pangalag-ag sa Ikaduha nga Konsilyo sang Batikano (1962-65).

Ang New Catholic Encyclopedia nagbaton, “ang Simbahan obligado nga magpati sa mga anghel kag mga demonyo.” Apang, ang Théo, isa ka Pranses nga diksionaryo tuhoy sa Katolisismo, nagbaton nga “madamo nga Cristiano karon ang wala nagapasibangod sa yawa sang kalautan sa kalibutan.” Sining ulihi nga tinuig mainandamon nga gin-atubang sang Katolikong mga teologo ini nga kahimtangan, nagapanimbang sing mahuyang sa ulot sang opisyal nga doktrina sang mga Katoliko kag sang modernong panghunahuna. “Ang liberal nga Cristianong teolohiya,” siling sang Encyclopædia Britannica, “daw nagatamod sa ginasiling sang Biblia tuhoy kay Satanas subong ‘malaragwayon nga hambal’ nga indi dapat hangpon sing literal​—⁠kundi, sa baylo, ginakabig nila ini nga isa ka mitolohiko nga panikasog nga ipabutyag ang matuod kag ang kasangkaron sang kalautan sa uniberso.” Tuhoy sa mga Protestante, ang amo man nga reperensia nagsiling: “Daw ginapanghiwala sang modernong liberal nga Protestantismo ang kinahanglanon nga magpati sa isa ka yawa subong persona.” Apang dapat bala tamdon sang matuod nga mga Cristiano ang ginasiling sang Biblia tuhoy kay Satanas subong “malaragwayon nga hambal” lamang?

Kon Ano ang Ginatudlo sang Kasulatan

Ang tawhanon nga pilosopiya kag teolohiya wala makahatag sing mas maayo nga paathag tuhoy sa ginhalinan sang kalautan sangsa ginhatag sang Biblia. Ang ginasiling sang Kasulatan tuhoy kay Satanas kinahanglanon agod mahangpan ang ginhalinan sang kalautan kag sang pag-antos sang tawo, subong man kon ngaa ang pinakamalain nga kasingki nga mahanduraw labi nga nagalain kada tuig.

Ang iban mahimo mamangkot: ‘Kon ang Dios amo ang maayo kag mahigugmaon nga Manunuga, ngaa gintuga niya ang isa ka malaut nga espiritu nga tinuga kaangay ni Satanas?’ Ginahatag sang Biblia ang prinsipio nga ang tanan nga binuhatan ni Jehova nga Dios himpit kag ang tanan niya nga intelihente nga tinuga hilway sa pagbuot. (Deuteronomio 30:19; 32:⁠4; Josue 24:15; 1 Hari 18:21)  Busa, ang espiritu nga persona nga nangin Satanas gintuga nga himpit kag mahimo nga nagtalikod sing hungod sa dalan sang kamatuoran kag pagkamatarong.​—⁠Juan 8:44; Santiago 1:​14, 15.

Sa madamo nga paagi, ang rebelyuso nga dalanon ni Satanas pareho sa “hari sang Tiro,” nga ginlaragway sing mabinalaybayon subong “himpit sa katahom” kag “walay kasawayan sa iya mga dalanon kutob sang adlaw nga gintuga sia tubtob nakita sa iya ang pagkadimatarong.” (Ezequiel 28:11-19) Wala ginhangkat ni Satanas ang pagkasupremo ni Jehova ukon ang iya pagka-Manunuga. Paano niya ini mahangkat kay sia mismo gintuga sang Dios? Apang, ginhangkat ni Satanas kon paano ginhimo ni Jehova ang iya pagkasoberano. Sa hardin sang Eden, ginpahangop ni Satanas nga gindingutan sang Dios ang unang mag-asawa sang isa ka butang nga may kinamatarong sila kag nga sa sini nasandig ang ila kaayuhan. (Genesis 3:1-5) Nahaylo niya si Adan kag si Eva nga magrebelde sa matarong nga pagkasoberano ni Jehova, nga nagresulta sa sala kag kamatayon para sa ila kag sa ila mga kaliwat. (Genesis 3:6-19; Roma 5:12) Sa amo ginapakita sang Biblia nga si Satanas amo gid ang kabangdanan sang pag-antos sang tawo.

Antes sang Anaw, ang iban nga mga anghel nagbuylog kay Satanas sa iya pagrebelde. Nagpakatawo sila agod busgon ang ila seksuwal nga kaibog sa mga anak nga babayi sang tawo. (Genesis 6:1-4) Sang mag-abot ang Anaw, ining rebelde nga mga anghel nagbalik sa duog sang mga espiritu apang indi sa ila “orihinal nga posisyon” upod sa Dios sa langit. (Judas 6) Ginpaubos sila sa kahimtangan nga may pitipit nga espirituwal nga kadadalman. (1 Pedro 3:​19, 20; 2 Pedro 2:4) Nangin demonyo sila, nga wala na nagaalagad sa idalom sang pagkasoberano ni Jehova kundi nagakabuhi nga nagapasakop kay Satanas. Walay sapayan nga indi na sila mahimo nga magpakatawo liwat, maimpluwensiahan gihapon sang mga demonyo ang hunahuna kag kabuhi sang mga tawo, kag wala gid duhaduha nga sila ang mabasol sa madamo nga kasingki nga nasaksihan naton karon.​—⁠Mateo 12:43-45; Lucas 8:27-33.

Ang Katapusan sang Paggahom ni Satanas Malapit Na

Maathag nga nagapanghikot karon sa kalibutan ang malaut nga mga puwersa. Si apostol Juan nagsulat: “Ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang isa nga malauton.”​—⁠1 Juan 5:19.

Apang, ginapakita sang natuman na nga mga tagna sang Biblia nga labi nga ginadugangan sang Yawa ang mga kailo sa duta bangod nakahibalo sia nga “malip-ot na lamang ang iya tion” nga nabilin agod manggamo antes bilangguon. (Bugna 12:​7-​12; 20:​1-3) Ang katapusan sang paggahom ni Satanas magaabiabi sa matarong nga bag-ong kalibutan, diin ang luha, kamatayon, kag kasakit “wala na.” Nian, ang kabubut-on sang Dios “himuon sa duta subong sang sa langit.”​—⁠Bugna 21:1-4; Mateo 6:​10, New International Version.

[Mga retrato sa pahina 4]

Ang mga Babilonianhon nagpati kay Nergal (higad sa wala), isa ka masingki nga dios; si Plato (sa wala) nagpati sa pagluntad sang duha ka magkontrahanay nga “Kalag”

[Credit Lines]

Cylinder: Musée du Louvre, Paris; Plato: National Archaeological Museum, Athens, Greece

[Mga retrato sa pahina 5]

Gintudlo ni Irenaeus, ni Origen, kag ni Augustine nga ginbayad sa Yawa ang gawad

[Credit Lines]

Origen: Culver Pictures; Augustine: From the book Great Men and Famous Women

[Retrato sa pahina 6]

Ginatos ka libo ang ginpatay bangod sang kahadlok sa mga aswang

[Credit Line]

From the book Bildersaal deutscher Geschichte