Indi Pagpatumbayai ang Paglambo sang Tagipusuon sang Imo Bata!

SA MGA kamot sang isa ka lantip nga maninihon, ang wala sing kabilinggan nga daga sarang mahimo nga isa ka matahom nga gamit. Ang pila ka mga artisano makahimo sing madamo nga matahom kag mapuslanon nga mga butang gikan sa diutay lamang nga butang. Sa sulod sang mga milenyo, nagadepende ang katilingban sa maninihon para sa mga tasa, mga pinggan, mga kolon, mga banga, kag pangdekorasyon nga mga plorera.

Ang mga ginikanan makabulig man sa katilingban paagi sa pagdihon sa kinaiya kag personalidad sang ila kabataan. Ginapaanggid sang Biblia ang tagsatagsa sa aton sa daga, kag ginatugyan sang Dios sa mga ginikanan ang importante nga hilikuton nga dihunon ang “daga” sang ila kabataan. (Job 33:⁠6; Genesis 18:19) Subong sang paghimo sa isa ka matahom nga butang nga human sa daga, ang pagdihon sa isa ka bata agod mangin isa ka responsable kag maayo nga adulto indi mahapos. Ini nga pagbag-o indi natabuan lamang.

Madamong mabaskog nga mga impluwensia ang nagadihon sa tagipusuon sang aton kabataan. Makapasubo nga ang pila sining mga impluwensia malaglagon. Gani, sa baylo nga patumbayaan ang paglambo sang tagipusuon sang isa ka bata, dapat hanason sang isa ka maalamon nga ginikanan ang bata “suno sa dalanon nga para sa iya,” nga nagasalig nga “bisan kon magtigulang na sia indi sia magtalikod sa sini.”​​—⁠Hulubaton 22:6.

Sa sulod sang malawig, makakulunyag kag importante nga tion sang pagpadaku sa bata, ang maalamon nga Cristianong mga ginikanan dapat maghinguyang sing tion agod amligan ang tagipusuon sang ila bata gikan sa negatibo nga mga impluwensia. Matilawan gid ang ila gugma samtang mapailubon nga ginahatagan nila ang bata sing “instruksion, kag pagtadlong, suno sa pagpadaku sa isa ka Cristiano.” (Efeso 6:⁠4, The New English Bible) Sa pagkamatuod, mas mahapos ini para sa mga ginikanan kon sugdan nila ini samtang lanubo pa ang ila kabataan.

Pagsugod sing Temprano

Luyag sang mga maninihon ang daga nga iguigo lang ang kahumukon agod makortihan ini kag magapabilin sa korte sini. Sa tapos matinluan ang daga, ginapakamaayo nila nga gamiton ini sa sulod sang anom ka bulan. Sing kaanggid, ang  labing maayo nga tion para sugdan sang mga ginikanan ang pagdihon sa tagipusuon sang ila bata amo ang tion nga ini mabinatunon gid kag mahapos dihunon.

Ang mga eksperto sa mga bata nagsiling nga sa edad nga walo ka bulan, makilala na sang bata ang mga tunog sang iya tumandok nga lenguahe, makapalambo na sing suod nga kaangtanan sa iya mga ginikanan kag sing ikasarang sa paghantop, kag mangin pamilyar na sa iya palibot. Ang maayo gid nga tion agod sugdan ang pagdihon sa iya tagipusuon amo ang samtang bata pa sia. Bentaha gid para sa inyo bata kon kaangay ni Timoteo, ‘nahibaluan na niya kutob sa pagkalapsag ang balaan nga mga kasulatan’!​​—⁠2 Timoteo 3:⁠15.⁠ *

Kinaugali nga ginailog sang mga lapsag ang ila mga ginikanan. Magluwas sa pag-ilog sa mga tunog, mga panghambal, kag mga kumpas, nagatuon man sila tuhoy sa gugma, kaayo, kag kaawa kon makita nila ini nga mga kinaiya sa ila mga ginikanan. Kon luyag naton hanason ang aton bata suno sa kasuguan ni Jehova, ang mga kasuguan sang Dios dapat nga una sa tanan yara gid sa aton tagipusuon. Ining tinagipusuon nga apresasyon magapahulag sa mga ginikanan nga ipakighambal sing regular sa ila mga kabataan ang tuhoy kay Jehova kag sa iya Pulong. “Ihambal mo ini,” laygay sang Biblia, “kon nagapungko ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan kag kon nagahigda ka kag kon nagabangon ka.” (Deuteronomio 6:​6, 7) Sanday Francisco kag Rosa nagpaathag kon paano nila ginahimo ini sa ila duha ka lamharon nga kabataan.⁠ *

“Magluwas sa matag-adlaw nga pagpakigsugilanon, ginatinguhaan namon nga masugilanon sing indibiduwal ang amon kabataan sing di-magkubos sa 15 minutos kada adlaw. Kon may masat-uman kami nga problema, nagahinguyang kami sing dugang pa nga tion​​—⁠kag may mga problema gid man kami nga matukiban. Halimbawa, sining karon lang ang amon lima-ka-tuig nga bata nga lalaki nagpauli halin sa eskwelahan kag nagsiling sa amon nga wala na sia nagapati kay Jehova. Mahimo nga gin-uligyat sia sang isa niya ka kabutho kag nagsiling nga wala sing Dios.”

Narealisar sining mga ginikanan nga dapat palambuon sang kabataan ang pagtuo sa ila Manunuga. Ini nga pagtuo sarang mapasad sa ila kinaugali nga pagkawili sa mga tinuga sang Dios. Luyag gid sang mga bata nga tandugon ang sapat, puksion ang ilahas nga mga bulak, ukon maghampang sa balas sa baybayon! Mabuligan sila sang mga ginikanan nga mahangpan ang kaangtanan sang mga tinuga sa Manunuga. (Salmo 100:⁠3; 104:​24, 25) Mahuptan nila sa ila bug-os nga kabuhi ang kahayanghag kag pagtahod nga napalambo nila para sa mga tinuga ni Jehova. (Salmo 111:​2, 10) Upod sa sini nga paghangop, mapalambo sang bata ang handum nga pahamut-an ang Dios kag ang kahadlok nga indi sia mapahamut-an. Magapahulag ini sa iya nga ‘magpalayo sa kalautan.’​​—⁠Hulubaton 16:6.

Bisan pa ang kalabanan nga kabataan mausisaon kag mahapos tudluan, ang pagkamatinumanon indi awtomatiko. (Salmo 51:⁠5) Kon kaisa mahimo nga ipilit nila ang luyag nila ukon makuha ang tanan nga naluyagan nila. Kinahanglan sang mga ginikanan ang kalig-on, pagpailob, kag disiplina agod indi makapanggamot ini nga mga kinaiya. (Efeso 6:⁠4) Amo ini ang naeksperiensiahan nanday Phyllis kag Paul, nga nagmadinalag-on sa pagpadaku sa lima ka kabataan.

Si Phyllis naghinumdom: “Bisan pa nanuhaytuhay ang personalidad sang tagsa ka bata, luyag sang kada isa sa ila nga sia ang masunod. Mabudlay ini, apang sang ulihi natun-an nila ang kahulugan sang tinaga nga ‘indi.’” Si Paul, ang iya bana, nagsiling: “Sa masami, ginapaathag namon sa ila  ang mga rason sang amon mga desisyon kon yara na sila sa husto nga edad agod mahangpan ini. Bisan pa ginatinguhaan namon pirme nga mangin mabuot, gintudluan namon sila nga tahuron ang amon hatag-Dios nga awtoridad.”

Bisan pa mahimo magkaproblema ang bata sa mga tinuig nga nagadaku sia, nakita sang kalabanan nga mga ginikanan nga ang pinakadaku nga hangkat nagakatabo sa tion sang pagkatin-edyer kon ang indi hamtong nga tagipusuon nagaatubang sing bag-o nga mga pagtilaw

Paglab-ot sa Tagipusuon sang Tin-edyer

Dapat dihunon sang maninihon ang daga antes ini magbagtik. Agod may dugang pa sia nga tion, mahimo sia magdugang sing tubig agod huptan ang daga nga mabasabasa kag mahapos dihunon. Sing kaanggid, dapat manikasog ang mga ginikanan nga punggan ang pagtig-a sang tagipusuon sang ila kabataan. Sa pagkamatuod, ang panguna nila nga galamiton amo ang Biblia, nga paagi sa sini ila ‘masabdong, matadlong ang mga butang, kag masangkapan ang ila anak para sa tagsa ka maayong buhat.’​​—⁠2 Timoteo 3:​15-​17.

Apang, mahimo indi gilayon pagbatunon sang isa ka tin-edyer ang laygay sang mga ginikanan subong sang pagbaton niya anay sini sang magamay pa sia. Ang mga tin-edyer mahimo magsugod sa paghatag sing labi nga igtalupangod sa ila mga katubotubo, gani mahimo nga indi na sila tampad kag handa sa pagpakigkomunikar sa ila mga ginikanan. Amo ini ang tion nga kinahanglan ang dugang pa nga pagpailob kag kalantip, bangod ang mga ginikanan kag kabataan nagasulod sa isa ka bag-o nga bahin sang ila kabuhi. Ang tin-edyer dapat magpasibu sa pisikal kag emosyonal nga mga pagbag-o. Dapat na sia magsugod sa paghimo sing mga desisyon kag magpahamtang sing mga tulumuron nga makaapektar sa nabilin nga bahin sang iya kabuhi. (2 Timoteo 2:22) Sa sulod sining mabudlay nga tion, dapat niya atubangon ang impluwensia nga sarang makahalit sa iya tagipusuon​​—⁠ang pag-ipit sang mga katubotubo.

Ini nga pag-ipit wala ginapakita sa isa lang ka tumalagsahon nga hitabo. Sa baylo, masami ini ginapakita sa isa ka serye sang makapaluya nga mga komento ukon mga kahimtangan. Ginapuntariya sini ang mga kaluyahon sang mga pamatan-on​​—⁠ang kahadlok nga sikwayon sang iban nga mga pamatan-on. Bangod mahuluy-on kag luyag nga batunon sang iban, mahimo batunon sang isa ka pamatan-on “ang mga butang sa kalibutan” nga ginasakdag sang iban nga mga pamatan-on.​​—⁠1 Juan 2:​15-​17; Roma 12:2.

Ang malain pa, ang kinaugali nga handum sang di-himpit nga tagipusuon mahimo magpabaskog sang impluwensia sang iya mga katubotubo. Ang mga laygay kaangay sang “Mangalipay ka” kag “Himua ang gusto mo himuon” mahimo makagalanyat gid. Si María naghinumdom sang iya eksperiensia: “Nagpamati ako sa iban nga mga tin-edyer nga nagapati nga ang mga pamatan-on may kinamatarong sa pagpangalipay, bisan ano man ang matabo. Bangod luyag ko man himuon ang ginahimo sang akon mga abyan sa  eskwelahan, diutayan lang ako nakahimo sing malain.” Subong isa ka ginikanan, luyag mo buligan ang imo tin-edyer nga bata agod malandas ini nga sahi sang pag-ipit, apang paano mo ini himuon?

Paagi sa imo mga pulong kag mga buhat, pasaliga sia pirme nga nagaulikid ka. Himulati nga mahibaluan kon ano ang iya balatyagon tuhoy sa mga butang, kag tinguhai nga hangpon ang iya mga problema, nga mahimo mas mabudlay sangsa mga problema nga imo anay naatubang sa eskwelahan. Ilabi na sa sining tion, dapat tamdon ka sang imo bata subong ang isa nga sarang niya matuaran. (Hulubaton 20:⁠5) Paagi sa iya panghulag ukon mga panimuot, mahimo matalupangdan mo ang iya ginakabalak-an ukon ginapalibugan. Buligi sia sa iya ginahipsan nga problema, kag ‘lugpayi ang iya tagipusuon.’​​—⁠Colosas 2:2.

Siempre pa, importante nga mangin malig-on sa kon ano ang husto. Nasapwan sang madamo nga mga ginikanan nga kon kaisa indi sila maghisantuanay sang ila bata, apang indi sila dapat magpangampo kon ang ila desisyon makatarunganon. Sa pihak nga bahin, pat-ura nga nahangpan mo sing maayo ang kahimtangan antes magdesisyon kon bala ipadapat ang mahigugmaon nga disiplina kag kon paano ini himuon kon kinahanglanon.​​—⁠Hulubaton 18:13.

Mga Pagtilaw Bisan sa Sulod sang Kongregasyon

Ang suludlan nga human sa daga mahimo nga daw human na, apang kon indi ini mabagang sa hurno, mahimo ini gub-on sang mga likido mismo nga gindesinyo nga magpatapik sini. Ginapaanggid sang Biblia ang mga pagtilaw kag mga kabudlayan sa sini nga pagbagang sa hurno, kay ginapakita sini kon ano gid kita nga sahi sang mga tawo. Sa pagkamatuod, ang Biblia nagahinambit ilabi na tuhoy sa mga pagtilaw sa aton pagtuo, apang maaplikar man ini sa iban pa nga mga pagtilaw. (Santiago 1:​2-4) Makapakibot nga ang pila ka mabudlay nga pagtilaw nga ginaatubang sang mga pamatan-on mahimo maghalin sa sulod sang kongregasyon.

Bisan pa ang espirituwalidad sang imo tin-edyer nga bata daw maayo man, mahimo nagaduhaduha sia sa iya tagipusuon. (1 Hari 18:21) Halimbawa, naimpluwensiahan si Megan sang kalibutanon nga mga ideya halin sa iban nga mga pamatan-on nga nagatambong sa Kingdom Hall:

“Naimpluwensiahan ako sang isa ka grupo sang mga pamatan-on nga nagtamod sang Cristianismo subong makatalaka kag isa ka upang sa pagpangalipay. Nagahambal sila kaangay sini: ‘Kon mag-18 na ako, bayaan ko ang kamatuoran,’ ukon ‘Luyag ko na gid magbiya sa kamatuoran.’ Ginalikawan nila ang mga pamatan-on nga wala nagaugyon sa ila, kag ginatawag nila sila nga mga balaan.”

Isa ukon duha lamang ka pamatan-on nga may malain nga panimuot ang kinahanglan para madala ang iban. Ang mga indibiduwal sa isa ka grupo pirme nagasunod sang kon ano ang ginahimo sang kalabanan. Mahimo balewalaon sang kabuangan kag kakahas ang kaalam kag maayo nga pamatasan. Sa madamo nga mga pungsod, may masubo nga mga hitabo tuhoy sa Cristiano nga mga pamatan-on nga nadalahig sa gamo bangod nagsunod sila sa kadam-an.

 Sa pagkamatuod, kinahanglan sang mga tin-edyer ang makalilipay nga pagpakig-upod. Paano ninyo ini maaman subong mga ginikanan? Talupangda sing maayo ang ila kalingawan, kag magplano sing makawiwili nga mga aktibidades upod sa pamilya ukon sa iban pa nga mga pamatan-on kag mga adulto. Pangilalaha ang mga abyan sang imo bata. Agdaha sila sa isa ka pagkaon, ukon maghinguyang sing isa ka gab-i nga paglingawlingaw kaupod nila. (Roma 12:13) Palig-una ang imo bata nga tinguhaan nga himuon ang isa ka maayo nga hilikuton, subong sang pagtuon sa pagtokar sing isa ka instrumento sa musika ukon mangin sampaton sa isa ka lenguahe ukon isa ka trabaho. Sa daku nga kasangkaron, mahimo niya himuon ini sa sulod lamang sang puluy-an nga hilway sa malain nga impluwensia.

Ang Pag-eskwela Mahimo Makaamlig

Ang pag-eskwela sang tin-edyer makabulig man nga mahuptan niya ang kalingawan sa nagakaigo nga lugar sini. Si Loli, nga isa ka administrador sa sulod sang 20 ka tuig sa isa ka daku nga eskwelahan, nagsiling: “Madamong pamatan-on nga mga Saksi ang nakita ko nga nag-eskwela. Madamo ang dalayawon sa ila paggawi, apang ang pila pareho lang sa iban nga mga estudyante. Ang may maayo nga mga halimbawa amo gid ang interesado sa ila pagtuon. Ginalaygayan ko gid ang mga ginikanan nga mangin interesado sa akademiko nga pag-uswag sang ila kabataan, kilalahon ang ila mga manunudlo, kag kumbinsihon ang ila kabataan nga ang mataas nga grado importante. Ang iban nagapanguna sa klase, apang ang tanan mahimo mangin kasarangan kag matigayon ang pagtahod sang ila mga manunudlo.”

Ini nga pag-eskwela makabulig man sa mga tin-edyer nga mag-uswag sa espirituwal. Magatudlo ini sa ila sing maayo nga batasan sa pagtuon, disiplina sa hunahuna, kag pagkaresponsable. Ang ila ikasarang sa pagbasa sing maayo kag sa paghangop sa mga ideya wala sing duhaduha nga magabulig sa ila nga mangin maayo nga mga estudyante kag mga manunudlo sang Pulong sang Dios. (Nehemias 8:⁠8) Ang mga ginapahimo sa eskwelahan kag ang ila espirituwal nga pagtuon makabulig agod huptan ang kalingawan sa nagakaigo nga lugar sini.

Kadungganan Para sa Imo kag kay Jehova

Sa dumaan nga Gresya madamo nga mga plorera ang may mga pirma sang maninihon kag sang desinyador. Sing kaanggid, sa pamilya masami duha ang nagabuligay sa pagdihon sa kabataan. Ang amay kag iloy nagabuligay sa pagdihon sa tagipusuon sang ila bata, kag sing malaragwayon ang imo bata may yara duha ka “pirma.” Kaangay sa isa ka madinalag-on nga maninihon, kag/ukon desinyador, mapabugal mo ang imo pagdihon sa isa ka mapuslanon kag matahom nga pamatan-on.​​—⁠Hulubaton 23:​24, 25.

Ang kadalag-an sining dungganon nga panikasog nasandig sing daku sa imo pagdihon sa tagipusuon sang imo bata. Kabay nga makasiling ka: “Ang kasuguan sang iya Dios yara sa iya tagipusuon; ang iya mga tikang indi madalin-as.” (Salmo 37:31) Ang kahimtangan sang tagipusuon sang inyo bata importante gid amo nga indi ini dapat pagpatumbayaan.

[Mga nota]