Sugilanon sang Kabuhi

Wala sing Kaanggid nga Kalipay!

PANUGIRON NI REGINALD WALLWORK

“Wala sing butang sa sining kalibutan nga mapaanggid sa kalipay nga amon naagom sa bug-os tion nga misyonero nga pag-alagad kay Jehova!” Nabasa ko ining mga tinaga sa mga sinulatan sang akon asawa wala lamang madugay pagkatapos sang iya kamatayon sang Mayo 1994.

SAMTANG ginapamalandungan ko ining mga tinaga ni Irene, madumduman ko ang 37 ka malipayon, makaalayaw nga mga tinuig nga ginhinguyang namon subong mga misyonero sa Peru. Natigayon namon ang isa ka bilidhon nga Cristianong pag-updanay sugod pa sang amon kasal sang Disiembre 1942​​—⁠kag maayo nga diri ko sugdan ang akon sugilanon.

Nagdaku si Irene subong isa sang mga Saksi ni Jehova sa Liverpool, Inglaterra. Isa sia sa tatlo ka kabataan nga babayi, kag napatay ang ila amay sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Sang ulihi ginpamana sang iya iloy si Winton Fraser, kag nakaangkon sila sing isa ka anak nga lalaki, nga si Sidney. Antes lamang sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ang pamilya nagsaylo sa Bangor, Aminhan nga Wales, diin ginbawtismuhan si Irene sang 1939. Ginbawtismuhan si Sidney isa ka tuig antes sini, gani magkaupod sila ni Irene nga nag-alagad subong mga payunir​​—⁠bug-os tion nga mga ebanghelisador⁠​—⁠sa aminhan nga baybayon sang Wales, halin sa Bangor tubtob sa Caernarvon, pati na ang isla sang Anglesey.

Yara ako sadto sa Kongregasyon sang Runcorn, mga 20 ka kilometro sa bagatnan-sidlangan sang Liverpool, nga nagaalagad subong sang ginatawag naton karon nga nagadumala nga manugtatap. Ginpalapitan ako ni Irene sa isa ka sirkito nga asambleya agod maghingyo sing pila ka teritoryo nga iya mabantalaan, samtang nagatener sia upod kay Vera, ang iya magulang nga may bana nga nagapuyo sa Runcorn. Nagsahuay kami ni Irene sa duha ka  semana namon nga pag-upod, kag sang ulihi ginpamasyaran ko sia sing madamong beses sa Bangor. Daku gid ang akon kalipay nga isa ka Sabado ginbaton ni Irene ang akon hingyo nga magpakasal!

Pagpauli ko sang Domingo, ginplanuhan ko gilayon ang amon kasal, apang pagka-Martes nakabaton ako sing telegrama. “Ginakasubo ko nga masakitan ka sa sining telegrama,” amo sini ang nasulat. “Ginakanselar ko ang aton kasal. Nagasunod ang sulat.” Nakibot gid ako. Ano ang nangin problema?

Nag-abot ang sulat ni Irene pagkadason nga adlaw. Ginsugiran niya ako nga magapayunir sia sa Horsforth sa Yorkshire upod kay Hilda Padgett.⁠ * Ginpaathag niya nga 12 ka bulan antes sini nagpasugot sia nga mag-alagad sa diin may daku nga kinahanglanon kon hingyuon sia. Sia nagsulat: “Para sa akon kaangay ini sang isa ka panaad kay Jehova, kag nagbatyag ako nga bangod nangako ako sa iya antes ko ikaw makilala, dapat tumanon ko ini.” Bisan pa nasubuan ako, gindayaw ko gid ang iya integridad kag nagbalos sing telegrama: “Sige. Hulaton ko ikaw.”

Samtang didto sa Yorkshire, ginsentensiahan si Irene sing tatlo ka bulan nga pagkabilanggo bangod nangindi sia nga magsakdag sa inaway tungod sa iya konsiensia. Apang 18 ka bulan sang ulihi, sang Disiembre 1942, nagpakasal kami.

Ang Akon Pagkabata

Sang 1919 ang akon iloy nakabakal sing mga tomo sang Studies in the Scriptures.⁠ * Bisan pa nga, suno gid sa ginhambal sadto sang akon amay, wala pa gid sia makabasa sing isa ka libro antes sini, determinado si Nanay nga tun-an sing maayo ini nga mga tomo upod sa iya Biblia. Gintun-an niya ini kag nabawtismuhan sia sang 1920.

Indi estrikto ang akon amay kag wala niya ginpunggan ang akon iloy sa iya luyag himuon, kag naglakip ini sa pagpadaku sang ila apat ka kabataan​​—⁠ang duha ko ka magulang nga babayi, nga sanday Gwen kag Ivy; ang akon magulang nga lalaki, nga si Alec; kag ako​​—⁠sa dalanon sang kamatuoran. Si Stanley Rogers kag ang iban pa matutom nga mga Saksi sa Liverpool nagalakbay sa paghatag sing mga pamulongpulong sa Biblia sa Runcorn, diin isa ka bag-o nga kongregasyon ang natukod. Nag-uswag sa espirituwal ang amon pamilya upod sa kongregasyon.

Si Gwen nagakuha sang leksion tuhoy sa kompirmasyon sa Church of England apang nag-untat sia gilayon sang nagtuon sia sa Biblia kadungan ni Nanay. Sang nagduaw sa amon ang opisyal sang simbahan agod mangusisa kon ngaa wala na si Gwen nagasulod sa klase, ginpaarakan sia sing mga pamangkot nga indi sia makatakod sa pagsabat. Namangkot si Gwen tuhoy sa kahulugan sang Pangamuyo sang Ginuo kag si Gwen man ang nagpaathag sini sa iya! Naghinakop sia paagi sa pagkutlo sang 1 Corinto 10:​21, kag ginpaathag niya nga indi na sia makapadayon sa ‘pagkaon sa duha ka latok.’ Samtang nagapagua sia sa amon balay, nagsiling ang opisyal sang simbahan nga mangamuyo sia para kay Gwen kag magabalik agod sabton ang iya mga pamangkot, apang wala gid sia magbalik. Pagkatapos sang iya bawtismo, wala madugayi kag nangin bug-os tion nga manugbantala si Gwen.

Talalupangdon gid ang pag-atipan sa mga kabataan sa amon kongregasyon. Madumduman ko pa ang pamulongpulong sang isa ka nagduaw nga gulang sang siete anyos pa lang ako. Pagkatapos sini nakighambal sia sa akon. Ginsugiran ko sia nga nabasa ko ang nahanungod kay Abraham kag kon paano sia nagtinguha nga ihalad ang iya anak nga si Isaac. “Saka ka sa kilid sang plataporma kag sugiri ako,” siling niya. Malipayon gid ako nga nagtindog didto kag ginhatag ang akon una nga “pamulongpulong publiko”!

Nabawtismuhan ako sa edad nga 15 anyos sang 1931, ang tuig nga napatay ang akon iloy, kag nag-untat ako sa pag-eskwela agod mangin isa ka aprentis nga elektrisyan. Sang 1936 ang narekord nga mga pamulongpulong sa Biblia ginpatokar sa publiko, kag isa ka may edad na nga utod nga babayi ang nagpalig-on sa amon sang akon magulang nga lalaki nga magmasako sa sining hilikuton sa latagon. Gani nagkadto kami ni Alec sa Liverpool agod magbakal sing bisikleta kag nagpahimo sing sidecar agod kargahan sang ponograpo. Gintakod ang isa ka trompa sa likod sang sidecar sa ibabaw sang duha-ka-metro nga tubo nga puede mahukashukas. Ginsilingan kami sang mekaniko nga wala  pa gid sia makahimo sing kaangay sini, apang epektibo gid ini! Mapagsik nga gintuptupan namon ang amon teritoryo, mapinasalamaton sa pagpalig-on sang utod nga babayi kag sa mga pribilehiyo nga gintugyan sa amon.

Bug-os Kalibutan nga Inaway II —⁠Tion sang Pagtilaw

Samtang nagadaku ang posibilidad sang inaway, masako kami ni Stanley Rogers sa pag-anunsio sang pamulongpulong publiko nga “Face the Facts,” nga hiwaton sa Royal Albert Hall sa London sa Septiembre 11, 1938. Sang ulihi nakigbahin ako sa pagpanagtag sing pulyeto sini nga pamulongpulong, upod sa Fascism or Freedom, nga ginbalhag pagkasunod nga tuig. Ining duha ka pulyeto maathag nga nagbuyagyag sang totalitaryan nga handum sang Alemanya sa idalom ni Hitler. Sa sini nga tion, kilala na ako sa Runcorn bangod sang akon ministeryo sa publiko kag ginatahod bangod sini. Sa pagkamatuod, ang katunayan nga yara ako pirme sa unahan sang teokratikong hilikuton nangin bentaha para sa akon sang ulihi.

Ang kompanya ko nga ginaobrahan may kontrata sa pagtakod sang elektrikal nga mga kagamitan sa isa ka bag-o nga pabrika sa gua lang sang banwa. Sang nahibaluan ko nga mangin pabrika ini sang nga mga armas, ginpaathag ko nga indi ako makaobra didto. Bisan pa wala mahamuot ang akon mga amo, ginpangapinan ako sang amon kabo, kag ginhatagan ako sing lain nga ulubrahon. Sang ulihi nahibaluan ko nga may tiya gali sia nga isa man sang mga Saksi ni Jehova.

Isa ka kaupod ko sa trabaho ang nagpalig-on gid sa akon sang nagsiling sia: “Ang imo panindugan amo gid ang amon ginapaabot sa imo, Reg, sanglit nagapakigbahin ka na sa sining hilikuton sa Biblia sa madamo na nga tinuig.” Walay sapayan sini, dapat ako maghalong, bangod madamo sang akon mga kaupod sa trabaho ang luyag maghingabot sa akon.

Ang akon rehistrasyon subong nagapangindi sa pagsoldado bangod sang konsiensia ginbaton sang hukmanan sa Liverpool sang Hunyo 1940 sa kondisyon nga indi ako maghalin sa akon obra. Bangod sini, natuman ko ang akon Cristianong ministeryo.

Pagsulod sa Bug-os Tion nga Pag-alagad

Samtang nagahingapos ang inaway, nagdesisyon ako nga maghalin sa akon trabaho kag magbuylog kay Irene sa bug-os tion nga ministeryo. Sang 1946, naghimo ako sing singko-metros nga treyler nga nangin puluy-an namon, kag sang madason nga tuig, ginpangabay kami nga magsaylo sa Alveston, isa ka minuro sa Gloucestershire. Sang ulihi, nagpayunir kami sa dumaan nga banwa sang Cirencester kag sa siudad sang Bath. Sang 1951, gin-agda ako nga duawon ang mga kongregasyon sa bagatnan sang Wales subong nagalakbay nga manugtatap, apang wala pa maduhaan ka tuig, nagkadto kami sa Watchtower Bible School of Gilead agod hanason sa pagmisyonero.

Ang ika-21 nga klase ginhiwat sa South Lansing, New York, kag naggradwar kami sang 1953 sang  ginhiwat ang New World Society nga Asambleya sa Siudad sang New York. Wala kami ni Irene makahibalo kon diin ang amon asaynment tubtob nag-abot ang adlaw sang amon gradwasyon. Nalipay gid kami sang amon nahibaluan nga Peru ang amon asaynment. Ngaa? Bangod si Sidney Fraser, nga utod ni Irene sa iloy, kag ang iya asawa, nga si Margaret, nagaalagad sa sanga talatapan sang Lima sing kapin na sa isa ka tuig pagkatapos makagradwar sa ika-19 nga klase sang Gilead!

Samtang nagahulat sa amon mga visa, naghinguyang kami sing malip-ot nga tion sa pagtrabaho sa Brooklyn Bethel, apang wala madugay nagpadulong na kami sa Lima. Ang una sa amon napulo ka asaynment amo ang Callao, ang panguna nga pantalan sang Peru, sa katundan lamang sang Lima. Bisan pa nakahibalo na kami sang pila ka sadsaran nga Espanyol, sa sini nga tion indi pa kami ni Irene makapakigsugilanon sing talunsay. Paano namon himuon ang amon hilikuton?

Mga Problema kag mga Pribilehiyo sa Pagbantala

Samtang sa Gilead ginsilingan kami nga wala ginatudluan sang isa ka iloy ang iya bata sing isa ka lenguahe. Sa baylo, ang bata nagatuon samtang ginahambal ini sang iya iloy. Gani ang laygay sa amon amo nga: “Magbantala gilayon, kag tun-i ang lenguahe paagi sa mga tawo. Buligan nila kamo.” Samtang ginapanikasugan ko nga mahangpan kag malandas ang problema sa sining bag-o nga hambal, handurawa lamang ang akon nabatyagan sang pagligad sang duha ka semana nga nakaabot kami, gintangdo ako nga mangin nagadumala nga manugtatap sa Kongregasyon sang Callao! Nakigkita ako kay Sidney Fraser, apang ang iya panugda pareho man sa ginhatag sa Gilead​—⁠makig-upod sa kongregasyon kag sa mga tawo sa inyo teritoryo. Nangin determinado ako nga sundon ini nga laygay.

Isa ka Sabado sang aga, nasugilanon ko ang isa ka panday sa iya shop. “Dapat ko padayunon ang akon ginaobra,” siling niya, “apang palihug magpungko ka kag makigsugilanon sa akon.” Ginsilingan ko sia nga himuon ko ini apang sa isa ka kondisyon: “Kon magsala ako, palihug tadlungon mo ako. Indi ako mangakig.” Nagkadlaw sia kag nagpasugot sa akon ginpangabay. Ginaduaw ko sia sing duha ka beses kada semana kag nasapwan ko nga amo ini ang maayo nga paagi agod mangin pamilyar ako sa bag-o nga lenguahe, subong sang ginpanugyan sa akon.

Natabuan nga sa Ica, ang amon ikaduha nga asaynment, nakapakigsugilanon ako sa isa naman ka panday kag ginpaathag sa iya ang kahimusan nga ginhimo ko sa Callao. Nagpasugot man sia nga buligan ako, sa amo ang akon pag-Espanyol nag-uswag, bisan pa nga tatlo ka tuig antes ako nangin batid. Masako pirme ini nga tawo, apang nahiwatan ko sia sing pagtuon sa Biblia paagi sa pagbasa sa Kasulatan kag dayon ginapaathag ang kahulugan sini sa iya. Isa ka semana sang ginduaw ko sia, ang iya amo nagsiling sa akon nga naghalin na sia kag nagkadto sa Lima para sa bag-o nga trabaho. Pila ka tion sang ulihi, sang nagtambong kami ni Irene sa kombension sa Lima, liwat kami nga nagkitaay sini nga tawo. Nalipay gid ako sang akon nahibaluan nga ginkontak niya ang lokal nga mga Saksi agod padayunon ang iya pagtuon kag nga sia kag ang iya pamilya nangin dedikado tanan nga mga alagad ni Jehova!

Sa isa ka kongregasyon, natukiban namon nga may duha ka lanubo nga nagapuyuay nga indi kasado, apang bawtismado sila. Samtang ginbinagbinag namon upod sa ila ang mga prinsipio sa Kasulatan nga nadalahig, nangin determinado sila nga himuon nga legal ang ila pag-updanay, nga magkalipikar sa ila subong bawtismado nga mga Saksi. Gani ginpatigayon ko nga dalhon sila sa munisipyo agod marehistro ang ila kasal. Apang, isa naman ka problema ang nag-utwas bangod may apat sila ka kabataan nga wala man marehistro, kag ginapatuman ini sang kasuguan. Nagpalibog kami kon ano ang himuon sang meyor. “Bangod ginpatigayon sining mabuot nga mga tawo, nga inyo mga abyan nga mga Saksi ni Jehova, nga himuon nga legal ang inyo pag-asawahay,” siling sang meyor, “indi ako magpadala sing mga sumon sa kabataan kag rehistruhon ko sila sing libre.” Daku gid ang amon pasalamat, bangod imol ini nga pamilya kag ang multa daku gid kuntani nga lulan sa ila!

Nagduaw sa amon sang ulihi si Albert D. Schroeder halin sa ulong-talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn kag nagrekomendar nga patindugon ang isa ka bag-o nga puluy-an sang mga misyonero sa isa ka bahin sang Lima. Gani kami ni Irene upod sa duha ka mag-utod nga babayi, sanday Frances kag Elizabeth Good nga taga-Estados Unidos, kag isa ka mag-asawa nga taga-Canada nagsaylo sa distrito sang San Borja. Sa sulod sang duha ukon tatlo ka tuig, nakatukod kami sing isa ka mauswagon nga kongregasyon.

Nag-alagad sa Huancayo, nga kapin sa 3,000 ka metro ang kataason sa mga kabukiran sa sentro  nga bahin, nagpakig-upod kami sa kongregasyon sini sang 80 ka Saksi. Nakabulig ako didto sa pagtukod sing ikaduha nga Kingdom Hall nga ginpatindog sa pungsod. Gintangdo ako nga legal nga tiglawas sang mga Saksi ni Jehova, bangod dapat kami magkadto sa korte sing tatlo ka beses agod makuha ang amon legal nga kinamatarong sa duta nga ginbakal namon. Ini nga mga buhat, upod sa masangkad nga paghimo sing disipulo sang madamong matutom nga mga misyonero sadto nga tinuig, nagpasad sing malig-on nga sadsaran para sa maayo nga pag-uswag nga makita naton karon sa Peru​​—⁠halin sa 283 ka Saksi sang 1953 tubtob sa kapin sa 83,000 karon.

Masubo nga Pagbiya

Nalipay gid kami sa pagpakig-upod sa kaupod namon nga mga misyonero sa tanan namon nga mga puluy-an para sa mga misyonero, nga masami nangin pribilehiyo ko nga mangin manugtatap sang puluy-an. Kada Lunes sang aga, ginahambalan namon ang amon hilikuton para sa semana kag ang pag-asayn sing mga ulubrahon sa pag-atipan sa amon puluy-an. Narealisar namon tanan, nga ang panguna nga butang amo ang pagbantala, kag bangod sini ang tanan nagabuligay. Nalipay ako sa paghinumdom nga wala gid kami sing serioso nga di-paghangpanay sa bisan diin man sining amon mga puluy-an.

Ang katapusan namon nga asaynment amo ang Breña, isa pa ka banwa sa Lima. Ang mahigugmaon nga kongregasyon sang 70 ka Saksi madasig nga nagdamo sing kapin sa 100, gani isa naman ka kongregasyon ang natukod sa Palominia. Amo yadto ang tion nga nagmasakit si Irene. Una ko nga nasat-uman nga kon kaisa nagakalipat sia sa iya ginhambal, kag may mga tion nga indi sia makatultol sa pagpauli. Bisan pa ginpabulong sia sing maayo, amat-amat nga naglala ang iya kahimtangan.

Sing makapasubo, sang 1990, dapat ako maghimo sing mga kahimusan nga makabalik kami sa Inglaterra diin ang akon utod nga si Ivy mainayuhon nga nagbaton sa amon sa iya puluy-an. Apat ka tuig sang ulihi, sa edad nga 81 anyos, napatay si Irene. Nagpadayon ako sa bug-os tion nga ministeryo, nagaalagad subong gulang sa isa sa tatlo ka kongregasyon sa akon banwa nga natawhan. Sa pulupanag-on, nagakadto man ako sa Manchester agod palig-unon ang grupo sang mga Katsila didto.

Sining karon lang may makalilipay ako nga eksperiensia nga nagsugod mga dekada na ang nakaligad sang ginpatokar ko sa akon ponograpo ang lima-ka-minuto nga mga sermon sa mga tagbalay. Madumduman ko sing maathag ang isa ka bata nga babayi nga nagaeskwela nga nagapalipod sa likod sang iya iloy sa ila puertahan, nga nagapamati sa mensahe.

Sang ulihi ini nga bata nagsaylo sa Canada, kag may amiga sia nga nagapuyo pa gihapon sa Runcorn kag isa na karon ka Saksi ang padayon nga nagasulat sa iya. Nagsulat kasan-o lang yadtong bata nga may nagduaw sa iya nga duha ka Saksi kag naggamit sing mga ekspresyon nga wala ginapaabot nga nagpahanumdom sang iya nabatian anay nga lima-ka-minuto nga rekording. Nakilala ang kamatuoran, isa na sia karon ka dedikado nga alagad ni Jehova kag nagpangabay nga ipaalinton ang iya pagpasalamat sa lamharon nga lalaki nga nagduaw sa puluy-an sang iya iloy sing kapin na sa 60 ka tuig ang nagligad! Sa pagkamatuod, indi gid naton mahibaluan kon paano ang binhi sang kamatuoran manggamot kag magtubo.​​—⁠Manugwali 11:⁠6.

Huo, ginadumdom ko nga may tudok nga pagpasalamat nga ginhinguyang ko ang akon kabuhi sa bilidhon nga pag-alagad kay Jehova. Sugod sang akon dedikasyon sang 1931, wala gid sing asambleya sang katawhan ni Jehova ang wala ko matambungan. Bisan pa nga wala gid kami sing kaugalingon nga mga anak ni Irene, malipayon ako nga nakaangkon sing kapin sa 150 ka espirituwal nga mga anak nga lalaki kag babayi, tanan nagaalagad sa aton langitnon nga Amay, nga si Jehova. Subong sang ginpabutyag sang akon palangga nga asawa, ang amon mga pribilehiyo wala gid sing kaanggid nga kalipay.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 24]

Si Nanay, sang maaga nga bahin sang 1900

[Retrato sa pahina 25]

Sa wala: Si Hilda Padgett, ako, si Irene, kag si Joyce Rowley sa Leeds, Inglaterra, 1940

[Retrato sa pahina 25]

Sa ibabaw: Kami ni Irene sa atubang sang amon treyler nga puluy-an

[Retrato sa pahina 27]

Nagaanunsio sang isa ka pamulongpulong publiko sa Cardiff, Wales, 1952