Ano ang Natabo sa Ila?

ANG Noph kag No mga ngalan sa Biblia sang bantog nga mga kabisera anay sang Egipto nga Memphis kag Thebes. Ang Noph (Memphis) yara sa nakatundan nga bahin sang Suba Nilo, mga 23 kilometros sa bagatnan sang Cairo. Apang, sa pagligad sang panahon, nadula sang Memphis ang iya kadungganan subong kabisera sang Egipto. Sa pagsugod sang ika-15 nga siglo B.⁠C.⁠E., ang Egipto may bag-o na nga kabisera, ang No (Thebes), nga nahamtang mga 500 kilometros sa bagatnan sang Memphis. Lakip sa mga kagulub-an sang templo sa Thebes amo ang iya sang Karnak, nga ginkabig subong pinakadaku nga tinukod nga may madamo nga haligi. Ang Thebes kag ang templo sini sa Karnak gindedikar sa pagsimba kay Amon, ang panguna nga dios sang mga Egiptohanon.

Ano ang gintagna sang Biblia tuhoy sa Memphis kag Thebes? Ginhatag ang paghukom batok sa Paraon sang Egipto kag sa mga dios sini, labi na gid sa panguna nga dios, “si Amon nga gikan sa No.” (Jeremias 46:​25, 26) Ang mga sumilimba nga nagdugok didto ‘pagalaglagon.’ (Ezequiel 30:​14, 15) Kag amo gid ini ang natabo. Ang nabilin na lang sa pagsimba kay Amon amo ang mga kagulub-an sang templo. Ang moderno nga banwa sang Luxor nahamtang sa bahin anay sang dumaan nga Thebes, kag lakip sa mga kagulub-an sini ang iban pa gid magagmay nga mga minuro.

Tuhoy naman sa Memphis, halos wala sing nabilin luwas lamang sa mga sementeryo sini. Ang iskolar sa Biblia nga si Louis Golding nagsiling: “Sa sulod sang ginatos ka tuig ginkutkot kag ginhakot sang Arabo nga mga manlulutos sang Egipto ang tuman kadamo nga kagulub-an sang Memphis kag gingamit ini sa pagtukod sang ila kabisera [Cairo] sa pihak-suba. Nangin pulido gid ang trabaho sang mapino nga mga balas sang Nilo kag sang Arabo nga mga manunukod amo nga wala gid sing bato nga nagaulhot sa maitom nga mga balas mga kinilometro sa palibot sang dumaan nga siudad.” Matuod gid, subong gintagna sa Biblia, ang Memphis nangin “isa lamang ka butang nga katingalahan . . . nga wala na sing pumuluyo.”​​—⁠Jeremias 46:19.

Duha lamang ini sa madamo nga ehemplo nga nagapakita sang pagkasibu sang mga tagna sang Biblia. Ang kalaglagan sang Thebes kag Memphis nagahatag sa aton sing mabakod nga rason nga magsalig sa mga tagna sang Biblia nga wala pa matuman.​​—⁠Salmo 37:​10, 11, 29; Lucas 23:43; Bugna 21:​3-5.

[Credit Line sa pahina 32]

Photograph taken by courtesy of the British Museum