“Ang Kasuguan sang Maalam”—Isa ka Tuburan sang Kabuhi

“O PAGKADALOM sang kamanggaran kag kaalam kag ihibalo sang Dios! Pagkadimatungkad sang iya mga paghukom kag pagkadimausoy sang iya mga dalanon!” tuaw ni apostol Pablo. (Roma 11:33) Kag ang matutom nga patriarka nga si Job nagsiling: “[Si Jehova nga Dios] maalam sa tagipusuon.” (Job 9:4) Huo, ang Manunuga sang langit kag duta di-matupungan sa kaalam. Ano ang masiling tuhoy sa kasuguan, ukon sa nasulat nga Pulong, sini nga Manunuga?

Ang salmista nag-amba: “Ang kasuguan ni Jehova himpit, nga nagapahauli sang kalag. Ang pahanumdom ni Jehova masaligan, nga nagapaalam sa isa nga indi eksperiensiado. Ang mga sugo gikan kay Jehova matadlong, nga nagapasadya sang tagipusuon; ang kasuguan ni Jehova matinlo, nga nagapasanag sang mga mata.” (Salmo 19:​7, 8) Mahimo nga nahangpan gid ni Hari Solomon sang dumaan nga Israel ang kamatuoran sini nga mga pulong! Sia nagsiling: “Ang kasuguan sang maalam amo ang tuburan sang kabuhi, agod ipahilayo ang isa gikan sa mga siod sang kamatayon.” (Hulubaton 13:14) Sa nauna nga 13 ka bersikulo sang Hulubaton kapitulo 13, ginpakita ni Solomon kon paano ang laygay nga masapwan sa Pulong sang Dios makabulig sa aton nga mapauswag ang kalidad sang aton kabuhi kag malikaw ini sa katalagman.

Mangin Madali Tudluan

“Ang anak maalam kon may disiplina sang amay, apang ang mayubiton amo ang isa nga wala makabati sang pagbadlong,” siling sang Hulubaton 13:1. Ang disiplina gikan sa isa ka amay mahimo nga haganhagan ukon masakit gid. Sa primero ginahimo ini subong paghanas, kag kon ini sikwayon, subong silot sa ulihi. Ang anak maalam kon ginabaton niya ang disiplina sang iya amay.

“Ang ginahigugma ni Jehova ginadisiplina niya,” siling sang Biblia, kag “ginabunal niya ang kada isa nga ginabaton niya subong anak.” (Hebreo 12:6) Ang isa ka paagi nga ginadisiplina kita sang aton langitnon nga Amay amo ang sa kalalangan sang iya nasulat nga Pulong, ang Biblia. Kon ginabasa naton ang Biblia nga may pagtahod kag ginaaplikar naton ang aton natun-an sa sini, ang iya Pulong aktuwal nga nagadisiplina sa aton. Bentaha ini sa aton, kay ang tanan nga ginasiling ni Jehova para sa aton kaayuhan.​—⁠Isaias 48:17.

Ginadisiplina man kita kon ginatadlong kita sang isa ka masigkatumuluo nga interesado sa aton espirituwal nga kaayuhan. Ang bisan anong mapuslanon nga laygay nga nahisuno sa Pulong sang Dios mahimo tamdon, indi subong naghalin sa sina nga tawo, kundi subong naghalin sa daku nga Tuburan sang kamatuoran. Maalam kita kon batunon naton ini subong naghalin kay Jehova. Kon ginabaton naton ini kag ginatugutan ini nga magdihon sang aton panghunahuna, magpauswag sang aton paghangop sa Kasulatan, kag magtadlong sang aton dalanon, nagabenepisyo kita gikan sa disiplina. Amo man ang laygay nga ginabaton naton sa Cristianong mga miting kag gikan sa mga publikasyon nga napasad sa Biblia. Ang pag-aplikar naton sa aton natun-an paagi sa sining nasulat ukon ginhambal nga mga pulong isa ka maayo gid nga porma sang pagdisiplina sa kaugalingon.

Sa pihak nga bahin, ang mayubiton wala  nagabaton sang disiplina. “Bangod nagahunahuna sia nga nahibaluan niya kon ano gid ang labing maayo,” siling sang isa ka reperensia, “indi [sia] madali tudluan.” Wala sia nagapamati bisan sa pagbadlong​—⁠isa ka mas mabaskog nga porma sang disiplina. Apang mapamatud-an gid bala niya nga ang disiplina sang Amay sala? Ang Dios wala gid nagasala, kag indi gid sia magasala. Sa pagsikway sa disiplina, ginahimo lamang sang mayubiton ang iya kaugalingon nga yulubiton. Paagi sa pila ka pinili-sing-maayo nga mga tinaga, malantipon nga ginapakita ni Solomon ang kabilihanan sang mangin madali tudluan!

Bantayi ang Imo Dila!

Agod ipakita ang pagkaimportante sang pagpagiya sang aton ginahambal sa Pulong sang Dios, ginpaanggid sang hari sang Israel ang baba sa isa ka nagapamunga nga kahoy. Sia nagsiling: “Gikan sa bunga sang iya baba ang tawo magakaon sang maayo, apang ang kalag mismo sang mga maluib amo ang kasingki.” (Hulubaton 13:2) Ang bunga sang baba amo ang ginbungat nga mga pulong. Kag ginaani sang tawo ang iya ginsab-ug paagi sa iya mga pulong. “Kon ang katuyuan sang iya mga pulong amo ang pagtukod sing mainabyanon nga kaangtanan sa iya mga isigkatawo,” siling sang isa ka iskolar, “magakaon sia sang maayo, sa amo magakabuhi sing malipayon kag mahidaiton.” Tuhay ang kahimtangan sa isa nga maluib. Luyag niya maghimo sing kasingki kag halitan ang iban. Nagapahito sia sing kasingki, kag nagaani man sia sing kasingki. Ang mga siod sang kamatayon yara sa iya ganhaan.

“Ang nagabantay sang iya baba nagatipig sang iya kalag,” padayon ni Solomon. “Ang nagabuka sing malapad sang iya mga bibig​—⁠makatigayon sia sing kalaglagan.” (Hulubaton 13:3) Ang naguba nga reputasyon, nasaklaw nga mga balatyagon, mahuol nga mga relasyon, kag bisan ang pisikal nga halit amo ang posible nga mga resulta sang di-mapatugsilingon kag binuang nga hambal. Ang walay pagpugong nga hambal wala man nagapahamuot sa Dios, kay ang Dios makighusay sa tanan bangod sang iya ginahambal. (Mateo 12:​36, 37) Sa pagkamatuod, ang pagkontrol sang aton baba magaluwas sa aton gikan sa kalaglagan. Apang, paano naton matun-an nga bantayan ang aton baba?

Ang isa ka simple nga paagi amo ang indi paghambal sing tuman. “Sa kabuganaan sang mga pulong wala ginakulangi sing paglapas,” siling sang Biblia. (Hulubaton 10:19) Ang isa pa ka paagi amo ang pagpamensar anay antes maghambal. Ang inspirado nga manunulat nagsiling: “May isa nga nagapamulong sing di-mapatugsilingon kaangay sang mga pagbuno sang espada.” (Hulubaton 12:18) Kon ang isa wala anay nagapamensar antes maghambal, sia kag ang nagapamati sa iya mahimo masaklaw. Gani, ang Biblia nagahatag sa aton sining praktikal nga laygay: “Ang tagipusuon sang matarong nagapamalandong agod makasabat.”​—⁠Hulubaton 15:28.

Mangin Makugihon

“Ang matamad nagahandum,” siling ni Solomon, “apang ang iya kalag walay bisan ano. Apang, ang kalag sang mga makugihon patambukon.” (Hulubaton 13:4) “Ang punto [sini nga hulubaton] amo nga wala gid sing pulos ang maghandum lamang,” siling sang isa ka reperensia, kag “ang kapisan amo ang labing importante. Ang mga matamad mga biktima sang mga handum . . . nga nagalamon sa ila, kag wala sila sing matigayon sa ila tinamad nga paghandum.” Apang, ang kalag, ukon ang handum, sang mga makugihon ginabusog​—⁠ginapatambok.

Ano naman ang masiling tuhoy sa mga nagapangalag-ag sa pagdedikar kay Jehova bangod luyag nila makalikaw sa responsabilidad? Mahimo nila ipakita nga luyag nila magpuyo sa bag-ong kalibutan sang Dios, apang handa bala sila nga tinguhaan ini? Ang mga ‘naggua sa dakung kapipit-an’ kinahanglan nga magpakita sing pagtuo sa halad  nga gawad ni Jesus, magdedikar kay Jehova, kag magpabawtismo sa tubig subong simbulo sang ila dedikasyon.​—⁠Bugna 7:​14, 15.

Binagbinaga man kon ano ang kinahanglan agod malab-ot ang katungdanan nga magdumala sa kongregasyon. Ang handum nga malab-ot ining maayo nga hilikuton dalayawon gid kag ginapalig-on sa Kasulatan. (1 Timoteo 3:1) Apang, indi tuman nga handumon lamang ang katungdanan. Agod mangin kalipikado sa isa ka katungdanan, dapat palambuon ang kinahanglanon nga mga kinaiya kag mga ikasarang. Nagakinahanglan ini sing makugihon nga panikasog.

Pagkamatarong​—⁠Isa ka Pangamlig

Ang matarong nga tawo nagapalambo sang diosnon nga mga kinaiya kag nagapamulong sang kamatuoran. Nahangpan niya nga ang pagbutig supak sa kasuguan ni Jehova. (Hulubaton 6:16-19; Colosas 3:9) May kaangtanan sini, si Solomon nagsiling: “Ang binutig nga pulong ginadumtan sang matarong, apang ang mga malauton nagapanghikot sing makahuluya kag nagahatag sing kahuluy-an sa ila kaugalingon.” (Hulubaton 13:5) Ang matarong wala lamang nagalikaw sa pagbinutig; ginadumtan gid niya ini. Nakahibalo sia nga bisan pa daw indi ini makahalalit, ang kabutigan nagahalit sa maayo nga mga relasyon sang mga tawo. Dugang pa, ang isa nga nagabinutig indi na masaligan. Ang malauton nagapanghikot sing makahuluya paagi sa pagbinutig ukon sa iban pa nga paagi, kag sa amo ginapakahuy-an niya ang iya kaugalingon.

Sa pagpakita nga ang paghimo sing matarong sa mga mata sang Dios mapuslanon, ang maalam nga hari nagsiling: “Ang pagkamatarong nagaamlig sa isa nga indi mahaliton sa iya dalanon, apang ang kalautan nagalaglag sa makasasala.” (Hulubaton 13:6) Kaangay sang isa ka kuta, ang pagkamatarong nagaamlig sa isa ka tawo, samtang ang kalautan nagalaglag sa iya.

Indi Magpakunokuno

Sa pagpakita nga nahangpan niya ang kinaugali sang tawo, ang hari sang Israel nagsiling: “May nagapakunokuno nga manggaranon apang wala sia sing bisan ano; may nagapakunokuno nga imol apang madamo sia sing hamili nga butang.” (Hulubaton 13:7) Ang isa ka tawo mahimo nga tuhay sa kon ano sia tan-awon. Ang iban nga mga imol mahimo magpakunokuno nga manggaranon​—⁠ayhan agod magpadayawdayaw, agod mangin madinalag-on tan-awon, ukon agod indi mahuy-an. Ang isa ka manggaranon mahimo magpakunokuno nga imol, agod lamang ihinago ang iya manggad.

Ang pagpadayawdayaw ukon paghinago indi maayo. Kon ang aton manggad diutay lamang, ang paggasto sing kuarta sa mga luho agod lamang mangin daw manggaranon tan-awon magaupang sa pagtigayon naton kag sang aton pamilya sang mga kinahanglanon sa kabuhi. Kag ang  pagpakunokuno nga imol bisan pa nga sia manggaranon ayhan tunaan sang pagdinalok sang isa ka tawo, sa amo nagadingot sa iya kaugalingon sang nagakaigo nga dignidad kag kalipay nga resulta sang kaalwan. (Binuhatan 20:35) Ang pagkabunayag nagaresulta sa mas maayo nga pagkabuhi.

Hupti nga Simple ang mga Handum

“Ang gawad sa kalag sang isa ka tawo amo ang iya manggad,” siling ni Solomon, “apang ang imol wala makabati sang pagbadlong.” (Hulubaton 13:8) Ano nga leksion ang ginapaalinton sining maalamon nga hulubaton?

May mga bentaha ang mangin manggaranon, apang ang manggad wala pirme nagagarantiya sing kalipay. Sa magamo nga panahon nga ginakabuhian naton, ang mga manggaranon kag ang ila mga pamilya masunson nga yara sa katalagman nga kidnapon kag ipagawad. Kon kaisa, sarang magawad sang manggaranon ang iya kabuhi ukon ang kabuhi sang isa ka katapo sang iya pamilya. Apang ang ginakidnap masami nga ginapatay. Ini nga katalagman yara pirme sa mga manggaranon.

Ang imol nga tawo wala sing amo nga kabalaka. Bisan pa wala sia sing madamo nga kasulhayan kag materyal nga pagkabutang nga ginaagom sang manggaranon, mas diutay ang posibilidad nga kidnapon sia. Amo ini ang isa ka benepisyo sang paghupot nga simple sang aton mga luyag kag indi paggamit sang aton tion kag kusog sa paghingamo sing manggad.​—⁠2 Timoteo 2:4.

Magkasadya sa “Kapawa”

Padayon nga ginapakita ni Solomon nga ang paghimo sang mga butang sa paagi ni Jehova para gid sa aton kaayuhan. “Ang kapawa sang mga matarong magakasadya,” siling niya, “apang ang lampara sang mga malauton​—⁠ini palungon.”​—⁠Hulubaton 13:9.

Ang lampara nagasimbulo sa kon ano ang aton ginasaligan nga magaiwag sa aton dalanon sa kabuhi. ‘Ang pulong sang Dios suga sa tiil sang matarong kag kapawa sa iya banas.’ (Salmo 119:105) Nagaunod ini sang walay kahulubsan nga ihibalo kag kaalam sang Manunuga. Kon labi nga ginapauswag naton ang aton paghangop sa kabubut-on kag katuyuan sang Dios, labi nga nagasanag ang espirituwal nga kapawa nga nagatuytoy sa aton. Tuburan gid ini sang kalipay! Ngaa pa abi maganyat kita sa kalibutanon nga kaalam ukon sa “butig nga ginatawag nga ‘ihibalo’”?​—⁠1 Timoteo 6:20; 1 Corinto 1:20; Colosas 2:8.

Tuhoy sa malauton, bisan pa daw ano man kasanag ang iya lampara kag daw ano man sia kahamungaya, ang iya lampara palungon. Magadangat sia sa kadudulman, diin masandad ang iya tiil. Dugang pa, “wala sing palaabuton” para sa iya.​—⁠Hulubaton 24:20.

Apang, ano ang dapat naton himuon kon indi kita sigurado kon ano ang dapat himuon sa isa ka kahimtangan? Ano abi kon indi kita sigurado kon bala may awtoridad gid kita sa pagpanghikot? Ang Hulubaton 13:10 nagapaandam: “Bangod sa kakahas ang isa nagatuga lamang sing pagbanggianay.” Ang pagpanghikot nga wala sing ihibalo ukon nga wala sing awtorisasyon makahason kag magatuga sing pagbanggianay. Indi bala mas maayo kon  pamangkuton naton ang iban nga may ihibalo kag paghantop? “May kaalam sa mga nagapamangkutanay,” siling sang maalam nga hari.

Mag-andam sa Sayop nga mga Pagpaabot

Ang kuarta mapuslanon. Mas maayo nga may yara nagakaigo nga kuarta sangsa magkabuhi sing hawothawot ukon sing pigado. (Manugwali 7:​11, 12) Apang, ang ginahunahuna nga mga benepisyo sang manggad nga natigayon sa di-maayo nga paagi malimbungon. Si Solomon nagpaandam: “Ang bilidhon nga mga butang nga naghalin sa walay kapuslanan nagadiutay, apang ang nagatipon paagi sa kamot nagadamo.”​—⁠Hulubaton 13:11.

Binagbinaga, halimbawa, ang sulay sa pagpanahor. Mahimo gamiton sang isa ka tahor ang kuarta nga ginpangabudlayan niya sa paglaum nga basi magadaug sia sing daku. Apang masami ini ginahimo samtang ginasakripisyo ang kaayuhan sang iya pamilya! Kag ano ang nagakatabo kon magdaug ang tahor? Bangod ang kuarta natigayon sa mahapos nga paagi, diutay lamang ang iya apresasyon sa balor sini. Dugang pa, mahimo indi sia makahibalo mag-uyat sa bag-o lang niya nga nadaug. Indi ayhan nga ang iya manggad maalimunaw sing subong kadasig sa pagtigayon niya sini? Sa pihak nga bahin, ang manggad nga natipon sing amat-amat​—⁠paagi sa paghimo sing maayo⁠​—⁠padayon nga nagadugang kag magamit para sa kaayuhan sang isa.

“Ang paglaum nga napalantang nagapasakit sang tagipusuon,” siling ni Solomon, “apang ang butang nga ginahandum isa ka kahoy sang kabuhi kon mag-abot ini.” (Hulubaton 13:12) Ang wala matuman nga mga paglaum mahimo magdul-ong sa kapaslawan nga nagapasakit sang tagipusuon. Nagakatabo ini sa adlaw-adlaw nga pagkabuhi. Apang, indi ini matabo sa mga paglaum nga napasad sing malig-on sa Pulong sang Dios. Makasalig kita sing bug-os nga matuman ini. Bisan pa ang ginakabig naton nga mga pagpalantang indi makapalaslaw.

Halimbawa, nahibaluan naton nga ang bag-ong kalibutan sang Dios malapit na. (2 Pedro 3:13) Malangkagon kag malipayon naton nga ginahulat ang katumanan sang mga saad sang Dios. Ano ang matabo kon ginagamit naton ang tion sa paghulat sa pagpabilin nga masako sa “hilikuton sang Ginuo,” sa pagpalig-on sa mga masigkatumuluo, kag sa pagpasuod pa gid sang aton relasyon kay Jehova? Sa baylo nga ‘magsakit ang tagipusuon,’ magakalipay gid kita. (1 Corinto 15:58; Hebreo 10:​24, 25; Santiago 4:8) Kon ang madugay na ginahulat nga handum matuman, isa ini ka kahoy sang kabuhi​—⁠tunay nga makapabaskog kag makaparepresko.

Kasuguan sang Dios—⁠Isa ka Tuburan sang Kabuhi

Sa pag-ilustrar sa kinahanglanon nga tumanon ang Dios, ang Hulubaton 13:13 nagasiling: “Sia nga nagatamay sang pulong, agawon sa iya ang pasalig sa utang; apang ang nahadlok sa sugo padyaan.” Kon ginatamay sang nag-utang ang saad nga magbayad, madula niya ang iya pasalig sa utang. Sa kaanggid nga paagi, madula man naton ang isa ka butang kon indi naton pagtumanon ang mga sugo sang Dios. Ano ang madula naton?

“Ang kasuguan sang maalam amo ang tuburan sang kabuhi, agod ipahilayo ang isa gikan sa mga siod sang kamatayon.” (Hulubaton 13:14) Ang pagkabuhi nga wala sing kasuguan sang Dios, nga si Jehova, nga maalam sa tanan, nagadingot sa aton sang panuytoy nga makabulig sa aton nga magkabuhi sing mas maayo kag mas malawig. Daku gid ang madula naton! Kon amo, ang dalanon sang kaalam para sa aton amo ang pagtuon kag pagpamalandong sa Pulong sang Dios kag pagtugot sa sini nga mag-impluwensia sang aton panghunahuna, panghambal, kag paggawi.​—⁠2 Corinto 10:⁠5; Colosas 1:10.

[Mga retrato sa pahina 23]

Ang pagpamati sa Makasulatanhon nga laygay isa ka maayo gid nga porma sang pagdisiplina sa kaugalingon

[Mga retrato sa pahina 24, 25]

“Ang tagipusuon sang matarong nagapamalandong agod makasabat”

[Mga retrato sa pahina 24, 25]

Ang pagpabilin nga masako sa “hilikuton sang Ginuo” nagapahalipay sa aton