Madamo nga Pamangkot—Diutay ang Makaalayaw nga Sabat

SA KAAGAHON sang Todos Los Santos, Nobiembre 1, 1755, gintay-ug sang isa ka mabaskog nga linog ang siudad sang Lisbon samtang yara sa simbahan ang kalabanan nga pumuluyo sini. Linibo ka mga tinukod ang narumpag, kag madamo nga tawo ang napatay.

Wala madugay pagkatapos sining trahedya, ginbalhag sang Pranses nga manunulat nga si Voltaire ang iya Poème sur le désastre de Lisbonne (Binalaybay Tuhoy sa Trahedya sa Lisbon), diin ginsikway niya ang pangangkon nga ang trahedya silot sang Dios bangod sa mga sala sang mga tawo. Nagasiling nga kuno ining mga trahedya indi sarang mahangpan ukon ipaathag sang mga tawo, si Voltaire nagsulat:

Siempre pa, si Voltaire indi amo ang pinakauna nga may mga pamangkot tuhoy sa Dios. Sa bug-os nga maragtas sang tawo, ang mga trahedya kag mga kalamidad nagpukaw sang mga pamangkot sa hunahuna sang mga tawo. Linibo ka tuig sang una, ang patriarka nga si Job, nga bag-o lang sadto napatay ang tanan niya nga kabataan kag nagaantos sang isa ka terible nga balatian, namangkot: “Ngaa nagahatag [ang Dios] sang kapawa sa isa nga yara sa kalisod, kag kabuhi sa mga mapait sing kalag?” (Job 3:20) Karon, madamo ang nagakatingala kon ngaa daw wala nagasapak ang isa ka maayo kag mahigugmaon nga Dios sa madamo nga pag-antos kag inhustisya.

Bangod nagaatubang sa realidad sang gutom, inaway, balatian, kag kamatayon, madamo ang bug-os nga nagasikway sa pagpati nga may isa ka Manunuga nga nagaulikid sa mga tawo. Ang isa ka ateista nga pilosopo nagsiling: “Indi mapatawad ang Dios sa iya pagpahanugot nga mag-antos ang isa ka bata, . . . luwas lamang, siempre pa, kon wala sia nagaluntad.” Ang daku nga mga trahedya, subong sang Holocaust sa panahon sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, nagdul-ong sa amo man nga mga konklusion. Talupangda ining ginsulat sa isa ka newsletter sang isa ka Judiyo nga manunulat: “Ang pinakasimple gid nga paathag sa nagkalatabo nga pag-antos sa Auschwitz amo nga wala sang nagaluntad nga Dios agod magpatunga sa mga hilikuton sang mga tawo.” Suno sa isa ka panalawsaw nga ginhimo sang 1997 sa Pransia, isa ka pungsod nga madamo sang Katoliko, mga 40 porsiento sang mga tawo ang nagapangduhaduha sa pagluntad sang Dios bangod sang mga pagpapas sa rasa, subong sang natabo sa Rwanda sang 1994.

Upang Bala sa Pagtuo?

Ngaa wala nagapatunga ang Dios agod malikawan ang malain nga mga hitabo? Ang isa ka Katoliko nga manunulat nagsiling nga para sa madamo  ining pamangkot “isa ka serioso nga upang sa pagtuo.” Sia nagapamangkot: “Posible bala nga magtuo sa isa ka Dios nga nagatulok lamang samtang nagakalamatay ang minilyon ka inosente nga mga tawo kag ginamasaker ang madamo nga tawo sa kalibutan kag wala sing ginahimo agod matapna ini?”

Ang isa ka editoryal sa Katoliko nga pamantalaan nga La Croix nagsiling man: “Bisan mga trahedya man ini nga natabo sang una, matuod nga mga hitabo tuga sang pag-uswag sa teknolohiya, mga kalamidad, organisado nga mga krimen, ukon kamatayon sang isa ka pinalangga, sa tagsa ka hitabo, ang natublag gid nga mga tawo nagadangop sa Dios agod masanagan. Sa diin ang Dios? Nagapangayo sila sang sabat. Indi bala sia amo ang Dios nga Wala sing Balatyagon, ang Dios nga Wala Nagaulikid?”

Ginpaathag ni Papa Juan Paulo II ini nga isyu sa iya apostoliko nga sulat nga Salvifici Doloris sang 1984. Sia nagsulat: “Ang pagluntad sang kalibutan nagabukas, sing malaragwayon, sa mga mata sang mga tawo sa pagluntad sang Dios, sa iya kaalam, sa iya gahom kag himaya, apang daw ginapaburon ini nga larawan sang kalautan kag pag-antos, kon kaisa ginapanas gid, labi na kon adlaw-adlaw nagakatabo ang indi makatarunganon nga mga pag-antos kag malain nga mga hinimuan nga wala sing katumbas nga silot.”

Nagahisanto bala ang pagluntad sang isa ka mahigugmaon gid kag labing gamhanan nga Dios, subong sang ginlaragway sa Biblia, sa lapnag nga pag-antos sang mga tawo? Nagapatunga bala sia agod malikawan sang indibiduwal ukon sang madamo nga tawo ang mga trahedya? May ginahimo bala sia para sa aton karon? Sa pinamulong ni Voltaire, may yara bala “isa ka Dios nga nagapakighambal sa mga tawo” agod magsabat sa sini nga mga pamangkot? Palihug basaha ang masunod nga artikulo para sa sabat.

[Mga retrato sa pahina 3]

Ang pagkarumpag sang Lisbon sang 1755 nagpahulag kay Voltaire nga isiling nga ining mga hitabo indi sarang mahangpan sang mga tawo

[Credit Lines]

Voltaire: From the book Great Men and Famous Women; Lisbon: J.P. Le Bas, Praça da Patriarcal depois do terramoto de 1755. Foto: Museu da Cidade/Lisboa

[Retrato sa pahina 4]

Madamo ang nagapangduhaduha sa pagluntad sang Dios bangod sa makahalanusbo nga mga resulta sang mga pagpapas sa rasa, subong sang natabo sa Rwanda

[Credit Line]

AFP PHOTO

 [Credit Line sang retrato sa pahina 2]

COVER, children: USHMM, courtesy of Main Commission for the Prosecution of the Crimes against the Polish Nation