Ginpangita Nila ang Masipot nga Dalan

HALOS 550 ka tuig na ang nagligad, ang magagmay nga mga grupo sang nagapangangkon nga mga Cristiano nga nagapuyo sa Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy, kag sa iban pa nga mga siudad sa ginatawag karon nga Czech Republic nagbiya sang ila mga puluy-an. Nag-istar sila malapit sa minuro sang Kunwald, sa nalupyakan sang naaminhan-sidlangan nga Bohemia, diin nagpatindog sila sing mga payag, gintalauma ang duta, ginbasa ang ila mga Biblia, kag ginhingadlan ang ila kaugalingon nga Unity of Brethren, ukon Unitas Fratrum sa Latin.

Ang mga pumuluyo ginalakipan sang mga tawo gikan sa nagkalainlain nga ginhalinan. Mga mangunguma sila, mga dungganon, mga estudyante sa unibersidad, mga manggaranon kag mga imol, mga lalaki kag mga babayi, mga balo kag mga ilo, nga ang tanan may isa ka handum. “Sa Dios mismo kami nagpangamuyo,” sulat nila, “kag nagpakitluoy kami sa Iya nga ipahayag sa amon ang Iya dungganon nga kabubut-on sa tanan nga butang. Luyag namon maglakat sa Iya mga dalanon.” Sa pagkamatuod, ining Unity of Brethren, ukon ang Czech Brethren, subong nga amo ang pagtawag sang ulihi sa sining komunidad sang mga tumuluo, nagpangita sa ‘masipot nga dalan nga nagapadulong sa kabuhi.’ (Mateo 7:​13, 14) Anong mga kamatuoran sa Biblia ang natukiban nila paagi sa ila maukod nga pagtuon? Paano nangin tuhay ang ila mga ginapatihan sa lapnag nga ginapatihan sadtong ila dag-on, kag ano ang matun-an naton gikan sa ila?

Wala sing Kasingki​​—⁠Wala sing Pagkompromiso

Nakabulig ang pila ka relihioso nga mga kahublagan sa pagporma sang Unity of Brethren sang ika-15 nga siglo. Ang isa sini amo ang mga Waldonhon, isa ka kahublagan sadtong ika-12 nga siglo. Sang primero, ang mga Waldonhon naghalin sa Romanong Katolisismo, ang relihion sang Estado sa Sentral nga Europa. Apang, sang ulihi, daw medyo nagbalik sila sa mga panudlo sang Katoliko. Ang isa pa ka

 impluwensiado nga grupo amo ang mga Hussite, nga mga sumulunod ni Jan Hus. Gintiglawas nila ang relihion sang kalabanan nga populasyon sang Czech, apang wala gid sila nahiusa. Ang isa ka grupo nagpasilabot gid sa mga problema sang katilingban, samtang ang isa naman naggamit sang relihion sa pagpasanyog sang mga kausa sa politika. Ang mga Brethren naimpluwensiahan man sang milenaryanismo nga mga grupo subong man sang tumandok kag dumuluong nga mga iskolar sa Biblia.

Si Peter Chelčický (mga 1390-1460), isa ka Czech nga iskolar sa Biblia kag isa ka repormador, pamilyar sa mga panudlo sang mga Waldonhon kag sang mga Hussite. Ginsikway niya ang mga Hussite bangod naggamit ang ila kahublagan sing masingki nga mga pamaagi, kag ginsikway man niya ang mga Waldonhon bangod nagkompromiso sila sa ila mga panudlo. Ginkondenar niya ang inaway subong di-Cristiano. Nagpati sia nga “ang kasuguan ni Cristo” dapat mag-impluwensia sa isa ka Cristiano, bisan ano man ang mga resulta sa paghimo sini. (Galacia 6:⁠2; Mateo 22:37-​39) Sang 1440, ginsulat ni Chelčický ang iya mga panudlo sa libro nga Net of the Faith.

Si Gregory sang Prague, isa ka mas lanubo nga kadungan sang iskolar nga si Chelčický, naimpluwensiahan gid sang mga panudlo ni Chelčický amo nga naghalin siya sa kahublagan sang mga Hussite. Sang 1458, ginhaylo ni Gregory ang diutay nga mga grupo sang mga Hussite anay nga biyaan ang ila mga puluy-an sa lainlain nga bahin sang Czechia. Lakip sila sa mga nag-upod sa iya sa minuro sang Kunwald, diin gintukod nila ang isa ka bag-o nga relihioso nga katilingban. Sang ulihi,  ang mga grupo sang Czech kag Aleman nga mga Waldonhon nagbuylog man sa ila didto.

Isa ka Talamdan Tuhoy sa Nagligad

Sugod sang 1464 tubtob 1467, ining bag-o lang apang nagadamo nga mga grupo naghiwat sing madamo nga sinodo sa rehiyon sang Kunwald kag nagbaton sang pila ka resolusyon nga nagapakilala sang ila bag-o nga relihioso nga kahublagan. Ang tanan nga resolusyon mahalungon gid nga ginsulat sa isa ka serye sang mga libro, nga nakilal-an karon nga Acta Unitatis Fratrum (Mga Binuhatan Sang Unity of Brethren), nga nagaluntad gihapon tubtob karon. Ang Acta nangin isa ka talamdan tuhoy sa nagligad, nga nagalaragway sing maathag kon ano ang ginpatihan sang mga Brethren. Ang mga libro nagaunod sang mga sulat, mga kopya sang mga pamulongpulong, kag bisan gani sang mga detalye sang ila mga pagbinaisay.

Tuhoy sa mga ginpatihan sang mga Brethren, ang Acta nagasiling: “Determinado kita nga tukuron ang aton pagdumalahan paagi sa pagbasa gid lamang sang Biblia kag paagi sa mga halimbawa sang aton Ginuo kag sang balaan nga mga apostoles sing mapamalandungon, mapainubuson kag mainantuson, nagahigugma sa aton mga kaaway, nagahimo kag nagahandum sing maayo sa ila, kag nagapangamuyo para sa ila.” Ang mga sinulatan nagapakita man nga nagabantala sang primero ang mga Brethren. Nagalakbay sila sing  tagduhaduha, kag ang mga babayi nangin madinalag-on gid nga mga misyonera sa ila duog. Ang mga Brethren wala magbaton sang palangakuan sa gobierno, wala nagahimo sing mga panumpa, wala nagapakigbahin sa mga hilikuton militar, kag wala nagahupot sing mga hinganiban.

Gikan sa Paghiusa Pakadto sa Di-paghiusa

Apang, pagligad sang pila ka dekada, napaslawan ang Unity of Brethren nga matuman ang kahulugan sang ngalan sini. Ang mga binais tuhoy sa kon daw ano ka literal ang pagtuman nila sang ila mga ginapatihan nagtuga sing mga pagbinahinbahin. Sang 1494 natunga ang Brethren sa duha ka grupo​​—⁠ang Mayoriya kag ang Minoriya nga mga partido. Samtang ang Mayoriya nga Partido nagpahuyang sang orihinal nga mga ginapatihan sini, ang Minoriya nga Partido nagbantala nga dapat magpabilin nga malig-on ang mga Brethren sa ila tindog batok sa politika kag sa kalibutan.​​—⁠Tan-awa ang kahon nga “Kamusta Naman ang Mayoriya nga Partido?”

Halimbawa, ang isa ka miembro sang Minoriya nga Partido nagsulat: “Ang mga tawo nga nagalakat sa duha ka dalan indi gid makapabilin sa Dios, bangod talagsa lang kag sa magagmay lamang nga mga butang nga handa sila nga ihalad ang ila kaugalingon kag magpasakop sa Iya, samtang sa dalagku  nga mga butang nagapinagusto lang sila. . . . Ang mga may malig-on nga hunahuna kag maayo nga konsiensia​​—⁠sa kada adlaw nagasunod kay Ginuong Cristo sa masipot nga dalan nga nagapas-an sang ila krus​​—⁠luyag namon nga mangin kaangay nila.”

Gintamod sang mga miembro sang Minoriya nga Partido ang balaan nga espiritu subong ang aktibo nga puersa sang Dios, ang “tudlo” niya. Ang ila paghangop sa gawad ni Jesus amo nga ginbayad sang himpit nga tawo nga si Jesus ang iya tawhanon nga kabuhi sa gindula sang makasasala nga si Adan. Wala nila ginasimba si Maria, ang iloy ni Jesus. Ginpasag-uli nila ang doktrina sang pagkapari sang tanan nga tumuluo nga wala sing panumpa nga indi magpangasawa. Ginpalig-on nila ang dayag nga pagwali sang tanan nga miembro sang kongregasyon kag ginsikway ang di-mahinulsulon nga mga makasasala. Wala gid sila nagpakigbahin sa mga hilikuton sang militar kag politika. (Tan-awa ang kahon nga “Ang mga Ginapatihan Sang Minoriya nga Partido Sang mga Brethren.”) Bangod gintuman gid sang Minoriya nga Partido ang mga resolusyon sang Acta, ginkabig sini ang iya kaugalingon nga amo ang tunay nga manunubli sang orihinal nga Unity of Brethren.

Prangka kag Ginhingabot

Prangka nga ginmulay sang Minoriya nga Partido ang iban nga relihion, pati na ang Mayoriya nga Partido. “Ginatudlo ninyo nga bunyagan ang magagmay nga mga bata nga wala pa sing pagtuo,” sulat nila tuhoy sa amo nga mga relihion, “kag paagi sa sini ginasunod ninyo ang institusyon sang isa ka obispo nga si Dionysius, nga sa pagsulsol sang pila ka di-maalam nga mga tawo ginpadaku niya ang pagbunyag sa mga lapsag . . . Ginpatihan man ini sang halos tanan nga mga manunudlo kag bantog nga mga teologo, nga sanday Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, Jiles̆, Bullinger, . . . sang Mayoriya nga Partido, kag sila tanan nag-ugyunay.”

Indi makapakibot nga ginhingabot ang Minoriya nga Partido. Sang 1524 ang isa sang mga lider sini, nga si Jan Kalenec, ginkastigo kag ginsunog. Sang ulihi tatlo ka miembro sang Minoriya nga Partido ang ginsunog sa usok. Ang Minoriya nga Partido daw naalimunaw sang 1550, sang napatay ang ila katapusan nga lider.

Walay sapayan sini, naimpluwensiahan gid sang mga tumuluo sang Minoriya nga Partido ang relihion sa Europa sang Edad Media. Matuod, sanglit “ang matuod nga ihibalo” wala pa magbugana sa panahon sang Minoriya nga Partido, wala sini madula ang madugay na nga espirituwal nga kadudulman. (Daniel 12:4) Apang, ang mabaskog nila nga handum nga pangitaon ang masipot nga dalan kag sundon ini walay sapayan sang mga pagpamatok amo ang butang nga dapat talupangdon sang mga Cristiano karon.

[Blurb sa pahina 13]

Ang 50 sa 60 ka libro sa Bohemian (Czech) nga naimprinta kutob 1500 tubtob 1510 iya kuno sang mga miembro sang Unity of Brethren

[Kahon sa pahina 11]

Kamusta Naman ang Mayoriya nga Partido?

Ano ang natabo sa Mayoriya nga Partido? Sang nadula na ang Minoriya nga Partido, ang Mayoriya nga Partido padayon nga nangin isa ka relihioso nga kahublagan, nga nakilal-an gihapon subong Unity of Brethren. Sang ulihi, may ginbag-o ining grupo sa ila mga ginapatihan anay. Sang hingapusan sang ika-16 nga siglo, ang Unity of Brethren nagporma sang isa ka kompederasyon upod sa Czech nga mga Utraquist,⁠ * nga sang una mga Lutherano. Apang, aktibo gihapon ang mga Brethren sa pagbadbad kag pagbalhag sing Biblia subong man sang iban pa nga relihioso nga mga libro. Sing makawiwili, sa pahina nga may tig-ulo kag ngalan sang awtor sa nauna nila nga mga ginbalhag makita ang Tetragrammaton, nga amo ang apat ka Hebreong letra sang personal nga ngalan sang Dios.

Sang 1620, ang ginharian sang Czech pakusog nga nakontrol liwat sang Romano Katoliko nga Simbahan. Bangod sini, madamo sang Brethren sang Mayoriya nga Partido ang nagbiya sa pungsod kag nagpadayon sang ila nga hilikuton sa luwas. Sa iban nga pungsod, ang grupo gintawag sang ulihi nga Moravian nga Relihion (ang Moravia bahin sang mga kadutaan sang Czech), nga nagaluntad gihapon.

[Nota]

[Kahon sa pahina 12]

Ang mga Ginapatihan sang Minoriya nga Partido sang mga Brethren

Ang masunod nga mga kinutlo gikan sa ika-15 kag ika-16 nga siglo nga Acta Unitatis Fratrum nagapakita sang pila ka pagtuluuhan sang Minoriya nga Partido. Ang mga pinamulong, nga ginsulat sang mga lider sang Minoriya nga Partido, ginpatungod ilabi na sa Mayoriya nga Partido.

Trinidad: “Kon usisaon mo ang bug-os nga Biblia, indi mo makit-an nga ang Dios nabahin sa Trinidad, tatlo ka persona sa mga ngalan, subong sang ginhaumhaum sang mga tawo.”

Balaan nga espiritu: “Ang balaan nga espiritu amo ang tudlo sang Dios kag isa ka regalo sang Dios, ukon isa ka manuglugpay, ukon Gahom sang Dios, nga ginahatag sang Amay sa mga tumuluo pasad sa merito ni Cristo. Indi naton makita sa Balaan nga Kasulatan nga ang balaan nga espiritu dapat tawgon nga isa ka Dios ukon isa ka Persona; indi man ini makita sa mga panudlo sang mga apostoles.”

Pagkasaserdote: “Indi husto ang paghatag nila sa inyo sing titulo nga “pari”; kon wala ang inyo orden kag makapaayo kuno nga inughaplas, pareho lang kamo sa kinaandan nga mga tawo. Ginpatuman ni San Pedro nga ang tanan nga mga Cristiano mangin saserdote ukon pari, sa pagsiling: Kamo balaan nga pagkasaserdote nga nagadulot sing espirituwal nga mga halad. (1 Pedro 2)”

Bawtismo: “Ginsilingan sang Ginuong Cristo ang iya mga apostoles: Kadto kamo sa bug-os nga kalibutan, iwali ang Ebanghelyo sa tanan nga tinuga, sa mga magatuo. (Marcos, kapitulo 16) Kag kon natuman na ining nahinambitan: kag mabawtismuhan, maluwas sila. Kag nagpanudlo kamo nga bunyagan ang magagmay nga mga bata nga wala pa sing pagtuo.”

Neutralidad: “Ang ginatamod anay sang inyo nauna nga mga kauturan subong malain kag di-matinlo, ang pagsoldado kag pagpatay ukon paglakat sa dalan nga nagadala sing mga hinganiban, ini tanan ginakabig ninyo nga maayo . . . Gani sa pamatyag namon kamo, upod sa iban pa nga mga manunudlo, wala makahangop sing bug-os sa matagnaon nga mga pulong nga nagasiling: Gani ginguba niya ang gahom sang pana, sang mga taming kag sang espada kag sang inaway. (Salmo 75) Kag sa isa pa ka bahin sang Biblia: Indi nila paghalitan ukon gub-on ang akon bukid nga balaan, kay ang duta sang Ginuo mapuno sang kaalam sang Dios, kag iban pa. (Isaias, kapitulo 11).”

Pagwali: “Nahisayran gid naton tanan nga mas madinalag-on gid ang mga babayi sa ministeryo sangsa tanan nga mga pari pati na sa obispo. Kag karon ang mga pari nagapatawhay sa ila nahamtangan kag nagapakuribong sa mga balay nga ginhatag sang simbahan. Indi gid ini nagakaigo! Kadto kamo sa bug-os nga kalibutan. Magwali . . . sa tanan nga tinuga.”

[Mga mapa sa pahina 10]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

GERMANY

POLAND

CZECH REPUBLIC

BOHEMIA

Elbe River

PRAGUE

Vltava River

Klatovy

Chelčice

Kunwald

Vilémov

MORAVIA

Danube River

[Mga retrato sa pahina 10, 1]

Sa wala: si Peter Chelčický; sa ubos: pahina gikan sa “Net of the Faith”

[Retrato sa pahina 11]

Si Gregory sang Prague

[Credit Line sang retrato sa pahina 13]

All images: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko