Ang Pagdula sa Inaway

‘Nagapangidaron lamang kami sing dose anyos. Indi kami makaimpluwensia sa politika kag sa inaway, apang luyag namon mabuhi! Nagahulat kami sang paghidait. Makita pa ayhan namon ang pagluntad sini?’​​—⁠Isa ka klase sang ikalima nga grado nga kabataan

‘Luyag namon mag-eskwela kag magduaw sa amon mga abyan kag pamilya nga walay kahadlok nga kidnapon. Nagalaum ako nga ang gobierno magapamati. Luyag namon ang mas maayo nga kabuhi. Luyag namon magluntad ang paghidait.’​—⁠Alhaji, 14 anyos

GINAPAALINTON sining makatalandog nga mga tinaga ang tinagipusuon nga paglaum sang mga pamatan-on nga tinuig na nga nag-antos bangod sa inaway sibil. Ang handum lamang nila amo ang isa ka normal nga pangabuhi. Apang indi mahapos nga magmatuod ang ila ginahandum. Makita pa ayhan naton ang pagluntad sang isa ka kalibutan nga wala na sing inaway?

Sining karon lang nga tinuig, may internasyonal nga mga panikasog nga malubad ang pila ka inaway sibil paagi sa pagpilit sa mga magkasumpong nga magpirma sa isa ka kasugtanan sa paghidait. Ang pila ka pungsod nagpadala sing tropa agod ipatuman ini nga mga kasugtanan. Apang pila ka pungsod lamang ang may galastuhon kag may handum sa pagbantay sa malayo nga mga pungsod sa diin ang tudok nga dumot kag pagduhaduha nagahimo sa bisan ano man nga kasugtanan sa ulot sang nagailinaway nga mga grupo nga indi gid masaligan. Sa masami, nagadabdab liwat ang inaway mga pila ka semana ukon pila ka bulan lamang pagkatapos napirmahan ang kasugtanan sa paghidait. Subong ginpatalupangod sang Stockholm International Peace Research Institute, “mabudlay paluntaron ang paghidait kon ang mga magkaaway may handum kag ikasarang nga ipadayon ang inaway.”

Sa amo man nga tion, ining walay kasulbaran nga mga inaway nga nagasalot sa madamo nga bahin sang duta nagpahanumdom sa mga Cristiano sang isa ka tagna sa Biblia. Ang tulun-an sang Bugna nagapatuhoy sa isa ka ital-ital nga tion sa maragtas diin ang isa ka simbuliko nga manugkabayo ‘magakuha sang paghidait sa duta.’ (Bugna 6:4) Ining tagna sang walay untat nga inaway bahin sang tanda nga nagapakita nga nagakabuhi na kita karon sa tion nga ginlaragway sa Biblia subong “katapusan nga mga adlaw.”⁠ * (2 Timoteo 3:1) Apang, ginapasalig kita sang Pulong sang Dios, nga ining katapusan nga mga adlaw preparasyon para sa paghidait.

Ginapaathag sang Biblia sa Salmo 46:9 nga agod magluntad ang matuod nga paghidait kinahanglan dulaon ang inaway, indi lamang sa isa ka bahin sang duta, kundi sa bug-os nga kalibutan. Dugang pa, espesipiko nga ginsambit sini man nga salmo ang pagguba sa mga armas nga ginagamit sa panahon sang Biblia​​—⁠ang pana kag ang bangkaw. Sing kaanggid, kinahanglan gub-on man ang mga armas nga nagaluntad sa karon agod nga ang katawhan makapangabuhi sing mahidaiton.

Apang, labaw sa tanan, ang nagapagrabe sang inaway amo ang dumot kag kakagod kag indi mga bala kag riple. Ang pagkamahamkunon, ukon  kakagod, isa ka nagapanguna nga kabangdanan sang inaway, kag ang dumot masami nga nagadul-ong sa kasingki. Agod madula ining makahalalit nga mga balatyagon, kinahanglan bag-uhon sang mga tawo ang ila panghunahuna. Kinahanglan tudluan sila nga magkabuhi sing mahidaiton. Gani, ang manalagna sang una nga si Isaias maminatud-on nga nagsiling nga madula lang ang inaway kon ang mga tawo ‘indi na magtuon sing inaway.’​​—⁠Isaias 2:⁠4.

Apang, nagapuyo kita karon sa isa ka kalibutan nga nagatudlo sa mga hamtong kag kabataan sing kadayawan sang inaway kag indi sa importansia sang paghidait. Sing makapasubo, bisan ang mga kabataan ginahanas sa pagpatay.

Nakatuon Sila nga Magpatay

Sa edad nga 14 anyos, si Alhaji ginparetiro na sa pagkasoldado. Nagapangidaron lamang sia sing dies anyos sang gindakop sia sang mga rebelde kag ginhanas sa pagpakig-away nga nagagamit sing riple nga AK-47. Sa tapos sia ginpilit nga magsoldado, nagpang-ati sia agod makakuha sing pagkaon kag nagpanunog man sia sing mga balay. Nagpamatay kag nagpanghalit man sia sing mga tawo. Karon, nabudlayan si Alhaji nga kalimtan ang iya inagihan sa inaway kag mangabuhi bilang isa ka sibilyan. Si Abraham, isa pa ka bata nga soldado, nakatuon man nga magpamatay kag nagpangalag-ag sia nga iampo ang iya armas. Sia nagsiling: “Kon palakton nila ako nga wala sing armas, indi ako makahibalo mangabuhi, ukon mangita sing pagkaon.”

Kapin sa 300,000 ka bata nga soldado​​—⁠mga lalaki kag babayi​​—⁠ang nagapakig-away kag nagakalamatay gihapon sa walay katapusan nga mga inaway sibil nga nagasalot sa aton planeta. Ang isa ka lider sang mga rebelde nagpaathag: “Nagatuman sila sing mga sugo; wala sila nabalaka tuhoy sa pagpauli sa ila asawa ukon pamilya; kag wala sila nahadlok.” Apang, luyag makaangkon kag takus sang maayo nga kabuhi ining mga kabataan.

Sa manggaranon nga mga pungsod, daw indi nila mahanduraw ang makaluluoy nga kahimtangan sang bata nga soldado. Bisan pa sini, madamong taga-Nakatundan nga kabataan ang nagatuon sa pagpakig-away sa sulod mismo sang ila mga puluy-an. Sa anong paagi?

Isa ka halimbawa amo si José gikan sa bagatnan-nasidlangan nga Espanya. Isa sia ka tin-edyer nga nalipay magkarate. Ang paborito niya nga gamit amo ang isa ka samurai nga ginregalo sa iya sa Krismas sang iya amay. Mahuyugon man sia sa mga hampang sa video, ilabi na ang mga masingki nga klase. Sang Abril 1, 2000, gin-ilog niya sa matuod nga kabuhi ang kapintas sang iya baganihan sa hampang sa video. Paagi sa isa ka pagpatuyang sa kasingki, ginpatay niya ang iya amay, ang iya iloy, kag ang iya manghod nga babayi paagi sa samurai nga ginhatag mismo sang iya amay sa iya. “Luyag ko mag-isahanon sa kalibutan; Indi ko luyag nga ginapangita ako sang akon mga ginikanan,” paathag niya sa mga pulis.

Nagakomento tuhoy sa epekto sang masingki nga kalingawan, ang awtor kag opisyal sang militar nga si Dave Grossman nagsiling: “Nagadangat kita sa sinang hugna sang pagkakabalan sa diin ang pagsakit kag pagpaantos nangin kalingawan: nalangkag maghanduraw nga bahin kita sang kasingki sa baylo nga kaugtan naton ini. Nagatuon kita sa pagpatay, kag nagatuon kita nga malingaw sa sini.”

Sanday Alhaji kag José lunsay nakatuon sa pagpatay. Indi nila hungod nga mangin mga manugpatay, apang ang pila ka sahi sang paghanas nagpatiko sang ila panghunahuna. Ini nga paghanas​​—⁠para sa mga kabataan man ukon para sa mga hamtong​​—⁠una nga mga tikang padulong sa kasingki kag inaway.

Nagatuon sing Paghidait sa Baylo nga Inaway

Indi gid magluntad ang dayon nga paghidait samtang ang katawhan nagatuon sa pagpatay. Madamong siglo na ang nakaligad, si manalagna Isaias nagsulat: ‘Kuntani magpamati ka sa mga sugo [sang Dios]! Nian ang imo paghidait mangin subong sang suba.’ (Isaias 48:​17, 18) Kon ang katawhan makatigayon sang sibu nga ihibalo tuhoy sa Pulong sang Dios kag makatuon sa paghigugma sa kasuguan sang Dios, ang kasingki kag inaway mangin makangilil-ad para sa ila. Bisan karon, dapat pat-uron sang mga ginikanan nga ang mga hampang sang ila mga kabataan wala nagapalig-on sang kasingki. Matun-an man sang mga hamtong nga landason ang dumot kag kakagod. Madamo nga beses na nga napamatud-an sang mga Saksi ni Jehova nga ang Pulong sang Dios may kusog sa pagbag-o sing mga personalidad.​​—⁠Hebreo 4:⁠12.

Binagbinaga ang halimbawa ni Hortêncio. Pamatan-on pa sia sang ginpilit sia nga mangin isa ka soldado. Ang militar nga paghanas gindesinyo  agod “ipatudok sa amon ang handum nga patyon ang iban nga tawo kag indi magkahadlok sa pagpatay,” paathag niya. Nakig-away sia sa isa ka malawig nga inaway sibil sa Aprika. “Naapektuhan sang inaway ang akon personalidad,” pagbaton niya. “Bisan karon madumduman ko pa ang tanan ko nga ginhimo. Nagalain gid ang akon buot bangod sa mga butang nga pilit nga ginpahimo sa akon.”

Sang ginsugilanon si Hortêncio sang isa ka masigkasoldado tuhoy sa Biblia, natandog sini ang iya tagipusuon. Nagdayaw sia sa saad sang Dios sa Salmo 46:9 nga dulaon ang tanan nga sahi sang inaway. Samtang nagapadayon sia sa pagtuon sa Biblia, nagatahaw ang iya gana nga makig-away. Wala madugay, sia kag ang duha pa niya ka kaupod ginpahalin sa pagkasoldado, kag gindedikar nila ang ila kabuhi kay Jehova nga Dios. “Ginbuligan ako sang kamatuoran sa Biblia nga higugmaon ang akon kaaway,” paathag ni Hortêncio. “Nahangpan ko nga paagi sa pagpakigbahin sa inaway, nagapakasala gid ako batok kay Jehova, kay nagsiling ang Dios nga indi naton dapat patyon ang aton isigkatawo. Agod ipakita ini nga gugma, dapat ko bag-uhon ang akon panghunahuna kag indi pagtamdon ang mga tawo subong akon mga kaaway.”

Ang matuod nga mga eksperiensia kaangay sini nagailustrar nga ang panudlo sang Biblia nagapalambo sa pagkamatuod sing paghidait. Indi ini makatilingala. Nagsiling si manalagna Isaias nga may direkta nga kaangtanan ang diosnon nga pagpanudlo sa paghidait. Sia nagtagna: “Ang tanan mo nga anak tudluan sang GINUO, kag mangin daku ang paghidait sang imo mga anak.” (Isaias 54:13) Napanan-aw sang sini man nga manalagna ang tion nga ang katawhan sang tanan nga kapungsuran magadugok sa putli nga pagsimba kay Jehova nga Dios sa pagtuon sa iya mga dalanon. Nga may ano nga resulta? “Ang ila mga espada salsalon nila nga mga punta sang arado kag ang ila mga bangkaw nga mga galab nga inughagbas. Ang pungsod indi magbayaw sing espada batok sa pungsod, kag indi na sila magtuon sing inaway.”​​—⁠Isaias 2:​2-4.

Nahisuno sa sina nga tagna, ang mga Saksi ni Jehova nagapakigbahin sa isa ka bug-os kalibutan nga edukasyunal nga hilikuton nga nakabulig na sa minilyon ka tawo agod landason ang dumot nga amo ang kabangdanan sang mga inaway sang tawo.

Isa ka Pasalig Para sa Paghidait sa Kalibutan

Luwas sa pag-aman sing pagpanudlo, ang Dios nagtukod sang isa ka gobierno, ukon “ginharian,” nga makapaluntad sang bug-os kalibutan nga paghidait. Talalupangdon nga ginlaragway sang Biblia ang pinili sang Dios nga Manuggahom, si Jesucristo, subong ang “Prinsipe sang Paghidait.” Ginpasalig pa kita sini nga “nahanungod sang pagdugang sang iya pagbulut-an kag sang paghidait walay katapusan.”​​—⁠Isaias 9:​6, 7.

Ano ang pasalig sa aton nga madinalag-on nga madula sang paggahom ni Cristo ang tanan nga sahi sang inaway? Si manalagna Isaias nagsiling pa: “Ang kakugi sang GINUO sang mga kasuldadusan magahimo sini.” (Isaias 9:⁠7) Kabubut-on kag masarangan sang Dios nga paluntaron ang dayon nga paghidait. Si Jesus may bug-os nga pagsalig sa sining saad. Amo ina kon ngaa gintudluan niya ang iya mga sumulunod nga mangamuyo agod magkari ang Ginharian sang Dios kag agod himuon sa duta ang kabubut-on sang Dios. (Mateo 6:​9, 10) Kon inang sinsero nga pangabay sabton na, ang inaway indi na gid liwat magsalot sa duta.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 7]

Ang panudlo sang Biblia nagapalambo sing matuod nga paghidait