Hupti ang Kaputli Paagi sa Pagbantay sa Imo Tagipusuon

“Bantayi ang imo tagipusuon sa bug-os nga kakugi; kay sa sini nagagua ang mga ilig sang kabuhi.”​​—⁠⁠HULUBATON 4:23.

1-3. (a) Paano masami ginapakita sang mga tawo nga wala nila ginapabaloran ang ila kaputli? Iilustrar. (b) Ngaa importante nga usisaon ang balor sang kaputli?

MAHIMO nga daw kinaraan na ang ginpinta nga laragway. Ayhan indi na ini bagay sa dekorasyon sang balay. Kon ano man, pamatyag sang tag-iya indi na niya ini kinahanglan. Ginbaligya ang laragway sa balaligyaan sang segunda mano, sa bili nga 29 dolyares (U.⁠S.). Apang, pagligad sang pila ka tuig natukiban sang nagbakal nga halos isa ka milyon dolyares ang bili sini! Huo, isa gali yadto ka tumalagsahon nga obra-maestra. Handurawa lamang ang nabatyagan sang tag-iya anay, nga nagpakadiutay sa sining bahandi!

² Amo man sini ang masami nga nagakatabo sa kaputli, ang matinlo nga moral sang isa ka indibiduwal. Madamo gid nga tawo karon ang nagapakadiutay sa ila kaputli. Ginakabig ini sang iban subong kinaraan nga ideya, nga indi na bagay sa moderno nga estilo sang pagkabuhi. Amo kon ngaa, ginabaylo nila ini sa diutay nga butang. Ginabaylo sang iban ang ila kaputli sa pila lamang ka tion sang seksuwal nga kaayawan. Ginasakripisyo ini sang iban sa paglaum nga matigayon nila ang maayo pa nga pagtamod sang ila mga katubotubo ukon sang isa nga tuhay ang sekso.​​—⁠⁠Hulubaton 13:20.

³ Ulihi na kag makamarasmas ang madamo kon daw ano ka bilidhon ang ila kaputli. Ang pagkadula sini masami nga makahalanusbo. Subong sang ginasiling sang Biblia, ang mga epekto sang imoralidad daw isa ka hilo, nga ‘mapait subong sang ajenjo.’ (Hulubaton 5:​3, 4) Bangod sang manubo nga moral karon, paano mo mapakabahandi kag mahuptan ang imo kaputli? Isentro naton ang aton igtalupangod sa tatlo ka tikang nga mahimo naton.

Bantayi ang Imo Tagipusuon

4. Ano ang malaragwayon nga tagipusuon, kag ngaa dapat naton ini bantayan?

⁴ Ang sekreto agod mahuptan ang kaputli amo ang pagbantay sa tagipusuon. Ang Biblia nagasiling: “Bantayi ang imo tagipusuon sa bug-os nga kakugi; kay sa sini nagagua ang mga ilig sang kabuhi.” (Hulubaton 4:23) Ano ang ginapatuhuyan diri sang “imo tagipusuon”? Indi ang literal nga organo. Ini nga tagipusuon malaragwayon. Nagapatuhoy ini sa imo pagkatawo, lakip ang imo mga panghunahuna, balatyagon, kag motibasyon. Ang Biblia nagasiling: “Higugmaon mo ang GINUO nga imo Dios sa bug-os mong tagipusuon, kag sa bug-os mong kalag, kag sa bug-os mong kusog.” (Deuteronomio 6:5) Ginpatuhuyan ni Jesus ini nga sugo subong amo ang labing daku sa tanan. (Marcos 12:​29, 30) Maathag nga ang aton tagipusuon may daku gid nga balor. Takus ini bantayan.

5. Paano ang tagipusuon mangin mapuslanon kag makatalagam man?

⁵ Apang, ang Biblia nagasiling man nga “ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang, kag lakas gid ka dunot.” (Jeremias 17:9) Paano ang tagipusuon nangin malimbungon​​—⁠⁠nga makatalagam sa aton? Bueno, ang isa ka salakyan, halimbawa, mapuslanon gid kag magamit pa gani sa pagsalbar sing kabuhi sa tion sang emerhensia. Apang kon ang drayber wala nagakontrol sa salakyan, kag wala pirme nagabantay sa manibela, ini  man nga salakyan mahimo makapatay. Sing kaanggid, kon indi mo mabantayan ang imo tagipusuon, kontrolon ka sang imo handum kag luyag, kag malaglagon ang mga resulta sini. Ang Pulong sang Dios nagasiling: “Ang nagasalig sa iya kaugalingon nga tagipusuon buangbuang; apang ang bisan sin-o nga nagalakat sing maalamon luwason sia.” (Hulubaton 28:26) Huo, makalakat ka sing maalamon kag makalikaw sa kapahamakan kon gamiton mo ang Pulong sang Dios sa pag-ubay sa imo, subong sang paggamit mo sa isa ka mapa sang dalan antes magsugod sa pagbiyahe.​​—⁠⁠Salmo 119:105.

6, 7. (a) Ano ang pagkabalaan, kag ngaa importante ini sa mga alagad ni Jehova? (b) Paano naton mahibaluan nga ang di-himpit nga mga tawo makapabanaag sang pagkabalaan ni Jehova?

⁶ Ang aton tagipusuon wala sing kinaugali nga huyog sa kaputli. Dapat naton maniobrahon ini sa amo nga direksion. Ang isa ka paagi sa paghimo sini amo ang pagbinagbinag sa matuod nga balor sang kaputli. Ini nga kinaiya suod nga naangot sa pagkabalaan, nga nagakahulugan sing katinlo, pagkapuro, pagkanahamulag gikan sa pagkamakasasala. Ang pagkabalaan isa ka hamili nga kinaiya nga bahin sang kinaugali mismo ni Jehova nga Dios. Ginatos ka bersikulo sa Biblia ang nagaangot sini nga kinaiya kay Jehova. Sa katunayan, ang Biblia nagasiling nga “Ang pagkabalaan iya ni Jehova.” (Exodo 28:​36, NW) Apang, ano ang kaangtanan sining halangdon nga kinaiya sa aton nga di-himpit nga mga tawo?

⁷ Sa iya Pulong, si Jehova nagasiling sa aton: “Magpakabalaan kamo, kay balaan ako.” (1 Pedro 1:⁠16) Huo, mailog naton ang pagkabalaan ni Jehova; mahimo kita mangin matinlo sa atubangan niya, nga ginahuptan ang aton kaputli. Gani kon nagalikaw kita gikan sa di-matinlo nga mga buhat, ginalauman naton nga matigayon ang isa ka dalayawon kag makalilipay nga pribilehiyo​​—⁠⁠nga amo ang pagpabanaag sa matahom nga kinaiya sang Labing Mataas nga Dios! (Efeso 5:1) Indi naton paghunahunaon nga indi gid naton matigayon ini, kay si Jehova isa ka maalam kag makatarunganon nga Agalon nga wala nagapaabot sing mga butang nga indi naton masarangan. (Salmo 103:​13, 14; Santiago 3:17) Matuod, ang pagpabilin nga putli sa espirituwal kag sa moral nagakinahanglan sing panikasog. Apang, si apostol Pablo nagsiling nga ang “pagkasinsero kag kaputli para kay Cristo.” (2 Corinto 11:⁠3, NW) Indi bala nga salabton naton kay Cristo kag sa iya Amay nga manikasog gid kita nga magpabilin nga putli sa moral? Kay man, ginpakitaan nila kita sing daku gid nga gugma nga indi naton masarangan bayaran. (Juan 3:​16; 15:13) Pribilehiyo gid naton nga ipabutyag ang aton pagpasalamat paagi sa pagkabuhi nga matinlo sa moral. Paagi sa paghunahuna nga ang aton kaputli isa ka paagi sang pagpabutyag sang aton pagpasalamat kay Jehova, pabaloran naton ini, kag bantayan ang aton tagipusuon.

8. (a) Paano naton mapakaon ang malaragwayon nga tagipusuon? (b) Ano ang ginasugid tuhoy sa aton sang aton paghambalanay?

⁸ Ginabantayan man naton ang aton tagipusuon paagi sa kon paano naton ginapakaon ang aton kaugalingon. Dapat naton regular nga pakaunon ang aton hunahuna kag tagipusuon sing maayo nga espirituwal nga pagkaon, kag isentro ang aton igtalupangod sa maayong balita sang Ginharian sang Dios. (Colosas 3:2) Dapat makita ini bisan sa aton paghambalanay. Kon kilala kita nga nagahambal tuhoy sa undanon kag imoral nga mga topiko, ginapakita naton ang kahimtangan sang aton tagipusuon. (Lucas 6:45) Sa baylo, dapat makilala kita nga nagahambal tuhoy sa espirituwal kag makapalig-on nga mga butang. (Efeso  5:3) Agod mabantayan ang aton tagipusuon, dapat naton likawan ang daku nga mga katalagman. Binagbinagon naton ang duha sa sini.

Palagyo Gikan sa Pagkamakihilawason

9-11. (a) Ngaa ang mga wala nagasapak sa laygay sang 1 Corinto 6:18 mahimo gid nga makasala sing imoralidad? Iilustrar. (b) Kon nagapalagyo kita gikan sa pagkamakihilawason, ano ang likawan naton? (c) Anong maayo nga halimbawa ang ginpahamtang sang matutom nga si Job?

⁹ Gin-inspirar ni Jehova si apostol Pablo nga magsulat sing pila ka laygay nga nakabulig sa madamo sa pagbantay sang ila tagipusuon kag mahuptan ang kaputli. Si Pablo nagsiling: “Palagyo kamo sa pagkamakihilawason.” (1 Corinto 6:18) Talupangda nga wala lamang sia magsiling, “Likawi ang pagkamakihilawason.” Indi lamang amo sini ang himuon sang mga Cristiano. Dapat sila magpalagyo gikan sa sining imoral nga mga buhat, subong nga magapalagyo sila gikan sa makatalagam nga kahimtangan. Kon indi naton pagsapakon ini nga laygay, nagadaku ang posibilidad nga madalahig kita sa imoralidad kag madula naton ang kahamuot sang Dios.

¹⁰ Sa pag-ilustrar: Ginpaliguan kag ginpailisan sang isa ka iloy ang iya gamay nga bata nga lalaki bilang paghanda sa isa ka importante nga okasyon. Naglisensia ang bata kon puede sia makahampang sa gua sang balay antes maglakat ang pamilya, kag ginpasugtan sia sang iya iloy​​—⁠⁠sa isa ka kondisyon. Ang iloy nagsiling: “Indi ka magpalapit sa lunangon nga danaw sa gua. Kon malunangan ka pinahan ko ikaw.” Apang, sa pila lang ka minuto nakita niya ang bata nga nagapatibitibi sa bibi sang danaw. Wala pa sia malunangan. Apang, wala niya ginpamatian ang paandam sa iya nga indi magpalapit sa danaw, kag halos sigurado nga malunangan sia. (Hulubaton 22:15) Madamo nga pamatan-on kag hamtong nga dapat kuntani mangin mas mahalungon ang nagahimo sing kaanggid nga sayop. Paano?

¹¹ Sa sining tion nga madamo gid ang nagpadaug sa “balatyagon nga makahuluya,” nag-utwas ang isa ka bag-o nga porma sang negosyo nga nagabaligya sing impormasyon tuhoy sa ginadilian nga seksuwal nga mga relasyon. (Roma 1:​26, 27) Ang salot nga pornograpiya lapnag sa mga magasin, libro, video, kag sa Internet. Ang mga nagapasulod sining mga larawan sa ila hunahuna wala gid nagapalagyo gikan sa pagkamakihilawason. Nagahuluhampang sila kag nagapatibitibi sa bibi sini, nga wala ginasapak ang paandam sang Biblia. Sa baylo nga bantayan ang tagipusuon, ginahiluan nila ini sing maathag nga mga larawan nga mahimo tinuig nga indi madula sa ila hunahuna. (Hulubaton 6:27) Magtuon kita gikan sa matutom nga si Job, nga naghimo sing katipan​​—⁠⁠isa ka pormal nga kasugtanan​​—⁠⁠sa iya mga mata, nga indi magtulok sa mga butang nga magasulay lamang sa iya sa paghimo sing sayop. (Job 31:1) Isa gid ini ka halimbawa nga dapat ilugon!

12. Paano ang Cristianong mga magnobyahanay ‘makapalagyo gikan sa pagkamakihilawason’ sa tion sang pagnobyahanay?

¹² Ilabi na nga importante ang ‘pagpalagyo gikan sa pagkamakihilawason’ sa tion sang pagnobyahanay.  Dapat ini mangin makalilipay nga tion, nga puno sing paglaum kag kalangkag, apang ginguba ini sang pila ka mga lamharon paagi sa paghuluhampang sa imoralidad. Bangod sini, ginadingutan nila ang isa kag isa sang labing maayo nga pundasyon sang isa ka maayo nga pag-asawahay​​—⁠⁠isa ka kaangtanan pasad sa di-makagod nga gugma, pagpugong sa kaugalingon, kag pagkamatinumanon kay Jehova nga Dios. Ang isa ka mag-asawa nga Cristiano naghimo sing imoral nga butang sang naganobyahanay pa lang sila. Sang mag-asawa na sila, gin-ako sang asawa nga ginatublag sia sang iya konsiensia, ginguba pa gani sini ang kalipay sa adlaw sang iya kasal. Nagtu-ad sia: “Madamong beses na ako nga nagpangayo sing patawad kay Jehova, apang bisan pito ka tuig na ang nagligad sugod sadto, ginatublag gihapon ako sang akon konsiensia.” Importante nga ang mga nakahimo sini nga mga sala mangayo sing bulig sa Cristianong mga gulang. (Santiago 5:​14, 15) Apang, madamo nga Cristianong magnobyahanay ang nagagawi sing maalamon kag nagalikaw sa sining mga katalagman sa tion sang pagnobyahanay. (Hulubaton 22:3) Ginalatiran nila ang pagpabutyag nila sing pagpalangga. Kon mag-updanay sila, may ginaupod sila nga iban kag mahalungon nga nagalikaw nga magsilahanon lang sa naligwin nga mga duog.

13. Ngaa ang mga Cristiano indi dapat magpangaluyag sa isa nga wala nagaalagad kay Jehova?

¹³ Ang mga Cristiano nga nagapangaluyag sa mga wala nagaalagad kay Jehova mahimo gid nga makasumalang sing daku nga mga problema. Halimbawa, paano ka makighiusa sa isa nga wala nagahigugma kay Jehova nga Dios? Importante nga ang mga Cristiano makiggota lamang sa mga nagahigugma kay Jehova kag nagatahod sa iya mga talaksan sa kaputli. Ang Pulong sang Dios nagasiling sa aton: “Dili kamo magpagota sing linibagon upod sa mga di-matinuuhon. Kay ano bala ang pag-updanay sang pagkamatarong kag kalautan? Ukon ano bala ang paghiambit sang kapawa sa kadudulman?”​​—⁠⁠2 Corinto 6:⁠14.

14, 15. (a) Ano ang sayop nga pagtamod sang iban tuhoy sa kahulugan sang “pagkamakihilawason”? (b) Ano nga sahi sang mga buhat ang nalakip sa “pagkamakihilawason,” kag paano ang mga Cristiano ‘makapalagyo gikan sa pagkamakihilawason’?

¹⁴ Ang ihibalo importante man. Indi kita makapalagyo sing nagakaigo gikan sa pagkamakihilawason kon wala naton mahibaluan kon ano gid ini. Ang iban sa kalibutan karon may sayop nga ideya tuhoy sa kahulugan sang “pagkamakihilawason.” Ginahunahuna nila nga sarang nila mapaayawan ang ila seksuwal nga gana nga wala nagapakasal, basta likawan lang nila ang aktual nga pagpakigsekso. Bisan ang pila ka respetado nga mga institusyon sa kapagros nga nagatinguha nga mabuhinan ang kadamuon sang batok-sa-buot nga pagbusong sang mga tin-edyer nagapalig-on sa mga pamatan-on nga maghimo sing di-nagakaigo nga seksuwal nga paggawi nga wala nagaresulta sa pagbusong. Makapasubo nga sayop ini nga laygay. Ang paglikaw sa pagbusong nga wala makasal indi pareho sa paghupot sa kaputli, kag ang matuod nga kahulugan sang “pagkamakihilawason” indi subong sini ka limitado ukon ka kitid.

¹⁵ Ang Griegong tinaga nga por·neiʹa, nga ginbadbad “pagkamakihilawason,” may masangkad nga kahulugan. Nagapatuhoy ini sa seksual nga relasyon sang mga tawo nga indi mag-asawa kag sayop nga paggamit sa mga kinatawo. Ang por·neiʹa nagalakip sang seksuwal nga mga buhat paagi sa baba kag sa buli, kag ang paghimas sa kinatawo sang iban nga tawo subong  sang masturbasyon​—⁠mga buhat nga kinaandan nga ginaangot sa mga balay sang prostitusyon. Ang mga tawo nga nagahunahuna nga ini nga mga buhat indi “pagkamakihilawason” nagatunto sang ila kaugalingon kag nabiktima sa isa sang mga siod ni Satanas. (2 Timoteo 2:26) Dugang pa, ang paghupot sa kaputli wala lamang nagakahulugan nga maglikaw sa bisan ano nga buhat nga katumbas sang pagpakighilawas. Agod ‘makapalagyo gikan sa pagkamakihilawason,’ dapat naton likawan ang tanan nga porma sang seksuwal nga kahigkuan kag kaulag nga mahimo magdul-ong sa mabug-at nga sala nga por·neiʹa. (Efeso 4:19) Sa sini nga paagi mahuptan naton ang kaputli.

Likawi ang mga Katalagman sa Pagpakiat

16. Sa ano nga kahimtangan nagakaigo ang pagkarinyuhanay, subong ginailustrar sang ano nga halimbawa sa Kasulatan?

¹⁶ Agod mahuptan naton ang kaputli, dapat kita mag-andam sa isa pa ka katalagman nga amo ang pagpakiat. Ang iban mahimo mag-insister nga ang pagpakiat wala sing kaso kag indi makatalagam nga kalingawan sa ulot sang magkatuhay nga sekso. Matuod, may nagakaigo nga tion kag lugar para sa pagkarinyuhanay. Nakita si Isaac kag si Rebeca nga ‘nagaanggaanay,’ kag maathag sa mga nakakita nga indi lamang sila mag-utod. (Genesis 26:​7-9) Apang, mag-asawa sila. Ang ila pag-anggaay nagakaigo. Tuhay nga butang ang pagpakiat.

17. Ano ang pagpakiat, kag ano ang mahimo nga solusyon sa sini nga problema?

¹⁷ Ang pagpakiat mahimo hatagan sing kahulugan subong: pagpakita sing romantiko nga interes nga wala sing tuyo sa pagminyo. Ang mga tawo masibod nga mga tinuga, gani wala sing duhaduha nga madamo sing paagi sa pagpakiat, ang iban indi gid bal-anon. (Hulubaton 30:​18, 19) Gani, ang istrikto nga mga pagsulundan sa paggawi indi amo ang solusyon. Sa baylo, kinahanglan ang isa ka butang nga labaw pa sa mga pagsulundan​​—⁠⁠ang tampad nga pag-usisa sa kaugalingon kag ang maid-id nga pag-aplikar sa mga prinsipio sang Biblia.

18. Ano ang nagatiklod sa iban nga magpakiat, kag ngaa ang pagpakiat makahalalit?

¹⁸ Kon tampad kita sa aton kaugalingon, ang kalabanan sa aton mahimo magbaton nga kon mamutikan naton nga ang isa nga tuhay sing sekso may romantiko nga interes sa aton, nagustuhan naton ini. Natural lamang ini. Apang nagapakiat bala kita agod makuha ang iya interes​​—⁠⁠agod lamang magpabugal ukon agod mapukaw ini nga interes sa iban? Kon amo, nabinagbinag bala naton ang kasakit nga mahimo ibunga sini? Halimbawa, ang Hulubaton 13:12 nagasiling: “Ang paglaum nga napalantang nagapasakit sang tagipusuon.” Kon hungod kita nga nagapakiat sa iban, ayhan wala kita makahibalo kon ano gid ang epekto sini sa iya. Mahimo magapaabot sia nga pangaluyagan mo sia kag pakasalan pa gani sa ulihi. Ang resulta nga kalugaw-an makabuong sa iya tagipusuon. (Hulubaton 18:14) Ang hungod nga paghuluhampang sa balatyagon sang iban mapintas.

19. Paano ginabutang sa katalagman sang pagpakiat ang Cristianong mga pag-asawahay?

¹⁹ Ilabi na nga importante nga magbantay batok sa pagpakiat sa minyo nga mga tawo. Ang pagpakita sing romantiko nga interes sa minyo nga tawo​​—⁠⁠ukon ang pagpakita sang minyo nga tawo sini nga interes sa isa nga indi niya tiayon​​—⁠⁠sayop gid. Makapasubo nga ang pila ka Cristiano sayop nga nagapati nga wala sing kaso ang pagpalambo sing romantiko nga balatyagon sa iban nga tuhay sing sekso kag indi niya tiayon. Ang iban nagasugid sang ila tudok nga mga ginakabalak-an sa isa nga “kuno abyan lamang,” nagasugid pa gani sing pribado nga mga panghunahuna nga wala gani nila ginasugid sa ila tiayon. Bilang resulta, ang romantiko nga balatyagon naglambo kag ang isa nangin salandigan sa emosyon nga mahimo magpaluya kag magguba pa gani sa pag-asawahay. Dapat dumdumon sang minyo nga mga Cristiano ang maalamon  nga paandam ni Jesus tuhoy sa pagpakighilahi​​—⁠⁠nagasugod ini sa tagipusuon. (Mateo 5:28) Gani, bantayan naton ang tagipusuon kag likawan ang mga kahimtangan nga mahimo magdul-ong sa sining malaglagon nga mga resulta.

20. Paano naton dapat tamdon ang aton kaputli?

²⁰ Ibutang ta, indi mahapos ang pagpabilin nga putli sa imoral nga kalibutan karon. Apang dumduma nga mas mahapos huptan ang imo kaputli sangsa bawion ini kon madula ini. Sa pagkamatuod, si Jehova ‘makapatawad sing bugana’ kag makatinlo sa matuod nga nagahinulsol sa ila mga sala. (Isaias 55:7) Apang wala ginapunggan ni Jehova ang malain nga mga resulta sang imoralidad. Ang mga epekto sini mahimo maglawig sing tinuig, sing tubtob-buhi pa gani. (2 Samuel 12:​9-​12) Gani, hupti gid ang imo kaputli paagi sa pagbantay sa imo tagipusuon. Tamda ang imo matinlo kag putli nga tindog sa atubangan ni Jehova nga Dios subong isa ka malahalon nga bahandi​​—⁠⁠kag indi gid ini pagdulaa!

Paano Mo Sabton?

• Ano ang kaputli, kag ngaa importante gid ini?

• Paano naton mabantayan ang aton tagipusuon?

• Ano ang nadalahig sa pagpalagyo gikan sa pagkamakihilawason?

• Ngaa dapat naton likawan ang pagpakiat?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 11]

Ang isa ka salakyan mangin makatalagam kon wala ginamaneho sing nagakaigo

[Mga retrato sa pahina 12]

Ano ang matabo kon wala naton ginasapak ang mga paandam?

[Retrato sa pahina 13]

Ang putli nga pagnobyahanay makalilipay kag nagapadungog sa Dios