Dapat Bala Makigbahin sa Politika ang Klero?

“ANG pagpakigbahin sa politika makabulig sa mga imol, siling sang taga-Canada nga arsobispo sa mga peregrino . . . Bisan pa ang sistema sang politika daw indi nahisanto sa kabubut-on sang Dios, ‘dapat makigbahin kita agod makahatag kita sing hustisya sa mga imol.’”—Catholic News.

Ang mga report tuhoy sa mga klerigo nga nagahambal pabor sa pagpakigbahin sa politika indi tumalagsahon; kag indi man talagsahon nga ang relihioso nga mga lider may palangakuan sa politika. Gintinguhaan sang iban nga repormahon ang politika. Ang iban ginadayaw kag ginadumdom bangod sang ila mga kampanya sa mga isyu subong sang pag-alalangay sang mga rasa kag pagdula sa pagpang-ulipon.

Apang, madamo nga lego ukon katapo sang simbahan ang daw indi mahim-os kon ang ila mga manugwali may ginadampigan sa politika. “Ang Protestante nga mga sumilimba amo ang wala nagaugyon kon kaisa sa pagkaaktibista sang ila klero,” siling sang isa ka artikulo sa Christian Century tuhoy sa teolohiya sang politika. Madamo nga relihioso nga tawo ang nagabatyag nga ang simbahan sagrado katama kag gani indi dapat makigbahin sa politika.

Nagapautwas ini sing pila ka makawiwili nga mga pamangkot nga nagadalahig sa tanan nga luyag makakita sing isa ka mas maayo nga kalibutan. Mareporma bala sang mga manugwali sang Cristianismo ang politika? * Ang pagpakigbahin bala sa politika amo ang paagi sang Dios sa pagtigayon sing mas maayo nga gobierno kag mas maayo nga kalibutan? Ang orihinal nga katuyuan bala sang Cristianismo amo ang pagpakita sing bag-o nga paagi sa politika?

Kon Paano Nagsugod ang Politika sa Ngalan ni Cristo

Sa libro nga The Early Church, ang istoryador nga si Henry Chadwick nagsiling nga ang Cristianong kongregasyon sang una kilala nga “wala sing interes sa pagtigayon sing poder sa sining kalibutan.” “Wala [ini] nadalahig sa politika, wala nagapanggamo, kag isa ka pasipista [nagapamatok sa inaway kag binangig] nga komunidad.” Ang A History of Christianity nagasiling: “Ginpatihan gid sang mga Cristiano nga wala sing katapo nila ang dapat mag-uyat sing palangakuan sa politika . . . Sa pamuno sang ikatlo nga siglo nagsiling si Hippolytus nga kinabatasan na sadto sang mga Cristiano nga maghalin sa palangakuan ang isa ka pangpubliko nga mahistrado kon magbuylog sia sa Simbahan.” Apang, amat-amat nga ang mga tawo nga nagahamkon sing poder nagpanguna sa madamo nga kongregasyon, kag nagahatag sa ila kaugalingon sing matinaastaason nga mga titulo. (Binuhatan 20:29, 30) Ang iban luyag mangin lunsay lider sang relihion kag politiko. Ang hinali nga pagbag-o sa panguluhan sang Roma naghatag sa sining mga klerigo sing kahigayunan nga luyag nila.

 Sang tuig 312 C.E., ang pagano nga emperador sang Roma nga si Constantino nangin mainabyanon sa nagapangangkon nga Cristianismo. Makapakibot nga ang mga obispo sang simbahan handa nga magkompromiso sa pagano nga emperador bilang kabaylo sa mga pribilehiyo nga iya ginhatag sa ila. “Ang Simbahan labi kag labi pa nga nadalahig sa importante nga mga desisyon sa politika,” sulat ni Henry Chadwick. Ano ang epekto sini sa mga klerigo?

Kon Paano Naapektuhan sang Politika ang mga Manugwali

Ang ideya nga gamiton sang Dios ang mga klerigo subong mga politiko ginpalapnag ilabi na ni Augustine, isa ka maimpluwensia nga Katolikong teologo sang ikalima nga siglo. Ginpanan-aw niya ang simbahan nga nagagahom sa mga pungsod kag nagadala sing paghidait sa katawhan. Apang ang istoryador nga si H. G. Wells nagsulat: “Ang maragtas sang Europa kutob sang ikalima nga siglo tubtob sa ikanapulog lima nga siglo isa gid ka maragtas sang kapaslawan sa pagtinguha nga paluntaron ining dakung ideya tuhoy sa bug-os kalibutan nga panguluhan sang Dios.” Kon wala gani makapaluntad sing paghidait ang Cristiandad sa Europa, sa bug-os pa ayhan nga kalibutan? Nadula sang ginapatihan nga Cristianismo ang kredibilidad sini sa madamo nga tawo. Ano ang problema?

Madamo sang mga nagapangangkon nga nagawali sing Cristianismo ang nagganyat sa politika nga may maayo nga mga tinutuyo, apang nadalahig sila sa malain nga mga buhat. Si Martin Luther, isa ka manugwali kag manugbadbad sang Biblia, bantog sa iya mga panikasog nga repormahon ang Katoliko nga Simbahan. Apang, bangod sang iya maisog nga panindugan batok sa mga doktrina sang simbahan, nangin bantog sia sa mga tawo nga may politikal nga mga motibo sa pagrebelde. Nadula ni Luther ang respeto sang madamo sang nagpabutyag man sia sang iya mga opinyon tuhoy sa mga isyu sa politika. Sang primero, pabor sia sa mga kubos nga nagarebelde batok sa mapiguson nga dalagkuan nga mga tawo. Nian, sang nagsingki ang pagrebelde, ginpalig-on niya ang dalagkuan nga mga tawo nga tapnaon ang pagrebelde, kag ginhimo nila ini, nga nagpatay sing linibo. Indi katingalahan nga ginkabig sia sang kubos nga mga tawo nga isa ka traidor. Ginpalig-on man ni Luther ang dalagkuan nga mga tawo sa pagrebelde nila batok sa Katoliko nga emperador. Sa katunayan, ang mga Protestante, subong amo ang pagkilala sa mga sumulunod ni Luther, nagporma sing isa ka hublag sa politika kutob sa ginsuguran. Ano ang epekto sang poder kay Luther? Nagpalain ini sa iya. Halimbawa, bisan pa nagpamatok sia sang primero nga piliton sing pakusog ang relihioso nga mga rebelde, ginpalig-on niya sang ulihi ang iya mga abyan sa politika nga patyon paagi sa pagsunog ang mga nagapamatok sa pagbunyag sa lapsag.

Si John Calvin isa ka bantog nga klerigo sa Geneva, apang sang ulihi may daku man sia nga impluwensia sa politika. Sang ginpaathag ni Michael Servetus nga ang Trinidad indi pasad sa Kasulatan, gingamit ni Calvin ang iya impluwensia sa politika agod sakdagon ang pagpatay kay Servetus, nga ginsunog sa usok. Malayo gid ini sa mga panudlo ni Jesus!

Ayhan nalimtan sining mga tawo ang ginasiling sang Biblia sa 1 Juan 5:19: “Ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang malauton.” Sinsero gid bala sila nga repormahon ang politika sang panahon nila, ukon handum lamang nila ang poder kag ang pagpakig-abyan sa poderuso nga mga tawo? Diin man sini, dapat gindumdom nila ang inspirado nga mga pinamulong sang disipulo ni Jesus nga si Santiago: “Wala bala kamo makahibalo nga ang pagpakig-abyan sa kalibutan pagpakig-away sa Dios? Busa ang bisan sin-o nga magpakig-abyan sang kalibutan nagahimo sang iya kaugalingon nga kaaway sang Dios.” (Santiago 4:4) Nahibal-an ni Santiago nga nagsiling si Jesus tuhoy sa iya mga sumulunod: “Sila indi iya sang  kalibutan, subong nga ako indi iya sang kalibutan.”—Juan 17:14.

Apang, bisan ginakilala nga ang mga Cristiano indi dapat mangin bahin sang kalautan sang kalibutan, madamo ang nagapamatok tuhoy sa pagkaneutral sa politika, nga ‘indi gid iya sang kalibutan.’ Ginasiling nila nga ining pagkaneutral nagaupang sa mga Cristiano sa aktibo nga pagpakita sing gugma sa iban. Nagapati sila nga ang mga lider sang simbahan dapat magpabutyag sang ila opinyon kag makigbahin sa pagtapna sa kagarukan kag inhustisya. Apang ang pagkaneutral bala nga gintudlo ni Jesus indi gid nagakabagay sa aktibo nga pagkabalaka sa iban? Ang isa bala ka Cristiano mahimo nga indi magpasilabot sa nabahinbahin nga mga isyu sa politika kag sa amo man nga tion nagahatag sing praktikal nga bulig sa iban? Binagbinagon sang masunod nga artikulo ini nga mga pamangkot.

[Nota]

[Retrato sa pahina 4]

Ang mga lider sang simbahan nagkompromiso sa mga gumalahom, subong ni Emperador Constantino, agod makatigayon sing poder sa politika

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Mga retrato sa pahina 5]

Ngaa ang bantog nga mga lider sang relihion naganyat sa politika?

Si Augustine

Si Luther

Si Calvin

[Credit Lines]

Augustine: ICCD Photo; Calvin: Portrait by Holbein, from the book The History of Protestantism (Vol. II)