Ang mga Tinuga Nagapahayag sang Himaya sang Dios!

“Ang mga langit nagapahayag sang himaya sang Dios; kag ang kahawaan nagapakita sang binuhatan sang iya mga kamot.”—SALMO 19:1.

1, 2. (a) Ngaa indi makita sing direkta sang mga tawo ang himaya sang Dios? (b) Paano ang 24 ka tigulang nagahimaya sa Dios?

“INDI ka makakita sang akon nawong; kay wala sing tawo nga makakita sa akon kag mabuhi.” (Exodo 33:20) Paandam ini ni Jehova kay Moises. Bangod ang mga tawo maluya nga unod, indi nila maagwanta ang direkta nga pagtulok sa himaya sang Dios. Apang, sa isa ka palanan-awon, tumalagsahon nga nakita ni apostol Juan si Jehova sa Iya mahimayaon nga trono.—Bugna 4:1-3.

² Indi kaangay sa mga tawo, ang matutom nga espiritu nga mga tinuga makakita sang nawong ni Jehova. Nalakip sa ila ang “duha ka pulo kag apat ka tigulang” sa langitnon nga palanan-awon ni Juan, nga nagalaragway sa 144,000. (Bugna 4:4; 14:​1-3) Ano ang ila reaksion sang nakita nila ang himaya sang Dios? Suno sa Bugna 4:11, sila nagpahayag: “Takus ka, Ginuo kag Dios namon, sa pagbaton sang himaya kag dungog kag gahom, kay ikaw ang nagtuga sang tanan nga butang, kag bangod sang imo kabubut-on nangin amo kag gintuga sila.”

Kon Ngaa Wala sing “Balibad”

3, 4. (a) Ngaa ang pagtuo sa Dios indi di-sientipiko? (b) Sa pila ka kahimtangan, ano ang rason sang indi pagpati sa Dios?

³ Napahulag ka bala nga himayaon ang Dios? Ang kalabanan nga tawo wala nagahimaya sa Dios, kag ginapanghiwala pa gani sang iban nga nagaluntad ang Dios. Halimbawa, ang isa ka astronomo nagsulat: “Ang Dios bala ang nagpasilabot kag mahapos nga nagdesinyo sang uniberso para sa aton kaayuhan? . . . Makakulunyag gid ini. Apang para sa akon, malimbungon ini. . . . Ang Dios indi amo ang sabat.”

⁴ Ang pagpanalawsaw sang siensia limitado lamang—mahimo lamang ini pasad sa kon ano gid ang maobserbahan ukon matun-an sang tawo. Kon indi gani, isa lamang ini ka teoriya ukon haumhaum. Sanglit “ang Dios Espiritu,” imposible nga maobserbahan kag matun-an sia paagi sa sientipiko nga mga pamaagi. (Juan 4:24) Busa, isa ka pagpahambog ang indi pagtuo sa Dios bangod di-sientipiko ini. Ang sientipiko nga si Vincent Wigglesworth sang Cambridge University nagsiling nga ang sientipiko nga pamaagi mismo “isa ka relihioso nga paagi.” Ngaa? “Nasandig ini sa malig-on nga pagtuo nga ang kinaugali nga mga hitabo nahisanto sa ‘kasuguan sang kinaugali.’” Gani kon ang isa wala nagatuo sa Dios, indi bala nga ang iya malig-on nga pagsalig sa siensia nagakinahanglan sing pagpati sa Dios? Sa pila ka kahimtangan,  ang indi pagpati sa Dios daw isa ka hungod nga pagpangindi sa pagbaton sa kamatuoran. Ang salmista nagsulat: “Ang malauton sa bugal sang iya nawong wala nagapangita sa iya; ang tanan niya nga hunahuna amo, ‘Wala sing Dios.’”—Salmo 10:4.

5. Ngaa ang indi pagpati sa Dios wala sing balibad?

⁵ Apang, ang pagpati sa Dios indi isa ka bulag ukon wala sing sadsaran nga pagtuo, kay may madamo gid nga pamatuod nga ang Dios nagaluntad. (Hebreo 11:1) Ang astronomo nga si Allan Sandage nagsiling: “Indi gid ako makapati nga ining kahim-ong [sa uniberso] naghalin sa magamo nga kahimtangan. May ginhalinan gid ang kahim-ong kag pagkaorganisado. Para sa akon ang Dios isa ka misteryo, apang sia ang sabat sa milagro sang pagluntad, kon ngaa nagluntad ang mga butang.” Ginsilingan ni apostol Pablo ang mga Cristiano sa Roma nga “ang di-makita nga pagkahimpit niya [sang Dios], nga amo, ang iya walay katapusan nga gahom kag pagkadios, kutob sa pagtuga sang kalibutan nahantop sing maathag sa mga butang nga nahimo. Gani wala sila [ang mga di-tumuluo] sing balibad.” (Roma 1:20) Sugod sang “pagtuga sang kalibutan” ilabi na sang pagtuga sa maalam nga mga tawo, nga makahantop sang pagluntad sang Dios—nangin maathag nga may yara isa ka Manunuga nga may daku gid nga gahom, isa ka Dios nga takus sing debosyon. Gani ang wala nagabaton sang himaya sang Dios wala sing balibad. Apang, ano nga pamatuod ang ginahatag sang mga tinuga?

Ang Uniberso Nagapahayag sang Himaya sang Dios

6, 7. (a) Paano ang kalangitan nagapahayag sang himaya sang Dios? (b) Sa anong katuyuan nga ang mga langit nagpagua sing ‘mga latid’?

⁶ Ang Salmo 19:1 nagasabat paagi sa pagsiling: “Ang mga langit nagapahayag sang himaya sang Dios; kag ang kahawaan nagapakita sang binuhatan sang iya mga kamot.” Nahantop ni David nga ang mga bituon kag mga planeta sa “kahawaan,” ukon atmospera, nagahatag sing indi mapanghiwala nga pamatuod sang pagluntad sang isa ka mahimayaon nga Dios. Sia nagpadayon: “Sa adlaw-adlaw nagahambal, kag sa gab-i-gab-i nagapakita sing ihibalo.” (Salmo 19:2) Adlaw-adlaw kag gab-i-gab-i, ginapakita sang kalangitan ang kaalam kag gahom sang Dios sa pagpanuga. Daw subong bala nga may “nagahambal” gikan sa kalangitan nga nagadayaw sa Dios.

⁷ Apang, nagakinahanglan sing paghantop agod mabatian ining panaksi. “Walay hambal ukon pulong; ang ila tingog wala mabatii.” Apang, ang walay tingog nga pamatuod sang mga langit mabaskog. “Ang ila latid naggua sa bug-os gid nga duta, kag ang ila mga pulong sa ukbong sang kalibutan.” (Salmo 19:3, 4) Daw subong bala nga nagpagua ang mga langit sing mga “latid” agod pat-uron nga ang ila wala tingog nga panaksi magahil-ob sa tagsa ka bahin sang duta.

8, 9. Ano ang pila ka talalupangdon nga katunayan nahanungod sa adlaw?

⁸ Masunod nga ginlaragway ni David ang isa pa ka makatilingala nga tinuga ni Jehova: “Sa ila [kitaon nga kalangitan] nagpahamtang sia sing kayangkayang  nga sa adlaw, nga subong sang nobyo nga nagagua sa iya hulot, kag nagakalipay subong sang makusog nga tawo sa pagdalagan sa iya dalaganon. Ang iya paggua kutob sa ukbong sang kalangitan, kag ang iya paglibot tubtob sa mga ukbong sini; kag wala gid sing nalipdan sa iya kainit.”—Salmo 19:4-6.

⁹ Kon ipaanggid sa iban nga mga bituon, ang adlaw mas magamay. Apang, isa ini ka tumalagsahon nga bituon, nga daw nagapagamay katama sa mga planeta nga nagalibot sa sini. Ang isa ka tiliman-an nagsiling nga ang kabug-aton sini mga 330,000 ka pilo sa kabug-aton sang duta—99.9 porsiento sang kabug-aton sang aton sistema-solar! Bangod sang grabidad sang adlaw, ang duta makalibot sa distansia nga 150 ka milyon ka kilometro gikan sa adlaw nga wala nagapalayo ukon nagapalapit sa adlaw. Diutay lang gid nga bahin sang enerhiya sang adlaw ang nagalab-ot sa aton planeta, apang bastante na ini sa pagsakdag sang kabuhi.

10. (a) Paano ang adlaw nagagua kag nagasulod sa “kayangkayang” sini? (b) Paano ini nagadalagan subong sang isa ka “makusog nga tawo”?

¹⁰ Ang salmista nagahambal tuhoy sa adlaw sa malaragwayon nga paagi, nga nagalaragway sini subong sang “makusog nga tawo” nga nagadalagan halin sa isa ka gintaipan pakadto sa pihak sa kaadlawon kag nagapahuway kon gab-i sa isa ka “kayangkayang.” Sa tion nga ining makusog nga bituon nagasalop sa idalom sang gintaipan, kon aton tan-awon gikan sa duta, daw nagasulod ini sa isa ka “kayangkayang” agod magpahuway. Sa kaagahon, daw hinali lang ini nga nagagua, nga nagasilak sing masanag “subong sang nobyo nga nagagua sa iya hulot.” Bilang isa ka manugbantay sang karnero, naagihan ni David ang tuman nga katugnaw sa kagab-ihon. (Genesis 31:40) Nadumduman niya kon paano ang silak sang adlaw madasig nga nagapainit-init sa iya kag sa palibot niya. Maathag nga wala ini ginakapoy sa “paglakbay” sini halin sa sidlangan pa katundan kundi kaangay sa isa ka “makusog nga tawo,” handa ini sa pagsulit sang iya paglakbay.

Ang Makahalawhaw nga mga Bituon kag mga Galaksiya

11, 12. (a) Ano ang talalupangdon tuhoy sa pagpaanggid sang Biblia sa mga bituon sa balas? (b) Daw ano gid ka daku ang uniberso?

¹¹ Bangod wala sing teleskopyo, pila lamang ka libo nga bituon ang makita ni David. Apang, suno sa isa ka pagtuon sining karon lang, ang kadamuon sang mga bituon sa uniberso nga makita paagi sa moderno nga mga teleskopyo 70 ka sekstilyon—7 nga ginasundan sang 22 ka sero! Ginpakita ni Jehova nga madamo gid ini sang ginpaanggid niya ang kadamuon sang mga bituon sa “balas nga yara sa baybayon sang dagat.”—Genesis 22:17.

¹² Sa sulod sang mga tinuig, naobserbahan sang mga astronomo ang ginlaragway nga “magamay nga nagabadlak nga mga nebula, nga indi maathag ang dagway.” Ginhaumhaum sang mga sientipiko nga ining mga “spiral nebula” mga bahin sang aton Milky Way nga galaksiya. Sang 1924, natukiban nga ang pinakamalapit nga nebula, ang Andromeda, isa ka galaksiya mismo, nga nahamtang sa kalayuon diin makalab-ot ang kasanag gikan sa aton Milky Way nga galaksiya sa sulod sang duha ka milyon ka tuig! * Ginabanabana sang mga sientipiko karon nga may yara binilyon ka galaksiya, nga ang kada isa may linibolibo—kon kaisa binilyon—ka bituon. Apang, si Jehova ‘nagaisip sang kadamuon sang mga bituon, ginatawag niya sila tanan sa ila mga ngalan.’—Salmo 147:4.

13. (a) Ano ang tumalagsahon tuhoy sa mga konstelasyon? (b) Ano ang pamatuod nga ang mga sientipiko wala makahibalo sang “mga pagsulundan sang mga langit”?

¹³ Ginpamangkot ni Jehova si Job: “Mahigtan mo bala sing hugot ang mga bugkos sang konstelasyon sang Kima, ukon mahubad mo bala ang mga higot sang konstelasyon sang Kesil?” (Job 38:31, NW) Ang isa ka konstelasyon ginahuman sang pila ka bituon nga daw may maathag nga korte. Bisan pa ang mga bituon mahimo nga malayo sa isa kag isa, ang ila posisyon wala nagabag-o kon tan-awon halin sa duta. Bangod sibu gid ang ila mga posisyon, ang mga bituon “mabuligon nga mga giya sa nabigasyon, sa mga astronot sa direksion sang sakayan pangkahawaan, kag sa pagkilala sa bituon.” (The Encyclopedia Americana) Apang, wala pa gid sing isa nga nakahangop sing bug-os sa “mga higot” nga nagahugpong sa mga konstelasyon. Huo, indi gihapon masabat sang mga sientipiko ang pamangkot sa Job 38:33: “Nahibaluan mo bala ang mga pagsulundan sang mga langit?”

14. Sa anong paagi nga ang pagpihak sang kapawa isa ka misteryo?

¹⁴ Indi masabat sang mga sientipiko ang isa pa nga ginpamangkot kay Job: “Diin bala ang dalan pakadto sa duog nga ginapihakan sang kapawa?”  (Job 38:24) Gintawag sang isa ka manunulat ining pakiana tuhoy sa kapawa nga “isa ka moderno gid nga pamangkot tuhoy sa siensia.” Sa pagpaanggid, nagapati ang pila ka Griegong pilosopo nga ang kapawa nagahalin sa mata sang tawo. Sa mas moderno nga panahon, ang mga sientipiko nagpati nga ang kapawa ginahuman sang tuman ka gamay nga mga partikulo. Ginhunahuna naman sang iban nga nagagiho ini subong mga balod. Sa karon, ginapatihan sang mga sientipiko nga ang kapawa nagagiho subong isa ka balod kag subong isa ka partikulo. Apang, ang kinaugali sang kapawa kag kon paano ini ‘nagapihak’ wala pa mahangpan sing bug-os.

15. Kaangay ni David, ano ang dapat naton batyagon kon ginahunahuna naton ang kalangitan?

¹⁵ Ang paghunahuna sini tanan magapahulag sa isa sa pagbatyag kaangay ni salmista David, nga nagsiling: “Kon pamalandungon ko ang imo kalangitan, ang binuhatan sang imo mga tudlo, ang bulan kag ang kabituunan nga imo ginpatok; ano bala ang tawo nga ginasapak mo sia, kag ang anak sang tawo nga ginaduaw mo sia?”—Salmo 8:3, 4.

Ang Duta kag ang mga Tinuga sa Sini Nagahimaya kay Jehova

16, 17. Paano ang mga tinuga sa tubigon nga mga “kadadalman” nagadayaw kay Jehova?

¹⁶ Ang Salmo 148 nagasambit sang iban nga mga paagi nga ginapahayag sang mga tinuga ang himaya sang Dios. Ang bersikulo 7 mabasa: “Dayawa ang GINUO kutob sa duta, kamo nga mga gadya kag tanan nga kadadalman.” Huo, ang tubigon nga mga “kadadalman” puno sing katingalahan nga nagapadaku sang kaalam kag gahom sang Dios. Ang blue whale may promedyo nga kabug-aton nga 120 ka tonelada—subong kabug-at sa 30 ka elepante! Ang tagipusuon lamang sini nagabug-at sing kapin sa 450 ka kilo kag makabomba sing mga 6,400 ka kilo nga dugo sa lawas sini! Ining dalagku bala nga mga gadya sa dagat mabundol kag bikwalon sa tubig? Indi gid. “Nagalangoy [ini] sa dagat” sa makahalawhaw nga kadasigon, siling sang isa ka report sang European Cetacean Bycatch Campaign. Ginpakita sang isa ka satellite nga ang “isa ka [blue whale] naglakbay sing kapin sa 16,000 ka kilometro sa sulod sang 10 ka bulan.”

¹⁷ Ang bottle-nosed dolphin (isa ka sahi sang lumbalumba) kinaandan nga makasalom sa kadalumon nga 45 ka metro, apang ang narekord nga pinakamadalom nga pagsalom sang isa ka lumbalumba amo ang 547 ka metro! Paano nakalampuwas ini nga mamalya sa sini nga pagsalom? Ang pitik sang iya tagipusuon nagahinay sa tion sang pagsalom, kag ang dugo nagakadto sa tagipusuon, baga, kag utok. Ang kaunuran sini may yara man isa ka kemikal nga nagapundo sing oksiheno. Ang mga elephant seal kag ang mga sperm whale makasalom pa gani sing mas madalom. “Sa baylo nga pakigbatuan ang presyon,” siling sang magasin nga Discover, “ginatugutan nila nga pauntaton sini ang pagpanghikot sing bug-os sang ila mga baga.” Ginapundo nila ang kalabanan nga oksiheno nga ila kinahanglan sa ila mga kaunuran. Maathag nga ining mga tinuga buhi nga mga pamatuod sa kaalam sang labing gamhanan nga Dios!

18. Paano ginapakita sang tubig sa dagat ang kaalam ni Jehova?

¹⁸ Bisan ang tubig sa dagat nagapakita sang kaalam ni Jehova. Ang Scientific American nagasiling: “Ang tagsa ka tulo sang tubig sa naibabaw nga 100 ka metro sang dagat nagaunod sang linibo ka nagautaw-utaw, tuman ka gamay kag makita lamang sa bulig sang mikroskopyo nga tanom nga ginatawag phytoplankton.” Ining “di-makita nga kagulangan” nagatinlo sang aton hangin paagi sa pagkuha sing binilyon ka tonelada sang carbon dioxide. Ang phytoplankton nagapatubas sing kapin sa katunga sang oksiheno nga aton ginaginhawa.

19. Paano ang kalayo kag ang niebe nagatuman sang kabubut-on ni Jehova?

¹⁹ Ang Salmo 148:8 nagasiling: “Kalayo kag yelo, nga daw bato, niebe kag alisngaw, mamadlos nga hangin, nga nagatuman sang iya pulong!” Huo, ginagamit man ni Jehova ang wala-kabuhi nga mga puersa sang kinaugali sa pagtuman sang iya kabubut-on. Binagbinaga ang kalayo. Sang nagligad nga dinekada, ang mga sunog sa kakahuyan ginkabig  lamang nga malaglagon. Ginapatihan karon sang mga manugpanalawsaw nga ang sunog importante sa ekolohiya, bangod ginadula sini ang tigulang na ukon nagakapatay nga mga kahoy, nagabulig ini sa pagpanugdo sang madamo nga liso, nagaresiklo ini sang mga sustansia, kag ang matuod nagabuhin ini sang posibilidad nga mahanabo ang daku kag makahalalit nga sunog nga madasig maglapta ilabi na sa talon. Ang niebe importante man, kay ginabunyagan kag ginaabunohan sini ang duta, ginatubigan ang mga suba, kag ginaamligan ang mga tanom kag mga sapat batok sa matugnaw kaayo nga temperatura.

20. Paano ang kabukiran kag kakahuyan nagahatag sing kaayuhan sa katawhan?

²⁰ “Kabukiran kag tanan nga kabakuluran, mabungahon nga kakahuyan kag tanan nga sedro,” siling sang Salmo 148:9. Ang mataas nga kabukiran mga pamatuod sang daku nga gahom ni Jehova. (Salmo 65:6) Apang may mapuslanon man ini nga katuyuan. Ang isa ka report gikan sa Institute of Geography sa Bern, Switzerland, nagasiling: “Ang tanan nga dalagku nga mga suba sa kalibutan nagahalin sa kabukiran. Kapin sa katunga sang katawhan ang nagasandig sa tab-ang nga tubig nga yara sa kabukiran . . . Ining ‘mataas nga mga pulunduhan sing tubig’ importante sa kaayuhan sang katawhan.” Bisan ang kinaandan nga kahoy nagahatag sing himaya sa iya Manugbuhat. Ang isa ka report sang United Nations Environment Programme nagasiling nga ang mga kahoy “importante sa kaayuhan sang mga tawo sa tanan nga pungsod . . . Madamo nga sahi sang kahoy ang importante katama sa ekonomiya bangod ginakuhaan ini sing mga produkto subong sang troso, prutas, liso, resina kag gum. Sa bug-os nga kalibutan, 2 ka bilyon nga tawo ang nagasandig sa kahoy para sa pagluto kag gatong.”

21. Ipaathag kon paano ang simple nga dahon nagapakita sang pamatuod sang desinyo.

²¹ Ang pamatuod sang isa ka maalam nga Manunuga makita sa desinyo mismo sang kahoy. Binagbinaga ang isa ka simple nga dahon. Ang kadaygan sini may yara daw waks nga anib nga amo ang nagahupot sa dahon nga indi magkigas. Sa idalom mismo sining daw waks nga anib sa naibabaw nga bahin sang dahon may tuman ka gamay nga mga bahin amo nga indi naton makita nga ginatawag chloroplast. May chlorophyll ukon berde nga elemento ini, nga nagasuyop sang enerhiya gikan sa kapawa. Paagi sa proseso nga photosynthesis, ang mga dahon nangin “mga pabrika sang kalan-on.” Ang tubig ginasuyop paibabaw paagi sa mga gamot sang kahoy kag ginaliton sa mga dahon paagi sa masibod nga sistema. Linibo ka magagmay nga buho (ginatawag stomata) sa idalom nga bahin sang dahon ang nagasirado kag nagaabre, nga nagasuyop sang carbon dioxide. Ang kapawa nagasuplay sang enerhiya agod magsimbog ang carbon dioxide kag ang tubig kag magpatubas sing pagkaon sang kahoy ukon carbohydrates. Makaon na karon sang tanom ang mismo nga kalan-on nga ginhimo sini. Apang, ini nga “pabrika” mahipos kag matahom. Sa baylo nga maghigko, nagabuga ini sang oksiheno!

22, 23. (a) Ano ang tumalagsahon nga mga abilidad sang pila ka pispis kag sapat sa duta? (b) Ano pa nga mga pamangkot ang dapat naton binagbinagon?

²² “Mga kasapatan kag tanan nga kahayupan, nagasaug nga mga butang kag nagalupad nga kapispisan,” siling sang Salmo 148:10. Madamo nga mga sapat sa duta kag nagalupad nga mga tinuga ang nagapakita sing makatilingala nga abilidad. Ang Laysan nga albatros makalupad sing malayo nga mga distansia (sa isa ka higayon sing 40,000 ka kilometro sa 90 lamang ka adlaw). Ang blackpoll warbler nagalakbay halin sa Aminhan pa Bagatnan nga Amerika, wala untat nga nagalupad sa sulod sang 80 ka oras. Ang kamelyo nagapundo sing tubig, indi sa buklod sang likod sini subong sang pagpati sang madamo, kundi sa iya sistema sang pangtunaw, amo nga makalakbay ini sing malawig nga wala ginahubsan sing tubig. Kon amo, indi katingalahan nga ginaobserbahan sing maayo sang mga enhinyero ang  mga kasapatan kon nagadesinyo sing mga makina kag bag-o nga mga materyal. “Kon luyag mo magtukod sing isa ka butang nga magapanghikot sing maayo . . . kag indi maghalit sa palibot,” siling sang manunulat nga si Gail Cleere, “mahimo gid nga makasapo ka sing butang nga mailog sa kinaugali.”

²³ Huo, ang mga tinuga nagapahayag gid sang himaya sang Dios! Halin sa madamo sing bituon nga kalangitan pakadto sa mga tanom kag kasapatan, ang tagsa sini sa ila kaugalingon nga paagi nagahatag sing kadayawan sa ila Manunuga. Apang kamusta kita nga mga tawo? Paano kita makabuylog sa kinaugali sa pag-amba sing mga pagdayaw sa Dios?

[Nota]

Madumduman Mo Bala?

• Ngaa ang mga nagapanghiwala sang pagluntad sang Dios wala sing balibad?

• Paano ang mga bituon kag mga planeta nagahimaya sa Dios?

• Paano ang kasapatan sa dagat kag sa duta nagapamatuod nga may isa ka mahigugmaon nga Manunuga?

• Paano ang wala kabuhi nga mga puersa sang kinaugali nagatuman sang kabubut-on ni Jehova?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 10]

Ginabanabana sang mga sientipiko nga ang kadamuon sang kitaon nga mga bituon 70 ka sekstilyon!

[Credit Line]

Frank Zullo

[Retrato sa pahina 12]

Bottle-nosed nga lumbalumba

[Retrato sa pahina 13]

Snowflake

[Credit Line]

snowcrystals.net

[Retrato sa pahina 13]

Boto sang Laysan nga albatros