“Ang Tagsa ka Maalam Magapanghikot nga May Ihibalo”

ANG panuytoy nga naggikan sa Pulong sang Dios, ang Biblia, ‘halandumon sing labi pa sa bulawan​—⁠sangsa madamo pa nga bulawan nga puro.’ (Salmo 19:7-10) Ngaa? Bangod “ang kasuguan sang maalam [si Jehova] amo ang tuburan sang kabuhi, agod ipahilayo ang isa gikan sa mga siod sang kamatayon.” (Hulubaton 13:14) Kon iaplikar, ang laygay sang Kasulatan indi lamang magapauswag sang aton kabuhi kundi magabulig man sa aton nga malikawan ang mga siod nga magabutang sini sa katalagman. Daw ano ka importante nga pangitaon naton ang ihibalo sa Kasulatan kag iaplikar ang aton natun-an!

Subong sang narekord sa Hulubaton 13:15-25, si Hari Solomon sang dumaan nga Israel naghatag sing laygay nga magabulig sa aton nga maghikot nga may ihibalo agod nga maagom naton ang mas maayo kag mas malawig nga kabuhi.⁠ * Paagi sa malip-ot nga mga hulubaton, ginpakita niya kon paano ang Pulong sang Dios makabulig sa aton nga matigayon ang kahamuot sang iban, makapabilin nga matutom sa aton ministeryo, makatigayon sing husto nga panimuot tuhoy sa disiplina, kag makapili sing mga kaupdanan sing maalamon. Ginatalupangod man niya ang pagkamaalamon sang pagbilin sing palanublion sa aton mga anak subong man sang pagdisiplina sa ila sa gugma.

Ang Maayo nga Paghantop Nagatigayon sing Kahamuot

“Ang maayo nga paghantop nagahatag sing pagpahamuot,” siling ni Solomon, “apang ang dalanon sang mga maluibon batsihon.” (Hulubaton 13:15) Ang orihinal-nga-lenguahe nga ekspresyon nga “maayo nga paghantop,” ukon maayo nga paghangop, “nagalaragway sang kapasidad sa maayo nga pagpamat-od, husto nga pagdesisyon, kag maalamon nga mga opinyon,” siling sang isa ka reperensia. Ang tawo nga may amo sini nga mga  kinaiya indi mabudlayan sa pagtigayon sang kahamuot sang iban.

Binagbinaga ang mahantupon nga paagi sang pagpakig-angot ni apostol Pablo sa iya masigka-Cristiano nga si Filemon sang ginpabalik niya ang naglayas nga ulipon ni Filemon nga si Onesimo, nga sang ulihi nangin isa na ka Cristiano. Ginlaygayan ni Pablo si Filemon nga batunon liwat si Onesimo sa mainayuhon nga paagi, subong sa pag-abiabi nga mahimo ipakita niya sa apostol mismo. Sa katunayan, nagtanyag si Pablo nga bayaran niya ang bisan ano man nga utang ni Onesimo kay Filemon. Huo, sarang magamit ni Pablo ang iya awtoridad kag suguon si Filemon nga himuon kon ano ang husto. Apang ginpili sang apostol nga atubangon ang problema sing may konsiderasyon kag sing mahigugmaon. Paagi sa paghimo sini, nagsalig si Pablo nga magakooperar si Filemon, kag sa amo maghimo sing kapin pa sangsa ginapangabay sa iya. Indi bala nga amo man sini dapat ang pagpakig-angot naton sa aton mga masigkatumuluo?​​—⁠Filemon 8-​21.

Sa pihak nga bahin, ang dalanon sang mga maluibon batsihon, ukon “matig-a.” (New International Version) Sa ano nga kahulugan? Suno sa isa ka iskolar, ang tinaga nga gingamit diri nagakahulugan sing “masupog ukon indi mabag-o, nagapatuhoy sa kabalan nga batasan sang malaut nga mga tawo. . . . Ang tawo nga determinado maghimo sing malain, kabalan kag wala nagasapak sa maalamon nga instruksion sang iban, magapadulong sa kalaglagan.”

Si Solomon nagpadayon: “Ang tagsa ka maalam magapanghikot nga may ihibalo, apang ang buangbuang magapalapnag sang kabuangan.” (Hulubaton 13:16) Ini nga kaalam naangot sa ihibalo kag sa isa ka mainandamon nga tawo, nga nagahunahuna anay antes manghikot. Kon nagaatubang sang di-nagakaigo nga kritisismo ukon insulto pa gani, ang maalam nga tawo nagakontrol sang iya bibig. Mapinangamuyuon sia nga nagapakita sang mga bunga sang balaan nga espiritu agod nga indi sia maakig. (Galacia 5:​22, 23) Wala ginatugutan sang isa nga mainandamon ang iban nga tawo ukon ang sitwasyon nga amo ang magakontrol sa iya. Sa baylo, nagapabilin sia nga kalmado kag nagalikaw sa mga away nga masami nagakatabo sa isa ka tawo nga madali maakig kon nasaklaw.

Ang isa nga maalam nagapanghikot man nga may ihibalo kon nagahimo sing mga desisyon. Nakahibalo sia nga ang maalamon nga hulag indi resulta sang haumhaum lamang, paghulag suno sa emosyon, ukon pagsunod lamang sa kadam-an. Busa, ginahatagan niya sing tion ang pag-imbestigar sa sitwasyon nga iya ginaatubang. Ginausisa niya ang tanan nga mga katunayan kag ginahibalo kon ano ang iya mga pililian. Nian ginausisa niya ang Kasulatan kag nagadesisyon kon ano nga mga kasuguan ukon mga prinsipio sa Biblia ang naaplikar sa iya sitwasyon. Ang banas sining tawo nagapabilin nga matadlong.​​—⁠Hulubaton 3:​5, 6.

“Ang Matutom nga Embahador Isa ka Pag-ayo”

Subong mga Saksi ni Jehova, ginsalig sa aton ang pagbantala sang isa ka hatag-Dios nga mensahe. Ang mga pulong sang masunod nga hulubaton nagabulig sa aton nga magpabilin nga matutom sa pagtuman sang aton hilikuton. Nagasiling ini: “Ang mensahero nga malauton mahulog sa kalainan, apang ang matutom nga embahador isa ka pag-ayo.”​—⁠Hulubaton 13:17.

 Ang ginapadaku diri amo ang mga kinaiya sang mensahero. Ano abi kon ang nagadala sang mensahe malaut nga magpatiko ukon magliwat sa mensahe? Indi bala sia magabaton sing malaglagon nga paghukom? Hunahunaa ang alagad ni manalagna Eliseo nga si Gehazi, nga mahamkunon nga nagpaalinton sing sayop nga mensahe sa pangulo sang Sirianhon nga hangaway nga si Naaman. Ang gin-ayo nga aro ni Naaman nagsaylo kay Gehazi. (2 Hari 5:​20-​27) Ano abi kon ang embahador nangin di-matutom kag nag-untat sa paghatag sang mensahe? “[Kon] wala ka magpamulong agod paandaman ang malauton sa iya dalanon,” siling sang Biblia, “sia mismo subong malauton mapatay sa iya kaugalingon nga kasaypanan, apang ang iya dugo sukton ko [ni Jehova] sa imo kamot.”​—⁠Ezequiel 33:8.

Sa pihak nga bahin, ang matutom nga embahador isa ka pag-ayo sa iya kaugalingon kag sa mga nagapamati sa iya. Ginlaygayan ni Pablo si Timoteo: “Hatagi sing dalayon nga igtalupangod ang imo kaugalingon kag ang imo panudlo. Magpadayon ka sa sining mga butang, kay sa paghimo sini maluwas mo ang imo kaugalingon kag ang mga nagapamati sa imo.” (1 Timoteo 4:16) Hunahunaa ang pag-ayo nga mahimo sang matutom nga pagbantala sang maayong balita sang Ginharian. Ginapukaw sini ang mga tawo nga may husto nga kahimtangan sang tagipusuon kag ginatuytuyan sila sa kamatuoran nga nagahilway sa ila. (Juan 8:32) Bisan pa kon ang mga tawo indi magpamati sa mensahe, ang mainunungon nga mensahero ‘magaluwas sang iya kaugalingon nga kalag.’ (Ezequiel 33:9) Kabay nga indi naton pagpatumbayaan ang aton hilikuton nga magbantala. (1 Corinto 9:16) Kag maghalong kita pirme sa ‘pagbantala sang pulong,’ wala ini ginabag-o agod lamang mangin indi makasalaklaw ukon mangin mas makagalanyat sa mga tawo.​—⁠2 Timoteo 4:2.

‘Ang Nagahupot sa Pagsaway Ginahimaya’

Dapat bala magsunggod ang isa ka mainandamon nga tawo kon makabaton sia sing mabinuligon nga laygay? Ang Hulubaton 13:18 nagasiling: “Ang nagapatumbaya sa disiplina magakadto sa kaimulon kag kahuy-anan, apang ang nagahupot sa pagsaway amo ang ginahimaya.” Maalam kita kon batunon naton bisan ang wala naton ginapangabay nga pagsaway. Ang husto nga laygay mas labing mabinuligon kon wala naton narealisar nga kinahanglan gali naton ini. Ang pagsunod sa sini nga laygay makabulig sa aton nga malikawan ang mga kasakit kag trahedya. Ang pagpatumbaya sa sini magadala sing kahuy-anan.

Ang komendasyon, kon nagakaigo, nagapahalipay sa aton kag makapalig-on gid. Apang, kinahanglan man naton paabuton kag batunon ang pagsaway. Binagbinaga ang duha ka sulat ni apostol Pablo kay Timoteo. Bisan pa ginhatagan niya  sia sing komendasyon bangod sa iya katutom, ang mga sulat puno sing laygay para kay Timoteo. Maalwan nga ginlaygayan ni Pablo ang pamatan-on nga lalaki tuhoy sa paghupot sing pagtuo kag sing isa ka maayo nga konsiensia, pagpakig-angot sa iban sa kongregasyon, pagpalambo sang diosnon nga debosyon kag pagkakontento, pagtudlo sa iban, pagpamatok sa apostasya, kag pagtuman sang iya ministeryo. Ang mas lamharon nga mga katapo sang kongregasyon dapat man magpangabay kag magbaton sing laygay gikan sa mga mas eksperiensiado.

‘Maglakat Upod sa Maalam nga mga Tawo’

“Ang natuman nga handum makalilipay sa kalag,” siling sang maalam nga hari, “apang kangil-aran sa mga buangbuang nga magpalayo sa kalainan.” (Hulubaton 13:19) Tuhoy sa kahulugan sining hulubaton, ang isa ka reperensia nagsiling: “Kon ang isa ka tulumuron nalab-ot ukon ang isa ka handum natuman, ang kabug-usan sang tawo mapuno sang balatyagon sang pagkanaayawan . . . Subong nga ang paglab-ot sang isa sa tulumuron isa ka makalilipay nga eksperiensia, ang pagpalayo sa malaut kangil-aran sa mga buangbuang. Ang ila mga ambisyon malab-ot lamang paagi sa malain nga mga pamaagi, kag kon sikwayon nila ang malaut, indi nila maagom ang kalipay sa pagtuman sang ila mga handum.” Daw ano gid ka importante nga magpalambo kita sang nagakaigo nga mga handum!

Mabaskog gid katama ang epekto sang aton mga kaupod sa aton mga panghunahuna, mga luyag, kag mga di-naluyagan! Ginsambit ni Solomon ang wala nagabag-o nga kamatuoran sang nagsiling sia: “Sia nga nagalakat upod sa maalam nga mga tawo magaalam, apang sia nga nagapakig-angot sa mga buangbuang magaantos.” (Hulubaton 13:20) Huo, ang aton mga kaupod, bisan paagi sa mga kalingawan, sa Internet, kag sa aton mga ginabasa, may epekto sa kon ano gid kita subong kag sa palaabuton. Daw ano ka importante nga pilion naton ang aton mga kaupdanan sing maalamon!

‘Magbilin sing Palanublion’

“Ang mga makasasala amo ang ginalagas sang kalamidad,” siling sang hari sang Israel, “apang ang mga matarong amo ang ginabalusan sang maayo.” (Hulubaton 13:21) Ang pagpanikasog sa pagkamatarong makapaladya, kay ginatatap ni Jehova ang mga matarong. (Salmo 37:25) Apang, dapat naton batunon nga “ang tion kag wala ginapaabot nga hitabo” nagakahanabo sa aton tanan. (Manugwali 9:11) May mahimo bala kita agod makahanda sa wala ginapaabot nga mga hitabo?

“Ang isa nga maayo nagabilin sing palanublion sa mga anak sang mga anak,” siling ni Solomon. (Hulubaton 13:22a) Daw ano ka daku nga palanublion ang mabilin sang mga ginikanan kon buligan nila ang ila mga kabataan nga magkuha sing ihibalo tuhoy kay Jehova kag magpalambo sing maayo nga kaangtanan sa iya! Apang indi bala maayo man nga maghimo sing mga kahimusan, kon posible, para sa materyal nga kaayuhan sang pamilya por engkaso sang wala ginapaabot nga kamatayon sang ginikanan? Sa madamo nga duog, ang mga ulo sang pamilya mahimo magtigayon sing paseguro, maghimo sing legal nga testamento, kag magsupot sang kuarta para sa palaabuton.

Ano naman ang masiling tuhoy sa palanublion sang mga malaut? “Ang manggad sang makasasala ginatipigan para sa mga matarong,” padayon ni Solomon. (Hulubaton 13:22b) Dugang pa sa mga benepisyo karon, mapamatud-an ini kon matuman na ang saad ni Jehova sa pagtuga sang “bag-ong mga langit kag bag-ong duta” sa diin “magapuyo ang pagkamatarong.” (2 Pedro 3:13) Nian madula  na ang mga malaut, kag “ang mga mahagop magapanag-iya sang duta.”​—⁠Salmo 37:11.

Ang mainandamon nga tawo nagapanghikot nga may ihibalo bisan pa diutay lamang ang iya pagkabutang. “Ang ginaarado nga duta sang mga tawo nga imol nagapatubas sing madamo katama nga pagkaon,” siling sang Hulubaton 13:​23, “apang may nalaglag bangod sa kakulang sang paghukom.” Ang mga tawo nga imol makapatubas sing madamo paagi sa mapisan nga pagpangabudlay kag mga pagpakamaayo sang Dios. Apang kon wala sing hustisya, ang di-makatarunganon nga paghukom makadula sang manggad.

“Nagadisiplina sa Iya”

Ang di-himpit nga mga tawo nagakinahanglan sing disiplina, kag kinahanglan nila ini kutob sa pagkabata tubtob sa pagtigulang. “Ang isa nga nagapugong sang iya bilugon nagadumot sang iya anak,” siling sang hari sang Israel, “apang ang isa nga nagahigugma sa iya nagadisiplina sa iya.”​—⁠Hulubaton 13:24.

Ang bilugon simbulo sang awtoridad. Sa Hulubaton 13:​24, nagapatuhoy ini sa awtoridad sang ginikanan. Sa sini nga konteksto, ang paggamit sing bilugon sang disiplina wala pirme nagapahangop sang pagbakol sa bata. Sa baylo, nagarepresentar ini sa pagtadlong, sa bisan ano man nga paagi. Sa isa ka kaso, ang mainayuhon nga pagpahanumdom sa isa ka bata mahimo bastante na agod matadlong ang di-nagakaigo nga batasan. Ang isa pa ka bata mahimo magakinahanglan sing mas mabaskog nga pagsabdong. “Ang pagsabdong nagadulot sing mas madalom sa isa nga may paghangop sangsa pagbakol sa buangbuang sing isa ka gatos ka beses,” siling sang Hulubaton 17:10.

Ang pagdisiplina sang ginikanan dapat ginapahulag pirme sang gugma kag kaalam para sa kaayuhan sang mga kabataan. Wala ginapabay-an sang isa ka mahigugmaon nga ginikanan ang malain nga batasan sang iya bata. Sa baylo, ginatalupangod niya ini agod nga madula ini antes manggamot. Siempre, ginatuman sang isa ka mahigugmaon nga ginikanan ang laygay ni Pablo: “Mga amay, dili ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, kundi padayon sila nga padakua sa disiplina kag sa nagatadlong nga panghunahuna ni Jehova.”​—⁠Efeso 6:4.

Ano abi kon ang isa ka ginikanan matinuguton kag wala nagatadlong sa iya bata? Pasalamatan bala sia sa ulihi bangod sang iya pagkamatinuguton? Indi gid! (Hulubaton 29:21) Ang Biblia nagasiling: “Ang bata nga ginapabayaan nagahatag sing kahuluy-an sa iya iloy.” (Hulubaton 29:15) Ang indi pagdisiplina sang ginikanan sa iya anak nagapakita sing pagkawalay interes ukon sang kakulang sing gugma. Apang, ang pagdisiplina sing mainayuhon kag sing malig-on nagapabanaag sang mahigugmaon nga kabalaka.

Ang mainandamon kag matadlong nga tawo nga nagapanghikot nga may matuod nga ihibalo pakamaayuhon. Si Solomon nagapasalig sa aton: “Ang matarong nagakaon tubtob mabusog ang iya kalag, apang ang tiyan sang mga malaut wala unod.” (Hulubaton 13:25) Nakahibalo si Jehova kon ano ang mapuslanon sa aton sa tanan nga bahin sang aton kabuhi​—⁠sa aton relasyon sa pamilya, sa aton relasyon sa iban, sa aton ministeryo, ukon kon ginadisiplina kita. Kag paagi sa maalamon nga pag-aplikar sa laygay nga masapwan sa iya Pulong, walay duhaduha nga maagom naton ang pinakamaayo nga paagi sang pagkabuhi.

[Nota]

[Retrato sa pahina 28]

Kon di-makatarunganon nga ginamulay, ang maalam nagapugong sang iya dila

[Retrato sa pahina 29]

Ang matutom nga manugbantala sang Ginharian madamo sing mahimo nga maayo

[Retrato sa pahina 30]

Bisan pa makapalig-on ang komendasyon, dapat naton batunon ang pagtadlong

[Retrato sa pahina 31]

Wala ginapabay-an sang isa ka mahigugmaon nga ginikanan ang malain nga batasan sang iya bata