Ang Katahom sang mga Tinuga ni Jehova

‘Ang Tig-ilinit kag Tigtulugnaw Indi Mag-untat’

ANG nagatagiti nga adlaw nagasilak sa desyerto. Sa iban nga mga bahin sang duta, nagahatag ini sing kainit sa tapos sang tigtulugnaw. Ang matuod, ang init sang adlaw isa ka panguna nga kabangdanan sang mga klima kag mga panahon.

Wala nagapalareho ang panahon sa bug-os nga duta. Apang paano ka naapektuhan sang mga panahon? Nalipay ka bala sa makarepresko nga pag-abot sang tigpamulak kon makita mo nga nagapamuhi liwat ang kakahuyan kag kabulakan? Ano ang nabatyagan mo sa manayanaya nga kagab-ihon kon tig-ilinit? Marepreskuhan ka bala kon tigragas bangod sang matahom nga pagbag-o sang mga duag sang mga dahon?

Ngaa may mga panahon? Sa malip-ot nga hambal, bangod sang paghilay sang duta. Nagahilay ang axis sini sing mga 23.5 ka degree samtang nagalibot ang duta sa adlaw. Kon wala nagahilay ang axis sang duta, wala sing mga panahon. Mangin isa lang ang klima sa bug-os nga tuig. May epekto ini sa pananom kag sa siklo sang pagpatubas sing kalan-on.

Maathag nga gindesinyo sang Manunuga ang pagbulosbulos sang mga panahon. Nagapatuhoy kay Jehova nga Dios, ang salmista nagakaigo nga nagsiling: “Ikaw ang nagpahamtang sang tanan nga dulunan sang duta; ang tig-ilinit kag ang tigtulugnaw​—⁠ikaw gid ang naghimo sini.”​—⁠Salmo 74:17.⁠ *

a pagtamod sang isa nga nagaobserbar sa duta, ang mga butang sa kalangitan maathag nga nagapahibalo sang mga panahon ukon panag-on. Sang ginatuga ang aton solar system, ang Dios nagsugo: “Magmay mga sulo sa kahawaan sang mga langit . . . kag ini mangin mga tanda kag subong mga panag-on kag mga adlaw kag mga tuig.” (Genesis 1:14) Sa isa ka tuig nga paglibot sang duta sa adlaw, duha ka beses nga ang adlaw diretso nga nagasilak sa ekwador kon udto. Ginatawag ini nga mga tion subong ekinoksio, kag sa madamo nga kadutaan ginasugdan sini ang tigpamulak kag ang tigragas. Kon ekinoksio, halos pareho kalawig ang kaadlawon kag kagab-ihon sa bug-os nga duta.

Ang pagluntad kag pagsugod sang mga panahon wala lamang nagadepende sa paghulag kag posisyon sang mga butang sa kalangitan. Ang mga panahon, klima, kag paniempo nagainangtanay sa isa ka masibod nga sistema nga nagasakdag sang kabuhi. Nagapakighambal sa mga tawo nga nagapuyo sa Asia Minor​—⁠madamo sa ila ang pamilyar gid sa pagpanguma kag pagpatubas sing kalan-on​—⁠ang Cristianong si apostol Pablo kag ang iya kaupod nga si Bernabe nagsiling nga ang Dios amo ang “nagahatag sa inyo sing mga ulan gikan sa langit kag sing mapatubason nga mga panag-on, nga ginapuno ang inyo tagipusuon sing pagkaon kag kasadya.”​—⁠Binuhatan 14:14-17.

Ang makatilingala nga proseso sang photosynthesis nagasakdag sa pananom sa duta kag sa phytoplankton sa dagat. Bangod sini, ang karon nga sistema sang pagkaon kag ang nanuhaytuhay nga sahi sang kabuhi nagadepende sa paniempo kag klima sa masibod nga mga paagi. Nagakaigo nga ginpatungod ni Pablo kay Jehova ini tanan, sa pagsiling: “Ang duta nga nagainom sang ulan nga masunson nga nagatupa sa sini, kag nian nagapatubo sing pananom nga kapuslanan sa ila nga tungod sa ila ginapanguma man ini, nagabaton man sing pagpakamaayo sang Dios.”​—⁠Hebreo 6:7.

Ang tinaga nga “pagpakamaayo” may bag-o nga kahulugan kon hunahunaon mo ang nagakatabo sa mga lugar diin bangod sang tigpamulak may haganhagan nga mga temperatura, malawig nga kaadlawon, malawig nga pagsilak sang adlaw, kag hustuhan nga pag-ulan. Nagapamulak ang mga tanom  kag nagagua ang mga insekto sa ila puluy-an kon tigtulugnaw, nga handa na sa pagpolinar sa mga pananom. Ang mga pispis, subong sang blue jay nga makita mo diri, nagapatahom sa kagulangan bangod sang ila duag kag ambahanon, kag nangin buhi ang palibot. Nagpagsik ang kabuhi, kag ang mga tanom nagpadayon sa mga siklo sini nga magtugdo, manalingsing, kag magtubo. (Ambahanon ni Solomon 2:​12, 13) Umpisa ini sang pagpanghikot nga nagadul-ong sa pagpangani sa talipuspusan sang tig-ilinit ukon sa tigragas.​—⁠Exodo 23:16.

Makatilingala nga nangin dayag ang binuhatan ni Jehova bangod sang pagpahilay niya sa duta, sa amo may adlaw kag gab-i, mga panahon, kag tion sang pagsab-ug kag pagpangani. Sigurado kita nga ang tig-ilinit magasunod sa tigtulugnaw. Ang matuod, ang Dios amo ang nagsaad: “Sa tanan nga adlaw nga nagapadayon ang duta, ang pagsab-ug sing binhi kag pag-ani, kag ang tugnaw kag init, kag ang tig-ilinit kag tigtulugnaw, kag ang adlaw kag gab-i, indi mag-untat.”​—⁠Genesis 8:22.

[Nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 9]

Ang Bulan Importante sa Kabuhi

Halin pa sang una, ang bulan nagpakunyag kag nagpatingala sa mga tawo. Apang, nahibaluan mo bala nga may labot ang bulan sa mga panahon? Bangod sang bulan, makontrol ang paghilay sang duta samtang nagatiyog ini sa iya axis. ‘Isa ini ka importante nga kabangdanan sang mga kahimtangan sa Duta nga nagapaposible sang kabuhi,’ siling sang awtor sa siensia nga si Andrew Hill. Kon wala sing bulan nga nagakontrol sa paghilay sang aton planeta, magataas ang temperatura kag bangod sini mangin imposible ang kabuhi sa duta. Sa amo, isa ka grupo sang mga astronomo ang naghinakop: “Mahimo tamdon ang Bulan nga amo ang nagabagay sang klima sa Duta.”​—⁠Salmo 104:19.

[Credit Line]

Moon: U.⁠S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Retrato sa pahina 9]

Mga kamelyo, Aminhan nga Aprika kag Arabian Peninsula