Ang Katahom sang mga Tinuga ni Jehova

“Ang Bugana nga Manggad sang Kadagatan”

SA PAGTUNOD sang adlaw ang dagat ginapahulag sang mahinay nga dapya sang hangin, kag ang mga balod inanay nga nagahampak sa higad baybay. Ang makapasulhay nga gahod sang balod nagaganyat gid sa madamo sa pagdugok sa mga baybay agod magpahuwayhuway kag makatigayon sing kalinungan.⁠ *

Linibo ka kilometro ang mga baybay nga kaangay sini sa bilog nga kalibutan. Ining dalayon nga nagabulubag-o nga dulunan sang balas kag tubig nagamarka sang limitasyon sang gahom sang dagat. Desinyo ini sang Manunuga. Ginapatuhuyan ang iya kaugalingon, ginsiling sang Dios nga sia mismo “ang nagbutang sang balas subong dulunan sang dagat.” Nagdugang pa sia: “Bisan pa mag-alimbukad ang mga balod sini, indi gihapon sila makalandas; kag bisan pa magdaguhob sila, indi ini maglabang.”​—⁠Jeremias 5:​22; Job 38:⁠8; Salmo 33:7.

Madamo gid sing tubig ang aton planeta, wala sing planeta nga kaangay sini sa solar nga sistema. Kapin sa 70 ka porsiento sang globo ang ginalikupan sang tubig. Sang ginahanda ni Jehova ang duta agod puy-an sang tawo, nagmando sia: “Magtingob ang mga tubig nga yara sa idalom sang mga langit sa isa ka duog kag maggua ang mamala nga duta.” Kag “amo ini” ang natabo. Ang kasaysayan nagdugang pa: “Gintawag sang Dios ang duta nga mamala nga Duta, apang ang katilingban sang mga tubig gintawag niya nga Kadagatan. Dugang pa, nakita sang Dios nga ini maayo.” (Genesis 1:​9, 10) Ano pa ang nahimo sang dagat?

Sa madamo nga dalayawon nga paagi, ang mga tubig sang dagat gindesinyo agod magsakdag sang kabuhi. Halimbawa, ang tubig may kapasidad sa pagsupot sing init. Busa, ang dagat nagapanghikot subong isa ka daku katama nga suluptan sang init, nga nagapahaganhagan sang sobra nga katugnaw sang tigtulugnaw.

Ang tubig may isa pa ka kapasidad sa pagsakdag sa kabuhi. Indi kaangay sang iban nga likido, mahapos sini tunawon ang iban nga butang. Sanglit ang mga proseso nga naangot sa kabuhi nangin posible paagi sa reaksion sang mga kemikal, kinahanglanon ang tubig agod matunaw ang may reaksion nga mga substansia kag tingubon ang ila mga molekula agod mangin mga compound. Madamo sa mga chemical compound sa buhi nga mga basad ang may tubig. Ang libro nga The Sea nagasiling: “Ang tanan nga porma sang kabuhi nagakinahanglan sing tubig​—⁠ini tanan nagahalin sa kadagatan, nagasakdag pa gani ini bisan sa mga tanom kag mga sapat nga nagapamuhi sa duta.”

Daku man ang mahimo sang mga dagat sa duta sa pagtinlo sang atmospera. Ginasuyop sang mga plankton sa dagat ang carbon dioxide kag nagapagua ini sing oksiheno. Suno sa isa ka manugpanalawsaw, “70 porsiento sang oksiheno nga ginadugang sa atmospera ang nagahalin sa plankton sa dagat.”

Nagahalin man sa mga dagat ang kinaugali nga mga bulong sa mga balatian. Sa sulod sang mga siglo, ang mga duga gikan sa isda ginagamit subong bulong. Ang mantika sang atay sang bakalaw madugay na nga ginagamit sang mga tawo. Sining karon lang, ang mga kemikal gikan sa isda kag iban pa nga mga tinuga sa dagat ginagamit na sa pagbulong sa hapo kag sa pagbato sa mga kagaw kag kanser.

Gintinguhaan nga bantaon kon ano kadaku ang balor sang mga produkto kag serbisyo nga nagahalin  sa dagat. Bisan wala pa sing sibu nga konklusion, ginabanta sang mga manugpanalawsaw nga halos dos tersia sang balor sang bug-os globo nga serbisyo sang ecosystem ang naghalin sa mga dagat. Ginpamatud-an sini ang katunayan nga ang mga dagat gintuga nga may katuyuan​—⁠agod ihatag ang kinahanglanon sang kabuhi kag sakdagon ang kabuhi. Nahisanto gid ini sa ginatawag sang Biblia nga “bugana nga manggad sang kadagatan”!​​—⁠Deuteronomio 33:19.

Si Jehova ginahimaya subong ang Dakung Desinyador kag Manughimo sining manggad. Si Nehemias napahulag sa pagdayaw sa iya sa masunod nga mga pinamulong: “Ikaw lamang si Jehova; ikaw ang naghimo sang mga langit, . . . ang mga dagat kag ang tanan nga yara sa ila; kag ginatipigan mo sila tanan nga buhi.”​​—⁠Nehemias 9:6.

[Nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 9]

Tubig, Hangin, kag mga Balod

Ang tubig kag hangin amo ang nagatuga sang daku nga mga balod nga nagahampak sing mabaskog sa batuhon nga mga pil-as, kaangay sining yara sa California, sa Estados Unidos. Ang mga balod dalayawon gid nga bahin sang kadagatan, nagapasundayag sang makahalawhaw nga gahom sini. Nagapahanumdom man sila sang tuman kadaku nga gahom sang Manunuga. Si Jehova amo ang isa nga “nagalatay sa mataas nga mga balod sang dagat.” “Paagi sa iya kusog ginlabugay niya ang dagat, kag paagi sa iya paghangop ginadugmok niya ang mga nagapanulong.” (Job 9:⁠8; 26:12) Sa pagkamatuod, “labi pa sang hinuganas sang madamo nga mga tubig, ang gamhanan nga mga balod sang dagat, si Jehova makagagahom sa kahitaasan.”​​—⁠Salmo 93:4.

Mga Pormasyon sang Balas

Makita kon kaisa ang baybay sa likod sang matahom nga mga pormasyon sang balas, kaangay sang bulubungyod nga kabalasan nga makita diri sa baybayon sang Namibia, sa nabagatnan nga Aprika. Ang hangin amo ang nagakorte sa mga balas. Samtang ang iban daw gamay lamang nga mga bungyod, ang iban naman nagataas sing 400 metros. Ining madamo katama nga balas nagabulig sa aton sa paghangop sa ekspresyon sa Biblia nga “balas nga yara sa baybayon.” Ginapahangop sini ang isa ka butang nga indi maisip kag mabudlay takson. (Genesis 22:17) Nagatindog kita nga may pagkahadlok sa Manunuga, nga nagdesinyo sining mapahituon nga mabalason nga kuta agod magsagang sa maunos nga dagat.

[Retrato sa pahina 9]

Baybayon nga ginatunuran sang adlaw, Bight of Biafra, Cameroon