Pag-usisa sa mga Bahandi ni Chester Beatty

“BUGANA sa mga bahandi sang madamong nagtaliwan na nga mga sibilisasyon, . . . dalayawon sa katahom sang magagmay nga mga modelo kag mga dibuho sini.” Amo sini ang malip-ot nga paglaragway sang nagatatap anay nga si R. J. Hayes sa Chester Beatty Library sa Dublin, Ireland. Makita diri ang madamo nga koleksion sang malahalon nga mga antigo, pinakaali nga mga taliambong, kag talagsahon nga mga libro kag mga manuskrito nga halos di-mabanabana ang bili. Sin-o si Chester Beatty? Kag ano nga mga bahandi ang iya ginkolekta?

Si Alfred Chester Beatty, nga natawo sang 1875 sa New York, E.⁠U.⁠A., may katigulangan nga naghalin sa Scotland, Ireland, kag Inglaterra. Sa edad nga 32 anyos, nangin manggaranon sia bilang isa ka enhinyero kag consultant sa mga minahan. Sa bug-os niya nga kabuhi, gingamit niya ang iya daku nga manggad sa pagkolekta sing matahom kag bilidhon nga mga butang. Sang napatay si Beatty sang 1968 sa edad nga 92 anyos, ginbilin niya ang tanan niya nga koleksion sa pumuluyo sang Ireland.

Ano ang Iya Ginkolekta?

May madamo kag lainlain nga koleksion si Beatty. Mga 1 ka porsiento lamang ang mapakita sa kada eksibit. Gintipon niya ang tumalagsahon kag malahalon nga mga butang halin sa madamo nga panag-on kag kultura nga nagalawig sing linibo ka tuig​—⁠halin sa Europa sang Edad Media kag sang tion sang Renaissance kag sa madamo man nga pungsod sa Asia kag Aprika. Halimbawa, ang iya koleksion sang tuman katahom nga mga reproduksion sang ginsilsil nga kahoy halin sa Japan ginkabig subong isa sa pinakamaayo sa bug-os nga kalibutan.

Tuhay gid sa mga butang sang fine art amo ang makawiwili nga koleksion sang kapin sa isa ka gatos ka tapitapi nga daga halin sa Babilonia nga may dumaan nga sinulatan. Ang mga taga-Mesopotamia sang nagligad nga kapin sa 4,000 ka tuig nagsulat sang detalyado nga kasaysayan sang ila kabuhi sa mahumok nga mga tapitapi nga daga, kag pagkatapos ginpatig-a ini sa hurno. Madamo sini nga mga tapitapi ang yara pa karon, nga nagahatag sa aton sing maathag nga ebidensia kon daw ano na ka dugay ang pagsulat.

Pagkawili sa mga Libro

Daw naganyat si Chester Beatty sa arte sang paghimo sing matahom nga mga libro. Nagkolekta sia sing linibo ka di-relihioso kag relihioso nga mga libro, lakip ang pila sa masibod sing puni nga mga kopya sang Koran. Nagsiling ang isa ka manunulat nga “nawili gid [si Beatty] sa sibu nga takus sang Arabe nga mga letra, . . . kag natahuman gid sia sa mga tinaga nga ginsulat sa bulawan kag pilak kag sa iban pa masili sing duag nga mga mineral.”

Naganyat gid si Chester Beatty sa jade, kaangay sang pila ka emperador sang China sang una nga mga siglo. Ginkabig nila ang maayo nga klase sang jade subong ang pinakamahal sa tanan nga mineral, nga mas mahal pa sangsa bulawan. Ginpahimo sini nga mga manuggahom sa sampaton nga mga panday ang mga bloke sang jade nga mangin mahining kag manipis nga mga pinanid. Pagkatapos sini ginpuno naman sang sampaton nga mga dibuhista ining jade nga mga pahina sing matahom nga mga sulat-sang-kamot kag mga laragway nga natigib sa bulawan, sa amo nahimo ang pila sa labing tumalagsahon nga mga libro. Bantog sa bug-os nga kalibutan ang koleksion ni Beatty sini nga mga libro.

Bilidhon nga mga Manuskrito sang Biblia

Para sa mga tawo nga nagapakabahandi sa Biblia, ang pinakabilidhon nga bahandi ni Chester Beatty amo ang iya madamo nga koleksion sang dumaan kag sang Edad Media nga mga manuskrito sang  Biblia. Mabanaag sa matahom kag may masili sing duag nga puni nga mga manuskrito ang pagkamauti kag pagkasampaton sang mga manunulat nga nagkopya sini sa kamot. Makita sa naimprinta nga mga libro ang pagkasampaton kag kalantip sang mga naghimo kag nag-imprinta sini. Halimbawa, gin-imprinta ang Biblia Latina sa Nuremberg sang 1479 ni Anton Koberger, nga nagkabuhi sa tion man ni Johannes Gutenberg kag ginlaragway subong “isa sa labing importante kag aktibo nga mga manug-imprinta sang una.”

Ang isa ka tumalagsahon nga eksibit sa Chester Beatty Library amo ang ikap-at nga siglo nga panit nga manuskrito ni Ephraem, isa ka iskolar sa Siria. Pirme nagkutlo si Ephraem sa Diatessaron, isa ka sinulatan sang ikaduha nga siglo. Gintingob diri sang manunulat nga si Tatian ang apat ka rekord sang Ebanghelyo tuhoy sa kabuhi ni Jesucristo nga mangin isa ka panaysayon. Ginpatuhuyan sang ulihi nga mga manunulat ang Diatessaron, apang wala na sing mga kopya sini ang makita karon. Nagduhaduha pa gani ang pila ka iskolar sang ika-19 nga siglo nga may yara gid sini sang una. Apang, sang 1956, natukiban ni Beatty ang komentaryo ni Ephraem tuhoy sa Diatessaron ni Tatian​—⁠isa ka tukib nga naghatag sing dugang pa nga pamatuod sa pagkamasaligan kag pagkamaminatud-on sang Biblia.

Bilidhon nga Koleksion sang Papiro nga mga Manuskrito

Nagkolekta man si Beatty sing madamong papiro nga mga manuskrito, relihioso kag indi. Kapin sa 50 ka papiro nga codex nga libro ang may petsa antes pa sang ikap-at nga siglo C.⁠E. Ang iban sini nga mga papiro nasalbar halin sa mataas nga tinumpok sang mga papiro​—⁠sa mga papel nga inughaboy na​—⁠nga siniglo na sa desyerto sang Egipto apang wala matukibi. Indi na kompleto ang madamong papiro nga mga dokumento sang ginpamaligya ini. Dala sang mga manugbaligya ang mga karton nga puno sing pinanid nga mga papiro. “Ang mga interesado sa pagbakal sini nagapudyot lamang sang pinakadaku nga mauyatan nila nga may pinakamadamo nga sulat,” siling ni Charles Horton, ang nagatatap sa Western Collections sang Chester Beatty Library.

Ang “pinakatalalupangdon nga tukib” ni Beatty, siling ni Horton, amo ang bilidhon nga mga codex sa Biblia nga “nagalakip sang pila sa pinakadaan nga nahibaluan nga mga kopya sang Cristianong Daan kag Bag-ong Testamento.” Ang mga manugbaligya nga nakahibalo nga bilidhon ini nga mga codex mahimo nga nagpihakpihak sini kag ginbaligya ini sa lainlain nga mga bumalakal. Apang, nabakal ni Beatty ang kalabanan sini. Daw ano ka importante ini nga mga codex? Gintawag ni Sir Frederic Kenyon ini nga tukib nga amo ang “pinakaimportante” sugod sang natukiban ni Tischendorf ang Codex Sinaiticus sang 1844.

Ini nga mga codex napetsahan sa ulot sang ikaduha kag ikap-at nga siglo C.⁠E. Duha ka kopya sang Genesis ang nalakip sa mga tulun-an sang Hebreong Kasulatan sa Griegong Septuagint nga bersion. May pinasahi ini nga balor, siling ni Kenyon, “bangod halos ang bug-os nga bahin sang tulun-an [nga Genesis] wala sa Vaticanus kag sa Sinaiticus,” mga manuskrito sang ikap-at nga siglo nga human sa panit. Ang tatlo ka codex nagaunod sang mga tulun-an sang Cristianong Griegong Kasulatan. Yara sa isa ang daku nga bahin sang apat ka Ebanghelyo kag tulun-an nga Binuhatan. Ang ikaduha nga codex, upod ang dugang nga mga pahina nga natigayon sang ulihi ni Beatty, may halos kompleto nga kopya sang mga sulat ni apostol Pablo, lakip ang iya sulat sa mga Hebreo. Ang ikatlo nga codex nagaunod sang halos ikatlo nga bahin sang tulun-an nga Bugna. Suno kay Kenyon, ini nga mga papiro “nagpabakod upod ang makita nga ebidensia​—⁠nga tuman  na kabakod nga daan​—⁠sang aton pagsalig sa teksto sang Bag-ong Testamento nga yara sa aton karon.”

Ginapakita sang mga papiro sa Biblia nga natipon ni Chester Beatty nga ang mga Cristiano madugay na nga nagsugod sa paggamit sang codex, ukon manuskrito nga libro, sa baylo sang balik-awot nga linukot, ayhan antes pa matapos ang unang siglo C.⁠E. Ginapakita man sang mga papiro nga bangod kulang sadto ang mga materyal nga masulatan, masami nga ginagamit liwat sang mga manugkopya ang daan nga mga pinanid sang papiro. Halimbawa, isa ka Coptic nga manuskrito sang bahin sang Ebanghelyo ni Juan ang ginsulat “sa daw isa ka pang-ensayo nga libro sa eskwelahan nga may Griegong matematika.”

Indi matahom ining papiro nga mga dokumento, apang bilidhon gid ini. Makita kag mabakod ini nga koneksion sa ginsuguran mismo sang Cristianismo. “Makita mo gid sa sini,” siling ni Charles Horton, “ang sahi sang mga libro nga gingamit sang pila sa pinakauna nga Cristianong komunidad―mga libro nga ila ginpakabahandi.” (Hulubaton 2:​4, 5) Indi ka gid mapaslawan kon makahigayon ka nga mausisa ang pila sining mga bahandi sa Chester Beatty Library.

[Credit Line sang retrato sa pahina 29]

Reproduced by kind permission of The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin

[Retrato sa pahina 31]

Reproduksion sang ginsilsil nga kahoy halin sa Japan nga ginhimo ni Katsushika Hokusai

[Retrato sa pahina 31]

Ang “Biblia Latina” lakip sa una nga naimprinta nga mga kopya sang Biblia

[Retrato sa pahina 31]

Ang komentaryo ni Ephraem tuhoy sa “Diatessaron” ni Tatian nagapabakod sang pagkamami- natud-on sang Biblia

[Retrato sa pahina 31]

Ang Chester Beatty P45, ang pinakadaan nga “codex” sa kalibutan, nagaunod sang daku nga bahin sang apat ka Ebanghelyo kag tulun-an nga Binuhatan sa isa ka libro

[Credit Line sang Retrato sa pahina 31]

All images: Reproduced by kind permission of The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin