Pamatan-on—Magpabulig sa Imo mga Ginikanan Agod Mabantayan ang Imo Tagipusuon!

ANO sa banta mo ang pinakamabudlay himuon sang isa ka kapitan sang barko? Ang pagtabok bala sa malapad nga kadagatan? Indi sa tanan nga tion. Ang kalabanan nga pagkalunod sang barko nagakatabo malapit sa higad-baybay, indi sa lawod. Ang matuod, mas makatalagam ang pagpadungka sa barko sangsa pagpahugpa sa eroplano. Ngaa?

Antes padungkaon sang kapitan ang iya barko, dapat niya likawan ang tanan nga posible nga katalagman sa isa ka dulungkaan. Dapat niya hibaluon ang sulog sang tubig kag likawan ang iban nga mga barko. Dapat likawan man niya ang mga pasil, mga bato, ukon mga kagulub-an sa idalom sang dagat. Kag mas delikado kon una niya ini nga pagdungka sa isa ka lugar.

Agod malandas ini nga mga problema, ang isa ka maalam nga kapitan mahimo magpabulig sa isa ka timonel nga nakasunar sa amo nga dungkaan. Kaupod sang kapitan ang timonel sa timunilan (bridge) kag nagahatag sia sing eksperto nga direksion. Ginabinagbinag nila nga duha ang mga katalagman kag ginagiyahan ang barko sing mahalungon sa bisan anong makitid nga alagyan padulong sa dungkaan.

Ang mapuslanon nga ihibalo sang timonel nagailustrar sang hamili nga bulig nga matigayon sang Cristianong mga pamatan-on nga dapat magdesisyon sa mabudlay nga mga kahimtangan sa kabuhi. Ano ini nga bulig? Ngaa kinahanglan ini sang mga tin-edyer?

Padayunon naton ang ilustrasyon tuhoy sa barko. Kon isa ikaw ka pamatan-on, daw kaangay ka sang kapitan sang barko bangod sa ulihi ikaw na ang may salabton sa imo kabuhi. Kag ang imo mga ginikanan may katungdanan kaangay sang timonel sang barko samtang ginagiyahan ka nila sa pag-atubang sa pila sang pinakamabudlay nga mga kahimtangan sa kabuhi. Apang, subong tin-edyer, mahimo mabudlayan ka sa pagbaton sa laygay sang imo mga ginikanan. Ngaa?

Ang problema masami nga naangot sa tagipusuon. Ang imo tagipusuon mahimo maghandum sang ginadilian ukon magreklamo sa ginabatyag mo nga pagdingot sang imo kahilwayan. “Ang huyog sang tagipusuon sang tawo,” siling sang Biblia, “malaut kutob sa iya pagkapamatan-on.” (Genesis 8:21) Ginasugiran ka ni Jehova nga nagaatubang ikaw sa isa ka matuod nga hangkat. “Ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang kag makatalagam,” paandam niya. (Jeremias 17:9) Dugang pa sa paghandum sa malain, malimbungan man sang tagipusuon ang isa ka pamatan-on sa paghunahuna nga mas nakahibalo sia sangsa iya mga ginikanan, bisan pa mas eksperiensiado sila. Apang, may maayo nga mga rason kon ngaa dapat ka magpabulig sa imo mga  ginikanan sa mabudlay nga mga tinion sang pagkatin-edyer.

Ngaa Dapat Mo Tumanon ang Imo mga Ginikanan?

Una sa tanan, ginasilingan ka ni Jehova, ang Isa nga nagtukod sang pamilya, nga dapat ka mamati sa panuytoy sang imo mga ginikanan. (Efeso 3:15) Bangod ginsugo sang Dios ang imo mga ginikanan nga atipanon ikaw, nagalaygay sia sa imo: “Mga anak, inyo Cristohanon nga katungdanan ang pagtuman sa inyo mga ginikanan, kay amo ini ang nagakaigo.” (Efeso 6:1-3, Maayong Balita nga Biblia; Salmo 78:5) Bisan pa tin-edyer ka na, responsabilidad gihapon sang imo mga ginikanan ang paggiya sa imo, kag obligasyon mo nga mamati. Sang nagsulat si apostol Pablo nga dapat tumanon sang mga anak ang ila mga ginikanan, gingamit niya ang Griegong tinaga nga mahimo magpatuhoy sa bisan ano nga edad sang mga anak. Halimbawa, sa Mateo 23:​37, ginpatuhuyan ni Jesus ang mga pumuluyo sang Jerusalem subong “mga anak” sini, bisan pa adulto na ang kalabanan sa ila.

Madamong matutom nga mga tawo sang una ang padayon nga nagtuman sa ila mga ginikanan bisan pa adulto na sila. Bisan pa hamtong na si Jacob, nahangpan niya nga dapat sia magtuman sa sugo sang iya amay nga indi magpangasawa sang indi sumilimba ni Jehova. (Genesis 28:​1, 2) Pat-od nga nakita man ni Jacob ang daku nga kasubo sang iya mga ginikanan sang nagpangasawa ang iya utod sing pagano nga Canaanhon nga mga babayi.​​—⁠⁠Genesis 27:46.

Magluwas nga obligasyon sang imo Cristianong mga ginikanan nga giyahan ka, sila man ang labing kalipikado sa paglaygay sa imo. Una, amo sini bangod kilala nila ikaw sing maayo kag madugay na nga ginpalangga. Kaangay sang timonel sang barko, eksperiensiado na sila. Naeksperiensiahan nila mismo ang “mga kailigbon nga pinamatan-on.” Kag subong matuod nga mga Cristiano, nakita gid nila ang kapuslanan sang pagsunod sa mga prinsipio sang Biblia.​​—⁠⁠2 Timoteo 2:22.

Bangod madali mo lang matigayon ining eksperiensiado nga bulig, magamadinalag-on ka sa pag-atubang sa labing mabudlay nga mga kahimtangan. Binagbinaga, halimbawa, ang imo kaangtanan sa tuhay nga sekso. Paano ka magiyahan sang imo Cristianong mga ginikanan sa sining sensitibo nga butang?

Pagkaluyag sa Tuhay nga Sekso

Nagapanugyan ang mga timonel sa mga kapitan sang barko nga magpahilayo sa mga pasil. Mahumok ang mga pasil apang delikado man ini, bangod indi permanente ang nahamtangan sini. Luyag man sang imo mga ginikanan nga maglikaw ikaw sa mga sitwasyon nga makasiod sa imo sa emosyon. Halimbawa, nahibaluan sang mga ginikanan nga ang balatyagon sa tuhay nga sekso mabaskog kag mabudlay hangpon. Apang mahimo ka mahalitan kon mapukaw ini nga mga balatyagon.

Ginailustrar sang natabo kay Dina ang kapahamakan kon magpalapit kita sa katalagman. Ayhan bangod sang pagkamausisaon kag handum sa paglipaylipay, nagpakig-upod si Dina sa mga babayi sa Canaan, nga may lugak gid nga moral. Ang daw inosente nga paglipaylipay sa primero nagresulta sa isa ka masubo nga eksperiensia​​—⁠⁠ginlugos sia sang “labing dungganon” nga pamatan-on nga lalaki sang banwa.​​—⁠⁠Genesis 34:​1, 2, 19.

Ginadugangan pa ini nga mga katalagman sang dalayon karon nga pagpadaku sa sekso. (Oseas 5:4) Mahimo ipabatyag sang madamo nga pamatan-on nga ang paglipaylipay upod sa tuhay nga sekso makakulunyag gid. Mahimo ka makunyag sa paghunahuna nga makaupod mo ang imo naluyagan sing kamohanon lang. Apang magatinguha ang imo mahigugmaon nga mga ginikanan nga amligan ka nga indi magpakig-upod  sa mga pamatan-on nga wala nagatahod sa mga talaksan sang Dios.

Ginbaton ni Laura nga bangod sang pagkamausisaon, indi makita sang mga tin-edyer ang katalagman. “Sang ginsugiran ako sang akon mga kaklase nga babayi nga nagbayle sila tubtob tungang-gab-i upod sa guapo nga mga lalaki, daw indi nila ini malipatan nga eksperiensia. Nahibaluan ko nga masami sila nagatikal, apang luyag ko gihapon mangusisa kag sa hunahuna ko daw nawasi ko ang daku nga kalipay. Bisan pa nahibaluan ko nga husto ang akon mga ginikanan sa pagdumili sa akon nga magkadto sa sini nga mga lugar, daw ginasulay gihapon ako.”

Wala sing preno ang barko, gani madugay ini magpundo. Nahibaluan sang mga ginikanan nga kaanggid sa sini ang balatyagon. Sa tulun-an nga Hulubaton, ang isa ka tawo nga may di-mapunggan nga balatyagon ginpaanggid sa isa ka toro nga nagapakadto sa ihawan. (Hulubaton 7:21-23) Indi mo luyag nga matabo ina sa imo, nga sa ulihi mahalitan ka sa emosyon kag sa espirituwal. Mahantop sang imo mga ginikanan kon ginapatalang ka na sang imo tagipusuon, kag mahimo nga laygayan ka nila. Magapamati ka bala sa ila sing maalamon kag sa amo malikawan ang kapahamakan?​​—⁠⁠Hulubaton 1:⁠8; 27:12.

Kinahanglan mo man ang bulig sang imo mga ginikanan agod malandas ang pag-ipit sang imo mga katubotubo. Paano sila makabulig sa imo?

Ang Makabuluyok nga Impluwensia sang Imo mga Katubotubo

Ang mabaskog nga sulog sang dagat makapaliso sa barko sa tuhay nga direksion. Agod masumpong ini nga puersa, dapat maniobrahon ang barko sa husto nga direksion. Sing kaanggid, ang makabuluyok nga impluwensia sang iban nga mga pamatan-on makapahilayo sa imo sa espirituwal nga direksion magluwas kon sumpungon mo ini.

Subong sang natabo kay Dina, kon ‘magpakig-abyan ka sa buangbuang nga mga tawo, malaglag ka.’ (Hulubaton 13:​20, MB) Dumduma nga sa paggamit sang Biblia, ang ‘buangbuang’ amo ang wala makakilala kay Jehova ukon namat-od nga indi maglakat sa iya dalanon.

Apang, indi mahapos nga sikwayon ang mga pagtamod ukon paggawi sang imo mga kaklase. Si María José nagpaathag: “Gusto ko nga batunon ako sang iban nga mga pamatan-on. Bangod indi  ko gusto nga ila hunahunaon nga tuhay ako, gin-ilog ko gid sila.” Mahimo ka maapektuhan sang imo mga katubotubo​​—⁠⁠sa imo naluyagan nga musika, panapton, ukon bisan sa paghambal​​—⁠⁠nga indi mo mamulalungan. Ayhan nanamian ka sa pag-upod sa kaedad mo nga mga pamatan-on. Normal lang ina, apang madali ka madala sang ila mabaskog nga impluwensia, nga mahimo makahalit.​​—⁠⁠Hulubaton 1:10-16.

Nadumduman ni Caroline ang nangin problema niya sang nagligad nga pila ka tuig: “Sugod sang mag-13 anyos ako, may mga nobyo na ang kalabanan nga babayi nga kaupod ko, kag sa sulod sang pila ka tuig, dalayon ako nga ginaipit nga sundon sila. Apang, gingiyahan ako sang akon iloy sa sining mabudlay nga tion. Inoras sia nga nagpamati, nagpangatarungan, kag nagbulig sa akon nga mahangpan nga indi ako anay magnobyo tubtob mangin hamtong na ako.”

Kaangay sang iloy ni Caroline, mahimo maobligar ang imo mga ginikanan nga paandaman ikaw tuhoy sa pag-ipit sang imo mga katubotubo ukon limitehan pa gani ang imo ginahimo kag mga pagpakig-abyan. Nadumduman ni Nathan nga pila ka beses nga nagbaisay sila sang iya mga ginikanan tuhoy sa sini. “Pirme ako ginahagad sang akon mga abyan nga maglagaw kaupod nila,” paathag niya, “apang indi luyag sang akon mga ginikanan nga mag-upod ako sa dalagku nga mga grupo ukon sa dalagku nga mga party nga wala sing maayo nga pagdumala. Indi ko mahangpan sadto kon ngaa mas estrikto ang akon mga ginikanan sangsa iban.”

Apang, nahangpan gid man ini sang ulihi ni Nathan. “Nahantop ko na nga sa akon bahin ‘ang kabuangan nahigot sa tagipusuon sang bata,’” siling niya. “Daw madali maggua ini nga kabuangan kon magtipontipon ang pamatan-on nga mga lalaki. Sugdan sang isa ang paghimo sing malain, himuon sang isa pa ang mas malain, kag lampasan pa ina sang ikatlo. Indi madugay buylugan na sila sang tanan. Bisan ang mga pamatan-on nga nagapangangkon nga nagaalagad kay Jehova masiod man sa sini.”​​—⁠⁠Hulubaton 22:15.

Nakigbato si Nathan kag si María José sa ila tagipusuon sang wala sila gintugutan sang ila mga ginikanan nga himuon ang ginasiling sang ila mga katubotubo. Apang, namati sila kag nalipay sang ulihi bangod sini. Ang hulubaton nagasiling: “Ilingig ang imo igdulungog kag pamatii ang mga pulong sang mga maalam, agod mapatuhoy mo ang imo tagipusuon sa akon ihibalo.”​​—⁠⁠Hulubaton 22:17.

Takus Padunggan

Ang barko nga nagahilay mabudlay maniobrahon, kag kon sobra na ang paghilay sini, madali ini magkulob. Bangod indi kita himpit, nahuyog kita sa kakagod kag sa ginadilian. Walay sapayan sini nga mga huyog, mahimo gihapon magmadinalag-on ang mga pamatan-on kon sundon nila sing maayo ang giya sang ila mga ginikanan.

Halimbawa, mabuligan ikaw sang imo mga ginikanan sa pagsikway sa ideya nga may tungatunga nga dalan sa ulot sang makitid nga dalan padulong sa kabuhi kag sang masangkad nga dalan  padulong sa kalaglagan. (Mateo 7:​13, 14) Indi realistiko ang maghunahuna nga malipay ka sa paghimo sing gamay nga sala nga wala gid man nagalapas sa kasuguan sang Dios, nga daw subong bala nga “madimdiman” mo ang sala nga wala ini ginatulon. Ang nagahimo sini ‘nagapiniang sa tunga sang duha ka panghunahuna’​​—⁠⁠nagaalagad kay Jehova apang nagahigugma man sa kalibutan kag sa mga butang sa kalibutan​​—⁠⁠kag madali mahalitan sa espirituwal. (1 Hari 18:21; 1 Juan 2:15) Ngaa nagakatabo ini? Bangod sang aton makasasala nga mga huyog.

Ang aton di-himpit nga mga handum nagabaskog kon magpadala kita sa sini. Ang aton ‘malimbungon nga tagipusuon,’ indi maayawan sa ‘dimdim’ lamang. Mangita ini sing kapin pa. (Jeremias 17:9) Kon maanod na kita sa espirituwal, labi pa gid kita nga maimpluwensiahan sang kalibutan. (Hebreo 2:1) Mahimo nga indi mo matalupangdan nga “nagahilay” ka na sa espirituwal, apang matalupangdan ini sang imo Cristianong mga ginikanan. Matuod, mahimo nga indi sila subong sa imo kaabtik sa pagtuon sing program sa kompyuter, apang mas madamo ang ila nahibaluan tuhoy sa malimbungon nga tagipusuon. Kag luyag nila nga buligan ikaw nga ‘matuytuyan ang imo tagipusuon sa dalanon’ nga nagadul-ong sa kabuhi.​​—⁠⁠Hulubaton 23:19.

Siempre pa, indi magpaabot nga indi magsayop ang imo mga ginikanan kon hatagan ka nila sing giya sa mabudlay nga mga kahimtangan, subong sang may labot sa musika, kalingawan, kag pamustura. Mahimo nga indi subong kaalam kay Solomon ang imo mga ginikanan ukon subong ka mapasensiahon kay Job. Kaangay sang timonel sang barko, mahimo magsobra sila ka maamligon. Apang, mangin mapuslanon gid ang ila panuytoy kon pamatian mo ‘ang disiplina sang imo amay, kag indi pagsikwayon ang kasuguan sang imo iloy.’​​—⁠⁠Hulubaton 1:​8, 9.

Mahimo hikayan sang iban nga mga pamatan-on ang ila mga ginikanan. Apang, kon ginatinguhaan sang imo mga ginikanan nga sundon ang Kasulatan, unungan ka nila, sa tanan nga kahimtangan, sa tanan nga tion, sa pag-atubang sa tanan nga problema. Kaangay sang kapitan sang barko nga ginagiyahan sang eksperiensiado nga timonel, kinahanglan mo ang imo mga ginikanan sa paggiya sa imo sa dalanon sang kaalam. Kag indi maisip ang mga padya.

“Kon ang kaalam magsulod sa imo tagipusuon kag ang ihibalo mangin kalahamut-an sa imo kalag, ang ikasarang sa paghunahuna magabantay sa imo, ang pagkamahinantupon magaamlig sa imo, sa pagluwas sa imo gikan sa malaut nga dalanon, gikan sa tawo nga nagapamulong sing tiko nga mga butang, gikan sa mga nagabiya sa mga banas sang katadlungan sa paglakat sa mga dalan sang kadudulman . . . Kay ang mga matadlong amo ang magapuyo sa duta, kag ang mga wala sing kasawayan amo ang magapabilin sa sini.”​​—⁠⁠Hulubaton 2:10-13, 21.

[Retrato sa pahina 22]

Ang impluwensia sang iban nga mga pamatan-on makapahilayo sa imo sa espirituwal nga direksion

[Retrato sa pahina 23]

Dumduma ang natabo kay Dina

[Retrato sa pahina 24]

Subong nga ang kapitan sang barko nagapagiya sa eksperiensiado nga timonel, dapat magpagiya ang mga pamatan-on sa ila mga ginikanan

[Credit Line sang retrato sa pahina 24]

Photo: www.comstock.com