Ang Pagkabun-ag nga Dapat Dumdumon

“Natawo sa inyo karon ang isa ka Manluluwas, nga amo si Cristo nga Ginuo.”​—⁠Lucas 2:11.

MGA duha ka libo ka tuig na ang nagligad, isa ka taga-Betlehem nga babayi ang nagbun-ag sing anak nga lalaki. Pila lamang sa sini nga banwa ang nakahibalo kon daw ano ka importante ini nga pagkabun-ag. Apang nakita sang pila ka manugbantay, nga nagabantay sang ila mga panong sa wayang sadto nga gab-i, ang isa ka kadam-an sang mga anghel kag nabatian ang ila pag-amba: “Himaya sa Dios sa kahitaasan, kag paghidait sa duta sa tunga sang mga tawo nga may maayong kabubut-on.”​—⁠Lucas 2:8-14.

Pagkatapos sini, nakita sang mga manugbantay si Maria kag ang iya bana, nga si Jose, sa isa ka kuadra, suno gid sa ginsiling sang mga anghel. Gintawag ni Maria ang bata nga Jesus, kag ginkulan sia sa isa ka pasungan sa kuadra. (Lucas 1:31; 2:12) Sa karon, pagligad sang duha ka libo ka tuig, mga ikatlo nga bahin sang tanan nga katawhan ang nagapangangkon nga nagasunod kay Jesucristo. Kag ang mga hitabo tuhoy sa iya pagkabun-ag mahimo nga mas masunson nga ginasugid sangsa iban pa nga sugilanon sa maragtas sang tawo.

Ang Espanya, nga isa ka Katoliko gid nga pungsod kag kilala sa tradisyunal nga mga selebrasyon, may yara madamong paagi sa pagdumdom sadtong pinasahi nga gab-i sa Betlehem.

Ang Krismas sa Espanya

Sugod sang ika-13 nga siglo, ang Belen isa sa labing pamilyar gid nga mga aspekto sang mga selebrasyon sa Espanya. Madamo nga pamilya ang nagahimo sing magamay nga belen diin ginkulan si Jesus. Ang mga tawotawo nga human sa daga nagalaragway sa mga manugbantay kag sa mga Mago (ukon “tatlo ka hari”), kag subong man kanday Jose, Maria, kag Jesus. Ang mas dalagku nga Belen nga daw may tuodtuod gid nga mga tawotawo masunson ginatukod malapit sa munisipyo sa tion sang Krismas. Ginsugdan ni Francis sang Assisi ini nga kinabatasan sa Italya agod ipatalupangod sa mga tawo ang sugilanon sang Ebanghelyo tuhoy sa pagkabun-ag ni Jesus. Ginpabantog ini sang ulihi sang Franciscan nga mga monghe sa Espanya kag sa madamo pa nga pungsod.

Ang mga Mago may importante nga papel sa pagsaulog sang Krismas sa Espanya, kaangay kay Santa Claus sa iban nga mga pungsod. Ang mga Mago nagapanghatag sing regalo sa mga kabataan sa Espanya kon Enero 6, Día de Reyes (Adlaw sang mga Hari), kay suno sa popular nga pagpati, ang mga Mago nagdala sing mga regalo sa bag-ong bun-ag nga si Jesus. Apang, pila lamang ang nakahibalo nga wala ginasambit sang rekord sang Ebanghelyo kon pila ka Mago ang nagduaw kay Jesus. Sa baylo nga mga hari, mas husto sila tawgon nga mga astrologo.⁠ * Dugang pa, pagkatapos nga makaduaw ang mga Mago, ginpamatay ni Herodes ang tanan nga bata nga lalaki sa Betlehem “halin sa duha ka tuig ang edad paubos”  sa pagtinguha niya nga patyon si Jesus. Nagapahangop ini nga madugaydugay pa sila nga nagduaw pagkatapos nabun-ag si Jesus.​—⁠Mateo 2:​11, 16.

Sugod sang ika-12 nga siglo, ang pila ka banwa sa Espanya naghimo sing sarsuela tuhoy sa pagkabun-ag ni Jesus, lakip ang pagduaw sang mga manugbantay sa Betlehem kag sang mga Mago man sang ulihi. Sa karon, kalabanan nga mga siudad sa Espanya nagahiwat sing cabalgata, ukon parada, kada Enero 5, diin ang “tatlo ka hari” nagasakay sa matahom nga mga karosa kag nagaparada sa sentro sang siudad, nga nagapanghatag sing dulse sa tumalan-aw. Ang okasyon ginapasadya sang tradisyunal nga mga dekorasyon sa Krismas kag sang villancicos (daigon).

Ang kalabanan nga pamilya sa Espanya may yara espesyal nga panihapon sa Bisperas sang Krismas (Disiembre 24). Ang tradisyunal nga pagkaon nagalakip sang turrón (dulse nga himo sa almond kag dugos), marzipan, binulad nga prutas, sinugba nga karnero, kag pagkaon sa dagat. Ang mga katapo sang pamilya, bisan ang nagapuyo sa malayo, mahimo manikasog gid nga magtilipon sa sini nga okasyon. Sa isa pa ka tradisyunal nga panihapon, sa Enero 6, ang pamilya nagakaon sing roscón de reyes, isa ka korte-singsing nga keyk sang “mga Hari” nga may nalubong nga sorpresa (gamay nga tawotawo). Sa kaanggid nga kustombre sang panahon sang mga Romano, ang isa ka ulipon nga makakuha sini mahimo mangin “hari” sa isa ka adlaw.

“Ang Pinakamalipayon kag Pinakamasako nga Tion sang Tuig”

Bisan ano man ang kustombre sa inyo lugar, ang Krismas nangin pinakamasadya nga okasyon karon sa kalibutan. Ginalaragway sang The World Book Encyclopedia ang Krismas subong “ang pinakamalipayon kag pinakamasako nga tion sang tuig para sa minilyon ka Cristiano kag sa pila ka di-Cristiano sa bug-os nga kalibutan.” Maayo bala ini?

Maathag gid nga ang pagkabun-ag ni Cristo isa ka maragtason nga hitabo. Ang kamatuoran nga ang mga anghel nagpahayag sing “paghidait sa mga tawo nga may maayong kabubut-on” maathag nga nagapamatuod nga importante gid ini.

Apang, “ang Natividad wala anay ginasaulog sang Cristianismo subong isa ka piesta,” siling sang Espanyol nga dyurnalista nga si Juan Arias. Kon amo, diin maghalin ang pagsaulog sing Krismas? Ano ang pinakamaayo nga paagi sa pagdumdom sang pagkabun-ag kag pagkabuhi ni Jesus? Makita mo ang sabat sa sining mga pamangkot sa masunod nga artikulo.

[Nota]