Mag-andam sa mga Kinabatasan nga Makapaakig sa Dios

SA ISA ka ugsaran sa Aprika, ginasilakan sang adlaw ang isa ka lungon. Samtang nagalinya ang mga tawo sa pagpabutyag sang ila kasubo sa napatay, isa ka tigulang nga lalaki ang nagdulog. Masubo sia nga nagduko kag ginsilingan ang patay: “Ngaa wala mo ako ginsilingan nga mapatay ka na? Ngaa ginbiyaan mo ako? Karon kay nagbalik ka na, buligan mo pa bala ako?”

Sa lain naman nga lugar sa Aprika, nabun-ag ang isa ka bata. Wala sing ginatugutan nga makakita sa bata. Ginpaligad pa ang pila ka adlaw kag ginpakita sa madamo ang bata kag ginhatagan sing ngalan paagi sa seremonya.

Para sa iban nga mga tawo, ang pagsugilanon sa patay ukon ang pagtago sa bag-ong bun-ag nga bata daw indi kinaandan nga buhat. Apang, sa iban nga mga kultura kag katilingban, ang kinabatasan kag pagtamod sang mga tawo sa kamatayon kag pagkabun-ag naimpluwensiahan sang mabakod nga pagpati nga ang mga patay buhi kag may pangalibutan.

Mabakod gid ini nga pagpati amo nga nangin bahin na ini sang mga kinabatasan kag mga ritwal sa halos tanan nga bahin sang kabuhi. Halimbawa, minilyon ang nagapati nga ang importante nga mga hugna sang kabuhi​—⁠subong sang pagkabun-ag, paghinupang, pagminyo, pagpanganak, kag kamatayon​—⁠mga bahin sang pagbalhin pakadto sa duog sang mga espiritu sang mga katigulangan. Didto, padayon kuno nga ginahilabtan sang napatay nga tawo ang iya mga ginbiyaan. Kag padayon sia kuno nga mabuhi paagi sa pagbun-ag liwat sa iya.

 Agod mangin mahapos lang ang pagbalhin sa tanan nga hugna, ginahimo ang madamo nga mga kinabatasan kag mga ritwal. Naimpluwensiahan ini nga mga kinabatasan sang pagpati nga may nagapabilin nga buhi sa sulod naton kon mapatay kita. Ginalikawan sang matuod nga mga Cristiano ang tanan nga kinabatasan nga may labot sa sini nga pagpati. Ngaa?

Ano ang Kahimtangan sang mga Patay?

Maathag nga ginlaragway sang Biblia ang kahimtangan sang mga patay. Nagsiling ini: “Ang mga buhi nakahibalo nga mapatay sila; apang nahanungod sa mga patay, wala sila makahibalo sing bisan ano . . . Ang ila gugma kag ang ila dumot kag ang ila kaimon nadula na . . . Sa Sheol [kinaandan nga lulubngan sang mga tawo] nga imo ginakadtuan walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam.” (Manugwali 9:​5, 6, 10) Madugay na nga ginapakabahandi sang matuod nga mga sumilimba sang Dios ining sadsaran nga kamatuoran sang Biblia. Nahangpan nila nga ang kalag puede mapatay kag malaglag, sa baylo nga walay kamatayon. (Ezequiel 18:4) Nahibaluan man nila nga wala sing espiritu ang mga patay. (Salmo 146:4) Sang una, ginsugo gid ni Jehova ang iya katawhan nga isikway sing bug-os ang bisan ano nga kinabatasan ukon ritwal nga may labot sa pagpati nga ang mga patay may pangalibutan kag makaimpluwensia sa mga buhi.​—⁠Deuteronomio 14:⁠1; 18:9-13; Isaias 8:​19, 20.

Ginlikawan man sang mga Cristiano sang unang siglo ang bisan ano nga kinabatasan ukon ritwal sang tradisyon nga may labot sa panudlo sang butig nga relihion. (2 Corinto 6:15-17) Sa karon, walay sapayan sang lainlain nga rasa, tribo, ukon ginhalinan sang mga Saksi ni Jehova, ginalikawan nila ang mga tradisyon kag mga kinabatasan nga may labot sa butig nga panudlo nga may nagapabilin nga buhi sa tawo kon mapatay sia.

Ano ang makabulig sa aton subong mga Cristiano sa pagpat-od kon bala sundon naton ang isa ka kinabatasan ukon indi? Dapat naton pamensaron sing mahalungon ang posible nga kaangtanan sini sa bisan ano nga panudlo nga indi suno sa Kasulatan, subong sang pagpati nga ang mga espiritu sang mga patay nagaimpluwensia sa mga buhi. Isa pa, dapat naton binagbinagon kon ang pagpakigbahin naton sa sini nga kinabatasan ukon seremonya makapasandad sa iban nga nakahibalo sang ginapatihan kag ginatudlo sang mga Saksi ni Jehova. Samtang ginahunahuna ini nga mga punto, usisaon naton ang duha ka butang​—⁠ang pagkabun-ag kag ang kamatayon.

Ang Pagkabun-ag kag mga Seremonya sa Paghatag sing Ngalan sa Bata

Madamo nga kinabatasan nga may labot sa pagkabun-ag ang nagakaigo. Apang, sa mga duog diin ginatamod ang pagkabun-ag subong pagbalhin halin sa duog sang mga espiritu sang mga katigulangan pakadto sa duog sang mga tawo, dapat maghalong ang mga Cristiano. Halimbawa, sa pila ka duog sa Aprika, wala anay ginapagua ang bag-ong bun-ag nga bata kag wala ginangalanan kon indi pa magligad ang pila ka adlaw. Bisan pa lainlain ang kalawigon sang paghulat suno sa lugar, sundan ini sang seremonya sa paghatag sing ngalan sa bata, ang tion nga ipagua na ang bata kag pormal nga ipresentar sa mga paryente kag mga abyan. Sa sini nga tion, opisyal nga ginapahibalo ang ngalan sang bata sa mga nagtambong.

Sa pagpaathag sa kahulugan sini nga kinabatasan, ang libro nga Ghana​​—⁠Understanding the People and Their Culture nagsiling: “Sa sulod sang pito ka adlaw pagkabun-ag sang bata, ginapatihan nga ‘nagabisita’ ini kag nagabalhin halin sa kalibutan sang mga espiritu pakadto sa kabuhi sa duta. . . . Kinaandan nga wala ginapagua ang bata kag wala ginatugutan ang mga tawo nga indi miembro sang pamilya nga makita ini.”

Ngaa nagahulat pa antes hatagan sing ngalan ang bata sa isa ka seremonya? Ang libro nga Ghana in Retrospect nagpaathag: “Antes sang ikawalo nga adlaw, indi pa kuno tawo ang bata. Medyo bahin pa ini sang duog sang mga espiritu, kon diin ini naghalin.” Ang libro nagsiling pa: “Bangod ang ngalan amo kuno ang nagahimo sa isa ka bata nga mangin tawo, kon nahadlok ang mag-asawa nga basi mapatay ang ila bata, wala  anay nila sia ginangalanan tubtob pat-od na sila nga mabuhi na ini. . . . Gani ini nga ritwal sang pagbalhin, nga kon kaisa ginatawag nga pagpresentar sa publiko, sang bata, may daku kuno nga epekto sa bata kag sa iya mga ginikanan. Amo ini ang seremonya nga nagapasulod sa bata sa kalibutan sang mga tawo.”

Masami nga ginadumalahan sang tigulang nga miembro sang pamilya ang seremonya sa paghatag sing ngalan sa bata. Lainlain ang ginahimo sa tion sang okasyon depende sa lugar, apang masami nga lakip sa seremonya ang pagbubo sang halad nga ilimnon, pagpangamuyo sa espiritu sang mga katigulangan sa pagpasalamat sa luwas nga pag-abot sang bata, kag iban pa nga mga ritwal.

Ang pinakaimportante nga bahin sang seremonya amo ang pagpahibalo sang ngalan sang bata. Bisan pa ang mga ginikanan amo dapat ang maghatag sing ngalan sa ila bata, may daku nga impluwensia ang iban nga mga paryente sa ginpili nga ngalan. Ang pila ka ngalan may iban nga kahulugan sa lokal nga lenguahe, subong sang “nagtaliwan kag nagbalik,” “ikaduha nga pagbalik ni Nanay,” ukon “nagbalik si Tatay.” Ang iban nga mga ngalan may kahulugan nga gintuyo agod indi bawion sang mga katigulangan ang bag-o bun-ag nga bata pabalik sa kalibutan sang mga patay.

Siempre pa, indi malain nga malipay sa pagkabun-ag sang isa ka bata. Ang paghingalan sa bata sunod sa iban kag suno sa mga kahimtangan sang natawo sia indi malain nga mga kinabatasan, kag personal nga desisyon kon san-o hatagan sing ngalan ang isa ka bata. Apang, ginalikawan sang mga Cristiano nga luyag magpahamuot sa Dios ang bisan ano nga mga kinabatasan ukon mga seremonya nga nagapahangop nga ugyon sila sa pagpati nga ang bag-ong bun-ag nga bata isa ka “bisita” halin sa kalibutan sang mga espiritu sang mga katigulangan pakadto sa kalibutan sang mga buhi.

Dugang pa, bangod madamo sa komunidad ang nagapati nga ang seremonya sa paghatag sing ngalan isa ka importante nga ritwal sang pagbalhin, dapat binagbinagon sang mga Cristiano ang konsiensia sang iban kag ang impresyon sini sa mga di-tumuluo. Halimbawa, ano ang isiling sang iban kon wala ginpagua sang isa ka Cristianong pamilya ang ila bag-ong bun-ag nga bata samtang wala pa ang seremonya sang paghatag sing ngalan? Ano ayhan ang mangin impresyon kon gamiton ang mga ngalan nga nagasumpakil sa ila pagpakilala subong mga manunudlo sang kamatuoran sa Biblia?

Gani, kon nagapamat-od kon ano ang ingalan sa ila kabataan kag kon san-o ini himuon, ginatinguhaan sang mga Cristiano nga ‘himuon ang tanan nga butang sa kahimayaan sang Dios’ agod indi mangin kabangdanan sang kasandaran. (1 Corinto 10:31-33) Wala nila ‘ginasikway ang sugo sang Dios agod sundon ang mga tradisyon’ nga gintuyo sa pagpadungog sa mga patay. Sa baylo, ginapadunggan kag ginahimaya nila ang buhi nga Dios, si Jehova.​—⁠Marcos 7:​9, 13.

Gikan sa Kamatayon Pa Kabuhi

Ginakabig sang madamo ang kamatayon, kaangay sa pagkabun-ag, subong isa ka pagbalhin; ang isa nga napatay nagakadto sa di-makita nga kalibutan sang mga espiritu sang mga patay halin sa makita nga kalibutan. Madamo ang nagapati nga kon indi paghimuon ang pila ka kinabatasan kag ritwal sa lubong sang isa ka tawo, maakig ang mga espiritu sang mga katigulangan nga may gahom kuno sa pagsilot ukon sa pagpadya sa mga buhi. Naimpluwensiahan sing daku sini nga pagpati ang paghiwat sang mga lubong.

Ang lubong nga gintuyo sa pagpahamuot sa patay masami nga puno sing emosyon​—⁠halin sa paghaya sa atubangan sang bangkay tubtob sa pagsinadya sa tapos sang lubong. Ang walay kontrol nga pagkinaon, pagpahubog, kag magansal nga pagbinayle masami makita sa sini nga mga lubong. Nangin tuman ka importante ang lubong amo nga nagapaningkaras bisan ang pinakaimol nga pamilya agod lang may gastuhon sa “nagakaigo nga pagpalubong,” bisan pa magresulta ini sa kapigaduhon kag utang.

Halin pa sang una, ginabuyagyag gid sang mga Saksi ni Jehova ang indi suno sa Kasulatan nga  mga kinabatasan sa lubong.⁠ * Lakip sa sini nga mga kinabatasan amo ang bilasyon, pagbubo sing halad nga ilimnon, paghambal kag pagpangabay sa patay, mga seremonya sa anibersaryo sang lubong, kag iban pa nga mga kinabatasan nga pasad sa pagpati nga may nagapabilin nga buhi sa tawo nga napatay. Ining wala nagapadungog sa Dios nga mga kinabatasan “di-matinlo,” “walay unod nga daya” pasad sa “tradisyon sang mga tawo” kag indi sa kamatuoran sang Pulong sang Dios.​—⁠Isaias 52:11; Colosas 2:8.

Ginaipit nga Magsunod

Nabudlayan ang iban sa paglikaw sa mga kinabatasan suno sa tradisyon, ilabi na sa mga lugar diin importante gid ang pagpadungog sa mga patay. Bangod wala ginasunod sang mga Saksi ni Jehova ini nga mga kinabatasan, nagakasal-an sila ukon ginasumbong nga rebelyuso kag wala nagatahod sa mga patay. Bangod sang pagmulay kag mabaskog nga pag-ipit, nahadlok ang iban nga mangin tuhay, walay sapayan sang ila husto nga paghangop sa kamatuoran sang Biblia. (1 Pedro 3:14) Para sa iban, bahin sang ila kultura ini nga mga kinabatasan kag indi malikawan sing bug-os. Nagpangatarungan pa gani ang iban nga basi tamdon sang komunidad ang katawhan sang Dios nga malain bangod sang indi nila pagsunod sa kinabatasan.

Indi gid man naton luyag nga masaklaw ang iban. Apang, ginpaandaman na kita sang Biblia nga ang malig-on nga panindugan sa kamatuoran magaresulta sa kaakig sang kalibutan nga nagpahilayo sa Dios. (Juan 15:​18, 19; 2 Timoteo 3:12; 1 Juan 5:19) Handa kita nga manindugan, nakahibalo nga dapat kita mangin tuhay sa mga yara sa espirituwal nga kadulom. (Malaquias 3:18; Galacia 6:12) Subong nga namatok si Jesus sa pagsulay ni Satanas nga himuon ang butang nga makapaakig sa Dios, pamatukan man naton ang pag-ipit nga maggawi sa paagi nga makapaakig sa Dios. (Mateo 4:3-7) Sa baylo nga mahadlok sa tawo, mas ginakabalak-an gid sang matuod nga mga Cristiano nga mapahamut-an si Jehova nga Dios kag mapadunggan sia subong ang Dios sang kamatuoran. Gani wala nila ginakompromiso ang mga talaksan sang Biblia sa putli nga pagsimba walay sapayan nga ginaipit sang iban.​—⁠Hulubaton 29:25; Binuhatan 5:29.

Pagtahod sa Patay—⁠Pagpadungog kay Jehova

Normal lang nga magbatyag sing daku nga kasakit kag kasubo kon mapatay ang aton hinigugma. (Juan 11:​33, 35) Ang pagdumdom sa hinigugma kag ang disente nga pagpalubong nagakaigo nga pagpakita sang aton gugma. Apang, ginaatubang sang mga Saksi ni Jehova ang daku nga kasubo bangod sang kamatayon nga wala nagapadala sa mga tradisyon nga makapaakig sa Dios. Indi ini mahapos para sa mga nagdaku sa mga kultura diin mabaskog ang kahadlok sa mga patay. Mahimo mabudlay nga mangin timbang kon nasubuan kita bangod sang kamatayon sang isa nga suod sa aton. Apang, ginapabakod ni Jehova, “ang Dios nga may bug-os nga paglugpay,” ang matutom nga mga Cristiano kag mahigugmaon sila nga ginabuligan sang ila mga masigkatumuluo. (2 Corinto 1:​3, 4) Bangod sang ila mabakod nga pagtuo nga banhawon sa ulihi ang wala sing pangalibutan nga mga patay nga yara sa handumanan sang Dios, ginasikway gid sang matuod nga mga Cristiano ang di-Cristiano nga mga kinabatasan sa lubong nga nagapanghiwala sa pagkabanhaw.

Wala bala kita malipay nga si Jehova ‘nagtawag sa aton gikan sa kadudulman pakadto sa iya makatilingala nga kapawa’? (1 Pedro 2:9) Samtang nalipay kita nga may nagakabun-ag kag ginaatubang naton ang kasubo bangod sang kamatayon, kabay nga pahulagon kita pirme sang aton daku nga handum nga himuon ang husto kag sang aton daku nga gugma kay Jehova nga Dios nga “magpadayon sa paglakat subong mga anak sang kapawa.” Kabay nga indi gid naton tugutan nga mahigkuan kita sa espirituwal sang di-Cristiano nga mga kinabatasan nga makapaakig sa Dios.​—⁠Efeso 5:8.

[Nota]