‘Kon Piliton Ka sa Pag-alagad’

“HOY! Untata inang ginahimo mo, kag dali hakwata ining dala ko.” Ano sa banta mo ang reaksion sang isa ka masako nga Judiyo sang unang siglo kon silingan sia sini sang isa ka Romano nga soldado? Sa iya Sermon sa Bukid, si Jesus nagrekomendar: “Kon ang isa nga may awtoridad magpilit sa imo sa pag-alagad sing isa ka milya, updi sia sing duha ka milya.” (Mateo 5:41) Paano ginhangop sang mga tagpalamati ni Jesus ini nga laygay? Kag ano ang kahulugan sini sa aton karon?

Agod masabat ini, kinahanglan naton hibaluon ang obligado nga pag-alagad sang dumaan nga tion. Pamilyar gid sa sini nga kinabatasan ang mga pumuluyo sang Israel sang panahon ni Jesus.

Obligado nga Pag-alagad

Ang ebidensia sang obligado nga pag-alagad (ukon, corvée) sa Malapit nga Sidlangan napetsahan sing ika-18 nga siglo B.⁠C.⁠E. Ang grupo sang mga tawo nga pilit nga ginpatrabaho sang gobierno ginasambit sang administratibo nga mga sinulatan gikan sa dumaan nga siudad sang Alalakh sa Siria. Sa Ugarit, sa baybayon sang Siria, ang mga agsador gintawag man sadto sa sining pag-alagad luwas lang kon hatagan sila sang hari sing eksempsion.

Sa pagkamatuod, ang nalutos ukon nabihag nga mga katawhan masami ginapaobra sing pilit. Gin-ulipon sang Egiptohanon nga mga kabo ang mga Israelinhon sa paghimo sing mga tisa. Sang ulihi, gin-ulipon sang mga Israelinhon ang mga pumuluyo sang Canaan, kag ang amo nga mga buhat ginpadayon ni David kag ni Solomon.​​—⁠Exodo 1:​13, 14; 2 Samuel 12:31; 1 Hari 9:​20, 21.

Sang nangayo sing hari ang mga Israelinhon, ginpaathag ni Samuel kon ano ang mangin kinamatarong sang hari sa ila. Paalagaron niya ang iya mga sinakpan subong mga manugkangga kag mga manugkabayo, sa pag-arado kag sa pag-ani, sa paghimo sing mga armas, kag iban pa. (1 Samuel 8:​4-​17) Apang, sang gintukod ang templo ni Jehova, samtang ang mga pangayaw gin-ulipon sa pagtrabaho, “wala sing bisan isa sa mga anak ni Israel ang ginhimo ni Solomon nga ulipon; bangod sila ang mga mangangaway kag iya mga alagad kag iya mga prinsipe kag iya mga ayudante kag mga pangulo sang iya mga manugkangga kag sang iya mga manugkabayo.”​—⁠1 Hari 9:22.

Tuhoy sa mga Israelinhon nga nadalahig sa pagtukod, ang 1 Hari 5:​13, 14 nagasiling: “Padayon nga gintipon ni Hari Solomon ang mga gintawag para sa pilit nga pagtrabaho sa bug-os nga Israel; kag ang mga gintawag sa pilit nga pagtrabaho nagdamo sing katluan ka libo nga lalaki. Kag ginpadala niya sila sa Lebanon sa relyebo nga tignapulo ka libo kada bulan. Sa sulod sang isa ka bulan magpabilin sila sa Lebanon, sa sulod sang duha ka bulan sa ila mga puluy-an.” “Walay duhaduha,” siling sang isa ka iskolar, “nga ang mga hari sang Israel kag Juda naggamit sing corvée agod makatigayon sing mga trabahador nga walay bayad para sa ila mga hilikuton nga pagtukod subong man sa mga hilikuton sa ila ginapanag-iyahan nga mga duta.”

Ang lulan mabug-at sang panahon ni Solomon. Tuman ini ka mapiguson amo nga sang ginpahog sila ni Rehoboam nga pabug-atan pa ining lulan, nagribok ang bug-os nga Israel kag ginbato nila  ang opisyal nga gintangduan nga magdumala sa mga gintawag sa pilit nga pagtrabaho. (1 Hari 12:​12-​18) Apang, ining kinabatasan wala madula. Si Asa, nga apo ni Rehoboam, nagpatawag sa mga katawhan sang Judea sa pagtukod sang mga siudad sang Geba kag Mizpa, kag “wala sing makapangindi.”​​—⁠1 Hari 15:⁠22.

Sa Idalom sang Pagdumala sang Roma

Ginapakita sang Sermon sa Bukid nga ang unang-siglo nga mga Judiyo pamilyar sa posibilidad nga ‘mapilit sa pag-alagad.’ Ining ekspresyon naghalin sa Griegong tinaga nga ag·ga·reuʹo, nga orihinal nga naangot sa hilikuton sang Persianhon nga mga mensahero. Ang mga mensahero may awtoridad nga gamiton sing pilit ang mga tawo, kabayo, barko, ukon ang bisan ano nga butang agod mahimo ang pangpubliko nga hilikuton.

Sang panahon ni Jesus, ang Israel ginadumalahan sang mga Romano, nga nagpatuman sang amo man sini nga sistema. Sa mga probinsia sa Sidlangan, luwas pa sa kinaandan nga mga buhis, ang mga pumuluyo obligado nga ginapatrabaho sing regular ukon sa pinasahi nga kahimtangan. Pat-od nga wala naluyagan sang mga tawo ining mga katungdanan. Dugang pa, kinaandan na nga ginahimo ang di-awtorisado nga pagkuha sing mga sapat, kutsero, ukon karo para gamiton sang Estado. Suno sa istoryador nga si Michael Rostovtzeff, “gintinguhaan [sang mga administrador] nga kontrolon kag himuon nga sistematiko ining [kinabatasan], apang wala sila nagmadinalag-on, kay samtang ining buhat nagapadayon, pat-od nga magaresulta ini sa malain nga mga epekto. Madamo na nga kasuguan ang ginpatuman sang puno nga mga mahistrado, nga bunayag nga nagpanikasog nga untaton ang pag-abuso sa gahom kag ang pagpamigos nga ginahimo sa sining sistema . . . Apang nagpabilin gihapon nga mapiguson ining kinabatasan.”

“Ang bisan sin-o sarang mapilit sang isa ka soldado nga maghakwat sang iya bagahe,” siling sang Griegong iskolar, kag “ang bisan sin-o sarang mapilit sa paghimo sang bisan ano nga pag-alagad nga ginapatuman sang mga Romano.” Natabo ini kay Simon sang Cirene, nga “ginpilit sa pag-alagad” sang mga Romanong soldado nga pas-anon ang usok sang pag-antos ni Jesus.​​—⁠Mateo 27:32.

Ang Rabiniko nga mga teksto nagasambit man sa sining wala ginakahamut-an nga kinabatasan. Halimbawa, isa ka rabbi ang ginpilit nga magdala sing mga tanom nga myrtle sa isa ka palasyo.  Ang mga trabahador sarang makuha sa ila mga amo kag paobrahon sang iban nga trabaho, samtang ang mga amo sa gihapon ang magasueldo sa ila. Ang mga sapat nga ginagamit sa pagpas-an sang mga kargamento ukon ang mga toro sarang man mahulam. Kon mabalik man, daw indi na ini mapuslan. Amo gani kon ngaa ang paghulam ginakabig na sang mga tawo subong permanente. Busa, ang isa ka Judiyong hulubaton nagsiling: “Ang angareia kaangay sang kamatayon.” Ang isa ka istoryador nagsiling: “Ang isa ka minuro mahimo mapapas bangod sang pagpang-agaw sang mga toro nga pang-arado para sa angareia sa baylo sang awtorisado nga pagkuha sang sapat.”

Hunahunaa lamang kon daw ano ka makaulugot ining mga katungdanan, ilabi na kon ginapatuman ini sing may pagkaarogante kag pagkawalay hustisya. Bangod sang ila dumot sa mga Gentil nga nagadumala sa ila, ginkaugtan gid sang mga Judiyo ang pagpakahuya nga piliton sa sining makaulugot nga trabaho. Wala sing nagluntad nga kasuguan nga nagasiling sing ensakto kon tubtob diin sarang mapilit ang mga banwahanon sa pagpas-an sing lulan. Mahimo madamo gid ang indi luyag maghimo sing sobra pa sangsa ginapatuman sang kasuguan.

Apang, amo ini nga kinabatasan ang ginpatuhuyan ni Jesus sang nagsiling sia: “Kon ang isa sa idalom sang awtoridad magpilit sa imo sa pag-alagad sing isa ka milya, updi sia sing duha ka milya.” (Mateo 5:41) Ang iban nga makabati sini mahimo maghunahuna nga indi ini makatarunganon. Ano gid bala ang buot niya silingon?

Kon Paano Dapat Maghulag ang mga Cristiano

Sa simple nga paghambal, ginasilingan ni Jesus ang iya mga tagpalamati nga kon ang isa nga may awtoridad magsugo sa ila nga himuon ang pila ka lehitimo nga pag-alagad, dapat nila tumanon ini sing kinabubut-on kag wala sing hinakit. Sa amo mabayad nila kay “Cesar ang mga butang ni Cesar” apang wala ginapasapayanan ang ila obligasyon nga ibayad “ang mga butang sang Dios sa Dios.”​—⁠Marcos 12:17.⁠ *

Dugang pa, ginlaygayan ni apostol Pablo ang mga Cristiano: “Ang tagsa ka kalag magpasakop sa superyor nga mga awtoridad, kay wala sing awtoridad nga indi paagi sa Dios; ang nagaluntad nga mga awtoridad ginabutang sang Dios sa ila relatibo nga mga posisyon. Busa sia nga nagapamatok sa awtoridad nagatindog batok sa kahimusan sang Dios . . . Kon nagahimo ka sing malain, magkahadlok ka: kay wala ini nagadala sing espada nga walay katuyuan.”​—⁠Roma 13:1-4.

Busa ginkilala ni Jesus kag ni Pablo ang kinamatarong sang hari ukon sang gobierno sa pagsilot sa mga nagalapas sa ila mga ginapatuman. Ano nga sahi sang silot? Ang Griegong pilosopo nga si Epictetus, sang una kag ikaduha nga siglo C.⁠E., naghatag sing pareho nga sabat: “Kon mag-utwas ang isa ka wala ginapaabot nga pagpangabay kag ginkuha sang isa ka soldado ang imo tinday nga asno, ihatag ini. Indi magpamatok, indi magkumod, agod nga indi ka makastiguhan kag mawasi mo pa ang imo asno.”

Apang, kon kaisa, sa dumaan kag moderno nga  tion, wala ginasunod sang mga Cristiano ang mga ginapatuman sang gobierno bangod indi magtugot ang ila konsiensia. Kon kaisa malain ang nangin resulta sini. Ang iban nga Cristiano ginsentensiahan sing kamatayon. Ang iban ginbilanggo sing madamong tinuig bangod sa pagpangindi sa pagpakigbahin sa ila ginakabig nga di-neutral nga mga hilikuton. (Isaias 2:⁠4; Juan 17:16; 18:36) Kon kaisa naman, nagbatyag ang mga Cristiano nga puede nila matuman ang mga ginapangabay sa ila. Halimbawa, tugot sa konsiensia sang pila ka Cristiano ang pag-alagad sa walay kaangtanan sa militar nga serbisyo nga mapuslanon sa katilingban nga ginapatuman sang panguluhan. Mahimo nga pagbulig ini sa mga tigulang ukon mga baldado, pag-alagad subong mga bombero, pagpaninlo sa mga baybay, pagtrabaho sa mga parke, mga kagulangan, ukon mga librarya, kag iban pa.

Siempre pa, ang sitwasyon lainlain sa kada pungsod. Busa, sa pagdesisyon kon bala magtuman ukon indi, dapat sundon sang kada Cristiano ang iya nahanas-sa-Biblia nga konsiensia.

Pag-upod sing Duha ka Milya

Ang prinsipio nga gintudlo ni Jesus nga mangin handa sa pagtuman sa lehitimo nga mga pangabay, naaplikar indi lamang sa mga ginapatuman sang gobierno kundi sa adlaw-adlaw man nga pagsinalayo sang tawo. Halimbawa, mahimo pangabayon ka sang isa nga may awtoridad sa imo sa paghimo sing isa ka butang nga indi mo luyag himuon apang indi supak sa kasuguan sang Dios. Ano ang himuon mo? Mahimo nga magbatyag ka nga indi makatarunganon ang mga ginapatuman sa imo tion kag kusog, kag mahimo nga maakig ka. Kaawayon ang mahimo mangin resulta sini. Sa pihak nga bahin, kon tumanon mo ini nga may aligutgot, madula naman ang imo nasulod nga kalinong. Ang solusyon? Himua ang ginrekomendar ni Jesus​—⁠mag-upod sing duha ka milya. Indi lamang himua kon ano ang ginapangabay sa imo kundi ang kapin pa sangsa ginapangabay. Himua ini sing kinabubut-on. Kon amo sini ang imo panimuot, indi ka magbatyag nga ginahingalitan ka, sanglit ikaw gihapon ang may kontrol sa imo ginahimo.

“Madamo sing tawo nga sa bug-os nila nga kabuhi nagahimo sing mga butang nga supak sa ila buot,” siling sang isa ka awtor. “Para sa ila ang kabuhi mabudlay, kag pirme lang sila ginalapyo. Ang iban naman nagahimo sing kapin pa sangsa ginapahimo sa ila kag kinabubut-on nga nagabulig sa iban.” Madamo nga sitwasyon ang nagautwas nga ang isa ka tawo makapili kon bala maga-upod sia sing isa ka milya nga napilitan​—⁠ukon sing duha. Sa una nga kaso, ang tawo nagtuman lamang bangod sang obligasyon. Sa ikaduha, mahimo maagom niya ang labing makapaladya nga mga eksperiensia. Ano ka nga sahi sang tawo? Ayhan mangin mas malipayon kag mas mabungahon ka kon tamdon mo ang imo ginahimo, indi subong mga obligasyon lamang ukon mga butang nga kinahanglan mo himuon, kundi mga butang nga luyag mo himuon.

Kag ano abi kon ikaw ang may awtoridad? Maathag nga indi mahigugmaon ukon isa ka Cristianong buhat nga gamiton ang awtoridad agod piliton ang iban sa paghimo sang luyag mo. “Ang mga manuggahom sang mga pungsod nagapakaginuo sa ila kag ang dalagkuan nga mga tawo nagagamit sing awtoridad sa ila,” siling ni Jesus. Apang indi amo sini ang Cristianong paagi. (Mateo 20:​25, 26) Bisan pa nga ang estrikto nga pamaagi mahimo makapatubas sing mga resulta, mas maayo ang relasyon sa tanan nga nadalahig kon ang mainayuhon kag nagakaigo nga pangabay ginatuman sing matinahuron kag sing malipayon! Huo, ang kahanda sa pag-alagad sing duha ka milya sa baylo sing isa lamang magapauswag gid sang imo kabuhi.

[Nota]

[Kahon sa pahina 25]

ANG PAG-ABUSO SA PILIT NGA PAGPATRABAHO SANG DUMAAN NGA TION

Ang masami nga pag-abuso sa pilit nga pagpatrabaho nakita sa mga regulasyon agod tapnaon ining mga pag-abuso. Sang 118 B.⁠C.⁠E., ginpatuman ni Ptolemy Euergetes II sang Egipto nga ang iya mga opisyales “indi dapat magpilit sa pagpatrabaho sa bisan sin-o nga pumuluyo sang pungsod para sa pribado nga pag-alagad, ni magkuha (aggareuein) sang ila mga baka para sa kaugalingon nga katuyuan.” Dugang pa: “Wala sing bisan isa nga magkuha . . . sing sakayan para sa iya kaugalingon nga paggamit sa bisan anong rason.” Sa isa ka inskripsion nga napetsahan sing 49 C.⁠E., sa Temple of the Great Oasis, sa Egipto, ginbaton sang Romano nga puno nga mahistrado nga si Vergilius Capito nga may mga soldado nga naghimo sing ilegal nga mga pagkuha, kag nagmando sia nga “wala sing bisan isa nga magkuha . . . sing bisan ano nga butang, luwas lamang kon may yara nasulat nga awtorisasyon halin sa akon.”

[Retrato sa pahina 24]

Si Simon sang Cirene ginpilit sa pag-alagad

[Retrato sa pahina 26]

Madamo nga Saksi ang ginbilanggo bangod sa paghupot sang ila Cristianong panindugan