Siensia kag Relihion—Ang Panugod sang Pagsinuay

NAGAHIMULAT sa pagbasa ang nagatagumatayon nga 70-anyos nga astronomo. Ginauyatan niya ang manuskrito sang iya dokumento nga handa na ibalhag. Nahibaluan man niya ukon wala, ang iya libro magabalhin sang pagtamod sang katawhan sa uniberso. Pagabangdan man ini sang isa ka mainit nga sinuay sa sulod sang Cristiandad, nga ang mga epekto mabatyagan gihapon karon.

Ang tawo nga nagatagumatayon amo si Nicolaus Copernicus, isa ka Polaco nga Katoliko, kag tuig 1543 sadto. Ang libro ni Copernicus, nga gintig-uluhan On the Revolutions of the Heavenly Spheres, nagsiling nga ang sentro sang sistema solar amo ang adlaw kag indi ang duta. Sa pagbalhag sini nga libro, gin-islan ni Copernicus ang masibod nga paathag nga ang duta amo ang sentro sang sistema solar sing mas simple nga paathag nga ang adlaw amo ang sentro sini.

Sa umpisa, daw wala sing patimaan nga may pagsinuay nga mahanabo sa ulihi. Una, bangod nangin mainandamon si Copernicus kon nagapresentar sang iya mga ideya. Dugang pa, ang Katoliko nga Simbahan, nga nagbaton sang pagtamod nga ang duta amo ang sentro sang sistema solar, maathag nga daw bukas sa pagbaton sang sientipiko nga mga espikulasyon sa sina nga tion. Bisan ang papa mismo nagpalig-on kay Copernicus nga ibalhag ang iya libro. Sang ginbalhag na ini ni Copernicus, ginsulat sang mahinadlukon nga editor ang iya introduksion, nga ginapresentar ang nasentro-​sa-adlaw, ukon heliocentric, nga konsepto subong isa ka matematiko nga ideya kag indi gid man isa ka astronomiko nga kamatuoran.

Nangin Mainit ang Pagsinuay

Masunod nga nakigbahin sa sini nga pagsinuay amo ang Italyano nga astronomo, matematiko, kag pisiko nga si Galileo Galilei (1564-​1642), nga isa man ka Katoliko. Paagi sa ginhimo niya nga mga teleskopyo nga nagagamit sing bag-o lang matukiban nga mga lente, nakit-an ni Galileo ang wala pa anay makit-an sadto nga detalye sang mga langit. Nakumbinsi sia sa iya mga nakit-an nga husto si Copernicus. Nakit-an man ni Galileo ang madulom nga bahin sa kadaygan sang adlaw, nga ginatawag karon nga mga sunspot, sa amo naghangkat sang isa pa ka ginabaton nga pagpati sa pilosopiya kag relihion​—nga ang adlaw wala nagabag-o ukon nagahuyang.

Indi kaangay ni Copernicus, maisog kag makugi si Galileo sa pagsakdag sang iya mga ideya. Kag ginhimo niya ini sa tunga sang mas makiawayon  nga relihioso nga palibot, bangod ang Katoliko nga Simbahan sadto nga tion hayag na nga nagpamatok sa teoriya ni Copernicus. Gani, sang nangatarungan si Galileo nga ang heliocentric nga konsepto indi lamang husto kundi nagahisanto man sa Kasulatan, ginkabig ini sang simbahan nga isa ka buhat sang pagkaerehes. *

Nagkadto si Galileo sa Roma agod pangapinan ang iya kaugalingon apang napaslawan sia. Sang 1616 ginmanduan sia sang simbahan nga untatan na ang pagsakdag sa panudlo ni Copernicus. Nag-untat si Galileo sa pila ka tion. Nian sang 1632 ginbalhag niya ang isa pa ka libro nga nagasakdag kay Copernicus. Pagkadason gid nga tuig, ginpamatbatan sang Inkisisyon si Galileo sang tubtob buhi nga pagkabilanggo. Apang, bangod sang iya katigulangon, ginpanubuan nila sa gilayon ang pamatbat sing pagkabilanggo sa balay.

Gintamod sang madamo ang pagsuay ni Galileo sa simbahan subong daku nga kadalag-an sang siensia batok sa relihion kag labi na gid sa Biblia. Apang, subong sang makita naton sa masunod nga artikulo, ginbalewala sining simple kaayo nga pagpati ang madamo nga katunayan.

[Nota]

[Retrato sa pahina 3]

Copernicus

[Credit Line]

Taken from Giordano Bruno and Galilei (German edition)

[Retrato sa pahina 3]

Ginpangapinan ni Galileo ang iya kaugalingon sa atubangan sang Romano nga Inkisisyon

[Credit Line]

From the book The Historian’s History of the World, Vol. IX, 1904

[Credit Line sang retrato sa pahina 3]

Background: Chart depicting Copernicus’ concept of the solar system