Isa ka Mapuslanon nga Bulig sa Pagbadbad

LUYAG sang Awtor sang Biblia, nga si Jehova nga Dios, nga ang maayong balita sang iya Ginharian ibantala sa “tagsa ka pungsod kag tribo kag hambal kag katawhan.” (Bugna 14:6) Luyag niya nga ang iya nasulat nga Pulong matigayon gilayon sang tanan nga katawhan. Gani, ang Biblia ginbadbad sa mas madamo nga lenguahe sangsa bisan ano man nga libro sa kalibutan. Ang linibo ka manugbadbad naghinguyang sing daku nga tion ukon panikasog agod mabadbad ang panghunahuna sang Dios sa iban nga lenguahe.

Apang ang Biblia indi lamang isa ka teksto nga dapat badbaron. Ang Biblia mismo masunson nga ginagamit subong bulig sa pagbadbad sa iban pa nga mga teksto. Agod mabadbad sing nagakaigo ang pila ka tinaga, ginpaanggid sang madamo nga manugbadbad kon paano ginbadbad ang mga termino sa Biblia sa iban nga lenguahe. Ang mataas nga kalidad sang Biblia subong bulig sa pagbadbad ginagamit man karon sa pagbadbad paagi sa kompyuter.

Mabudlay gid makahimo sing maayo nga badbad paagi sa isa ka kompyuter. Nagapati pa gani ang iban nga mga eksperto nga indi masarangan sang kompyuter ang pagbadbad. Ngaa? Bangod ang lenguahe indi lamang isa ka hugpong sang mga tinaga. Ang tagsa ka lenguahe may kaugalingon nga mga kombinasyon sang mga tinaga, mga pagsulundan, mga eksepsion sa sining mga pagsulundan, mga idiom, kag mga allusion (indi direkta nga pagsambit). Ang mga panikasog nga iprograma ini tanan sa isa ka kompyuter wala magmadinalag-on. Ang kalabanan nga badbad sang kompyuter indi mahangpan.

Apang, ang mga sientipiko sa kompyuter nagatuon karon sing bag-ong mga pamaagi sa pagbadbad. “Ang amon pamaagi nagagamit sing mga statistical model agod matigayon ang mas maayo nga badbad,” siling ni Franz Josef Och, isa ka nagapanguna nga espesyalista sa pagbadbad paagi sa kompyuter. Isiling naton nga luyag mo badbaron ang Hindi sa Ingles. Una, kuhaa ang pila ka teksto nga matigayon na sa duha ka lenguahe. Pagkatapos, i-scan ini sa kompyuter. Ginapaanggid sang kompyuter ang duha ka teksto. Halimbawa, kon kada makita sang kompyuter ang isa ka Hindi nga tinaga, makita man ang katumbas nga Ingles nga tinaga nga “balay,” ang kompyuter magahinakop nga ang Hindi nga tinaga mahimo nga amo ang katumbas nga tinaga para sa “balay.” Kag posible nga ang kaiping nga mga tinaga mga adhetibo, subong sang “daku,” “gamay,” “daan,” ukon “bag-o.” Gani, ang  kompyuter nagahimo sing isa ka listahan sang katumbas nga mga termino kag mga kombinasyon sang mga tinaga. Pagkatapos makahimo sing supisyente nga listahan sa sulod lamang sang pila ka adlaw ukon semana, maaplikar na sang kompyuter ang “natun-an” sini sa bag-o nga teksto. Bisan pa nga ang resulta nga badbad mahimo nga menos sa gramatika kag estilo, masami ini nga mahangpan amo kon ngaa mapaalinton sini ang kahulugan kag ang importante nga mga detalye.

Ang kalidad sang badbad nasandig gid sa kadamuon kag kalidad sang teksto nga una nga gin-scan sa kompyuter. Kag diri sini nakita ang bentaha sang Biblia. Mahalungon ini nga ginbadbad sa madamo nga lenguahe, madali ini matigayon, kag may yara ini madamo nga teksto. Gani ang Biblia amo ang una nga ginapili sang manugpanalawsaw kon ginapahimo ang kompyuter sing supisyente nga listahan para sa bag-o nga lenguahe.