“Maathag nga Kapawa” sa Biblia Gikan sa Pinakadaan nga Librarya sang Rusya

NAGAPANGITA ang duha ka iskolar sing dumaan nga mga manuskrito sang Biblia. Naglakbay ang tagsa sa ila sa mga desyerto kag nagpangita sa mga kuweba, mga monasteryo, kag dumaan nga mga puluy-an sa pil-as. Pila ka tuig sang ulihi, nagtabo ang ila mga banas sa pinakadaan nga pangpubliko nga librarya sa Rusya, diin nahamtang ang pila ka makakulunyag gid nga mga manuskrito sang Biblia nga nakilal-an sa kalibutan. Sin-o sila? Paano ang ila nakit-an nga mga manuskrito nakalab-ot sa Rusya?

Dumaan nga mga Manuskrito​—⁠Mga Tagpangapin sang Pulong sang Dios

Agod makilala ang isa sa duha ka iskolar, dapat balikan naton ang panugod sang ika-19 nga siglo sang ang kahublagan sang intelektuwal nga mga pagbag-o madasig nga naglapnag sa Europa. Isa yadto ka dag-on sang sientipiko nga mga pag-uswag kag katigayunan sa kultura nga nagpasanyog sing isa ka mapangduhaduhaon nga pagtamod sa tradisyunal nga mga pagpati. Ang mga kritiko nagtinguha nga paluyahon ang awtoridad sang Biblia. Sa katunayan, ginapabutyag sang mga iskolar ang ila mga pangduhaduha sa pagkamaminatud-on sang teksto mismo sang Biblia.

Nahantop sang pila ka sinsero nga tagpangapin sang Biblia nga ang wala pa masapwan nga dumaan nga mga manuskrito sang Biblia indi mapangduhaduhaan nga magasakdag sa integridad sang Pulong sang Dios. Kon makit-an ang mga manuskrito nga mas daan pa sangsa presente nga mga manuskrito, mangin pamatuod ini sa kaputli sang teksto sang Biblia, bisan pa sang sulitsulit nga mga pagtinguha nga gub-on ukon patikuon ang mensahe sini. Ini nga mga manuskrito magapakita man sing pila ka bahin sang sayop nga mga pagbadbad nga mahimo nalakip sa teksto.

Natabo ang pila sang pinakamainit nga debate sa pagkamaminatud-on sang Biblia sa Alemanya. Didto ang isa ka bataon nga propesor nagbiya sang iya komportable nga trabaho agod maglakbay nga nagdul-ong sa iya sa pinakadaku nga tukib sa Biblia sa tanan nga tion. Sia si Konstantin von Tischendorf, isa ka iskolar sa Biblia nga bangod sang pagsikway niya sa higher criticism nagmadinalag-on sing daku ang pagpangapin sa pagkamaminatud-on sang teksto sang Biblia. Ang una niya nga paglakbay sa kahanayakan sang Sinai sang 1844 daw indi mapatihan nga nagmadinalag-on. Sa pagpasiplat sa basurahan sang monasteryo, nakita ang  isa ka dumaan nga kopya sang Septuagint, ukon Griego nga badbad sang Hebreo nga Kasulatan​—⁠ang pinakadumaan nga kopya nga natukiban!

Malipayon nga gindala ni Tischendorf ang 43 ka panid. Bisan pa kumbinsido sia nga may madamo pa sini, sang nagbalik sia sang 1853 pila lamang ka panid ang nakita niya. Diin na ang iban? Bangod naubos na ang iya pundo, nangabay si Tischendorf sing pinansial nga pagsakdag sang isa ka manggaranon nga tawo, kag nagdesisyon sia nga maglakbay liwat sa pagpangita sa dumaan nga mga manuskrito. Apang, antes magpadayon sa sini nga misyon dapat anay makigkita sia sa czar sang Rusya.

Nagpakita sing Interes ang Czar

Mahimo nga nagpalibog gid si Tischendorf, nga isa ka Protestante nga iskolar, kon ano ang mangin reaksion sa iya sa Rusya, isa ka daku nga pungsod nga nag-adoptar sing Ruso nga Ortodokso nga relihion. Maayo lang kay ang Rusya yara sa dag-on sang pagbalhin kag reporma. Ang pagpadaku sa edukasyon nagdul-ong sa pagtukod sang St. Petersburg’s Imperial Library sang 1795 ni Emperadora Catherine II (nga kilala man subong Catherine nga Daku). Subong pinakauna nga pangpubliko nga librarya sang Rusya, mahimo magamit sang minilyon ang tuman kadamo nga naimprinta nga impormasyon.

Ginakilala subong isa sa pinakamaayo nga librarya sa Europa, ang The Imperial Library may isa lang ka disbentaha. Pagkatapos sang 50 ka tuig nga natukod ini, ang librarya may yara lamang anom ka Hebreo nga manuskrito. Indi ini bastante sa nagauswag nga interes sa pagtuon sang mga lenguahe sang Biblia kag mga badbad sa Rusya. Nagpadala si Catherine II sing mga iskolar sa mga unibersidad sa Europa sa pagtuon sang Hebreo. Sang nagbalik ang mga iskolar, ginporma ang Hebreo nga mga kurso sa mayor nga mga seminaryo nga Ortodokso sa Rusya, kag sa una nga tion, ginsugdan sang Ruso nga mga iskolar ang sibu nga pagbadbad sang Biblia gikan sa dumaan nga Hebreo pakadto sa Ruso. Apang nagaatubang sila sing kakulang sing pundo kag bisan pa gani sing pagpamatok sang konserbatibo nga mga lider sang simbahan. Ang matuod nga kasanagan wala pa magsugod sa mga nagapangita sing ihibalo sa Biblia.

Ang czar nga si Alexander II gilayon nga nakatalupangod sa kabilihanan sang misyon ni Tischendorf kag nagtanyag sang iya pinansial nga pagsakdag sa misyon. Walay sapayan sang “kahisa kag panatiko nga pagpamatok” sang pila, nagbalik si Tischendorf gikan sa Sinai nga dala ang iban pa nga kopya sang Septuagint.⁠ * Gintawag sang ulihi nga Codex Sinaiticus, amo ini gihapon ang pinakadumaan nga manuskrito sang Biblia nga nagaluntad. Pagbalik niya sa St. Petersburg, nagdalidali si Tischendorf sa puluy-an sang czar, ang Imperial Winter Palace. Ginpanugda niya nga sakdagon sang czar ang “isa sang pinakadaku nga pag-usisa kag pagtuon sa Biblia”​—⁠isa ka nabalhag nga edisyon sang bag-o lang nasapwan nga manuskrito, nga sang ulihi ginbutang sa The Imperial Library. Nagpasugot gilayon ang czar, kag sang ulihi ang nalipay nga si Tischendorf nagsulat: “Ang kaalwan sang Dios naghatag sa aton dag-on . . . sing Sinaitico nga Biblia, nga mangin bug-os kag maathag nga kapawa para sa aton sa kon ano ang matuod nga teksto sang nasulat nga Pulong sang Dios, kag sa pagbulig sa aton nga pangapinan ang kamatuoran paagi sa paghimo sing maminatud-on nga porma sini.

Mga Manuskrito sang Biblia Gikan sa Crimea

Isa pa ka iskolar nga nagapangita sing manuskrito  sang Biblia ang nahinambitan sa pamuno. Sin-o sia? Mga pila lang ka tuig antes nakabalik si Tischendorf sa Rusya, ang The Imperial Library gintanyagan sing daw indi mapatihan nga koleksion sang mga teksto amo nga nakuha ang igtalupangod sang czar kag ang mga iskolar sa tanan nga bahin sang Europa nagkadto sa Rusya. Daw indi gid sila makapati sa ila nakita. Sa atubang nila yara ang tuman kadamo nga koleksion sang mga manuskrito kag iban pa nga materyal. Nagadamo ini sing 2,412, lakip na ang 975 ka manuskrito kag linukot. Lakip sa sini ang 45 ka manuskrito sang Biblia nga napetsahan antes pa ang ikanapulo nga siglo. Bisan pa daw indi mapatihan, ining tanan nga mga manuskrito gintipon halos sang isa lang ka tawo nga si Abraham Firkovich, isa ka Karaite nga iskolar nga naga-edad na sing kapin sa 70 ka tuig sa amo nga tion! Apang sin-o ang mga Karaite?⁠ *

Interesado gid ang czar sa sini nga pamangkot. Ginpasangkad sang Rusya ang mga dulunan sini agod sakupon ang mga teritoryo nga ginapanag-iyahan anay sang iban nga mga estado. Nagdugang ini sing bag-o nga etniko nga mga grupo sa emperyo. Ang matahom nga rehiyon sang Crimea, sa baybayon sang Black Sea, ginapuy-an sang mga tawo nga daw mga Judiyo apang may mga kustombre sang mga Turko kag nagahambal sing isa ka lenguahe nga kaanggid sa Tatar. Ining mga Karaite nag-asoy sang ila katigulangan gikan sa mga Judiyo nga gintapok sa Babilonia pagkatapos nga mapukan ang Jerusalem sang 607 B.⁠C.⁠E. Apang, indi kaangay sa rabiniko nga mga Judiyo, ginsikway nila ang Talmud kag nagapadaku sa pagbasa sang Kasulatan. Ang mga Karaite nga taga-Crimea handa sa pagpresentar sa czar sing pamatuod sang ila pagkatuhay sa rabiniko nga mga Judiyo, agod mahatagan sila sing tuhay nga pagkilala. Paagi sa pagpresentar sing dumaan nga mga manuskrito nga ginpanag-iyahan sang mga Karaite, nagalaum sila nga mapamatud-an nga kaliwat sila sang mga Judiyo nga nagsaylo sa Crimea pagkatapos matapok sa Babilonia.

Sang ginsugdan ni Firkovich ang iya pagpangita sang dumaan nga mga rekord kag manuskrito, ginsugdan niya ang iya pagpangita sa mga puluy-an sa pil-as sang Crimea sang Chufut-Kale. Ang mga kaliwat sang mga Karaite nagapuyo kag nagasimba sa sining magagmay nga mga puluy-an nga gintukod sa tinigban nga bato sa mga pil-as. Wala gid ginguba sang mga Karaite ang daan na kaayo nga mga kopya sang Kasulatan diin ang ngalan sang Dios, nga Jehova, masapwan bangod ginakabig nila ini nga buhat nga di-pagtahod sa balaan nga mga butang. Gintago nila ang mga manuskrito sa isa ka gamay nga bodega nga ginatawag nga genizah, nga nagakahulugan “palanaguan” sa Hebreo. Bangod may hanuot nga pagtahod ang mga Karaite sa ngalan sang Dios, ining mga tinago talagsa lang ginabukad.

Wala mapunggan sang nagdamol nga yab-ok sa paglipas sang ginatos ka siglo, ginpangita sing maayo ni Firkovich ang mga nahamtangan sang genizah. Nasapwan niya sa isa sini ang bantog nga manuskrito sang 916 C.⁠E. Ginatawag nga Petersburg Codex of the Latter Prophets, ini isa sa pinakadumaan nga mga kopya sang Hebreong Kasulatan nga nagaluntad.

Nakatipon si Firkovich sang madamo nga manuskrito, kag sang 1859 nagpamat-od sia nga itanyag ining mga koleksion sa The Imperial Library. Sang 1862, nagbulig si Alexander II sa pagbakal sining koleksion para sa librarya sa tuman ka mahal nga kantidad nga 125,000 ka ruble. Sadtong tion,  ang kabug-usan nga badyet sang librarya indi maglapaw sa 10,000 ka ruble kada tuig! Lakip sa nabakal ang kilala nga Leningrad Codex (B 19^A). Napetsahan ini halin sang 1008 kag amo ang pinakadumaan nga kompleto nga kopya sang Hebreo nga Kasulatan. Isa ka iskolar ang nagsiling nga “mahimo amo [ini] ang nagaisahanon nga labing importante nga manuskrito sang Biblia, kay nagapalig-on ini sang teksto sang pinakamoderno nga rebisado nga mga edisyon sang Hebreo nga Biblia.” (Tan-awa ang kaupod nga kahon.) Sa amo man nga tuig, sang 1862, ginbalhag ang Tischendorf’s Codex Sinaiticus, nga gindayaw sa bug-os nga kalibutan.

Espirituwal nga Kasanagan sa Modernong Tion

Masapwan sa librarya nga karon kilala nga The National Library of Russia ang isa sa pinakadamo nga mga koleksion sang dumaan nga mga manuskrito sa bug-os nga kalibutan.⁠ * Sa maragtas sang Rusya, ang ngalan sang librarya gin-islan sing makapito ka beses sa sulod sang duha ka siglo. Isa sang bantog nga ngalan amo ang The State Saltykov-Shchedrin Public Library. Bisan pa ang kinagubot sang ika-20 nga siglo nagguba sa librarya, ang mga manuskrito sini nakalampuwas nga wala maano sa duha ka bug-os kalibutan nga inaway kag sa pagsakop sa Leningrad. Paano kita nagabenepisyo gikan sa sini nga mga manuskrito?

Ang dumaan nga mga manuskrito masaligan nga basihan sang madamo nga modernong mga badbad sang Biblia. Bangod sini, matigayon sang hanuot nga mga nagapangita sing kamatuoran ang mas sibu nga bersion sang Balaan nga Kasulatan. Ang Sinaiticus kag ang Leningrad nga mga codex nakabulig sing daku sa New World Translation of the Holy Scriptures, nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova kag ginpagua ang kompleto nga Biblia sang 1961. Halimbawa, ang Biblia Hebraica Stuttgartensia kag ang Biblia Hebraica ni Kittel, nga gingamit sang New World Bible Translation Committee, napasad sa Leningrad Codex kag naggamit sing Tetragrammaton, ukon ngalan sang Dios, sing 6,828 ka beses sa orihinal nga teksto.

Diutay lang nga bumalasa sang Biblia ang nakahibalo sang ila utang nga kabalaslan sa librarya sa St. Petersburg kag sa mga manuskrito sini, nga ang pila ginhingalanan sunod sa ngalan anay sang siudad nga Leningrad. Apang, may daku gid kita nga utang nga kabalaslan sa Awtor sang Biblia, si Jehova, nga nagahatag sing espirituwal nga kapawa. Amo nga ang salmista nakitluoy sa iya: “Ipadala ang imo kapawa kag ang imo kamatuoran. Kabay nga tuytuyan ako sini.”​—⁠Salmo 43:3.

[Mga nota]

[Kahon sa pahina 13]

ANG NGALAN SANG DIOS KILALA KAG GINAGAMIT

Bangod sang iya kaalam, ginpat-od ni Jehova nga ang iya Pulong, ang Biblia, matipigan tubtob sa moderno nga panahon. Nadalahig sa pagtipig sini ang maukod nga pagpangabudlay sang mga escriba sa sulod sang malawig nga tion. Ang pinakamainandamon sa ila amo ang mga Masorete, propesyonal nga Hebreo nga mga escriba nga nagpangabudlay kutob sang ikan-om tubtob ikanapulo nga siglo C.⁠E. Ang dumaan nga Hebreo ginsulat nga wala sing mga patunog ukon vowel. Samtang nagaligad ang tion, nagdugang man ang katalagman nga madula ang husto nga pagmitlang samtang ang Aramaiko nagbulos sa Hebreo. Naghimo ang mga Masorete sing isa ka sistema kon diin dapat idugang ang patunog sa teksto sang Biblia agod ipatalupangod ang husto nga pagmitlang sang Hebreo nga mga tinaga.

Sing talalupangdon, ang Masoretiko nga sistema sa pagdugang sing mga patunog sa Leningrad Codex nagpaposible sang pagmitlang sa Tetragrammaton​—⁠ang apat ka Hebreo nga konsonante nga nagahuman sa balaan nga ngalan​—⁠subong Yehwah’, Yehwih’, kag Yeho·wah’. Ang “Jehova” amo karon ang nakilal-an nga pinakalapnag nga pagmitlang sang ngalan. Ang balaan nga ngalan isa ka buhi kag pamilyar nga termino sa mga manunulat sang Biblia kag sa iban pa sang dumaan nga mga tion. Sa karon, ang ngalan sang Dios kilala kag ginagamit sang minilyon nga nagakilala nga ‘si Jehova lamang ang Labing Mataas sa bug-os nga duta.’​—⁠Salmo 83:18.

[Retrato sa pahina 10]

Ang hulot sang mga manuskrito sa The National Library

[Retrato sa pahina 11]

Si Emperadora Catherine II

[Mga retrato sa pahina 11]

Si Konstantin von Tischendorf (sa tunga) kag si Alexander II, ang czar sang Rusya

[Retrato sa pahina 12]

Si Abraham Firkovich

[Credit Line sang retrato sa pahina 10]

Both images: National Library of Russia, St. Petersburg

[Credit Lines sang retrato sa pahina 11]

Catherine II: National Library of Russia, St. Petersburg; Alexander II: From the book Spamers Illustrierte Weltgeschichte, Leipzig, 1898