Sugilanon sang Kabuhi

Ginpabakod Ako sang Halimbawa sang Akon mga Ginikanan

PANUGIRON NI JANEZ REKELJ

Tuig 1958 sadto. Kami sang akon asawa nga si Stanka yara sa kabukiran sang Karawanken Alps sa dulunan sang Yugoslavia kag Austria, agod malagyo pa Austria. Makatalagam ini kay ginabantayan sang armado nga mga soldado sang Yugoslavia ang dulunan agod wala sing makatabok. Nakalab-ot kami sa isa ka mataas nga pil-as. Karon pa lang namon nakita ni Stanka ang pihak nga bahin sang kabukiran nga sakop sang Austria. Nagpasidlangan kami tubtob nakalab-ot kami sa isa ka batuhon nga banglid. Ginhigot namon sa amon lawas ang dala namon nga trapal, kag nagpadalus-os sa banglid nga wala makahibalo kon ano ang amon madangatan.

TUGUTI ako nga isaysay kon ngaa amo sini ang amon kahimtangan kag kon paano ako ginpahulag sang matutom nga halimbawa sang akon mga ginikanan nga magpabilin nga mainunungon kay Jehova sa tion sang kabudlayan.

Nagdaku ako sa Slovenia, nga karon isa ka gamay nga pungsod sa Sentral nga Europa. Nahamtang ini sa European Alps, nga sa aminhan sini amo ang Austria, sa katundan amo ang Italya, sa bagatnan amo ang Croatia, kag Hungary sa sidlangan. Apang, sang nabun-ag ang akon mga ginikanan, nga sanday Franc kag Rozalija Rekelj, bahin pa sang Austro-Hungarian nga Emperyo ang Slovenia. Sang matapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, ang Slovenia nangin bahin sang bag-o nga estado nga gintawag Kingdom of the Serbs, Croats, and Slovenes. Sang 1929 ang ngalan sining pungsod gin-islan sing Yugoslavia, nga nagakahulugan  “South Slavia.” Natawo ako sang Enero 9, 1929, sa dulunan nga minuro sang Podhom, malapit sa matahom nga Lake Bled.

Si Nanay ginpadaku nga isa ka debotada nga Katoliko. Pari ang isa niya ka tiyo, kag madre ang tatlo sa iya mga tiya. Handum gid niya nga makatigayon sing Biblia, agod nga mabasa kag mahangpan ini. Apang, wala sing gana sa relihion si Tatay. Disgustado sia sa pagpakigbahin sang relihion sa Bug-os Kalibutan nga Inaway sang 1914-18.

Pagtuon sa Kamatuoran

Pagkatapos sang inaway, ang pakaisa ni Nanay nga si Janez Brajec kag ang iya asawa nga si Ančka, nangin mga Estudyante sang Biblia, nga amo anay ang pagtawag sa mga Saksi ni Jehova. Sa Austria pa sila sadto nagaistar. Sugod sang 1936, pila ka beses nga ginduaw ni Ančka si Nanay. Ginhatagan niya si Nanay sing Biblia nga iya dayon ginbasa, upod ang pila ka kopya sang Ang Lalantawan kag ang iban pa nga mga publikasyon sa Biblia sa Sloveniano. Apang, sang ginsakop ni Hitler ang Austria sang 1938, sanday Janez kag Ančka nagpauli sa Slovenia. Sa madumduman ko, sila nga mag-asawa edukado, mahinantupon, kag may tunay nga gugma kay Jehova. Pirme sila nagahambalanay ni Nanay tuhoy sa mga kamatuoran sang Biblia, nga amo ang nagpahulag sa iya nga idedikar ang iya kabuhi kay Jehova. Nabawtismuhan sia sang 1938.

Ginlibak sang mga tawo sa amon duog si Nanay sang nag-untat sia sa pagsaulog sang di-Makasulatanhon nga mga kustombre, subong sang pagsaulog sang Krismas; sang wala na sia nagakaon sing soriso nga dugo; kag ilabi na gid sang ginsunog niya ang tanan namon nga imahen. Gilayon sia nga ginpamatukan. Ginsulatan sia sang iya madre nga mga tiya agod kumbinsihon sia nga manumbalik kay Maria kag sa simbahan. Apang, sang ginbalusan ni Nanay ang ila sulat kag ginpangabay sila nga sabton ang iya mga pamangkot sa Biblia, wala na sila magbalos. Mabaskog man nga namatok ang akon lolo. Indi sia malain nga tawo, ugaling ginasulsulan sia sang amon mga paryente kag sang komunidad. Gani, pila ka beses nga ginguba niya ang mga literatura sa Biblia ni Nanay, apang wala gid niya ginhilabtan ang iya Biblia. Nagluhod sia nga nakitluoy kay Nanay nga manumbalik sa simbahan. Gintayaan na gani niya si Nanay sing kutsilyo. Apang, malig-on nga ginsilingan ni Tatay si Lolo nga indi sia komporme sa sini nga pagpamahog.

Padayon nga ginsakdag ni Tatay ang kinamatarong ni Nanay sa pagbasa sang Biblia kag ang kahilwayan sa pagdesisyon tuhoy sa iya pagtuluuhan. Sang 1946 nabawtismuhan man si Tatay. Ang pagpabakod ni Jehova kay Nanay agod walay  kahadlok nga manindugan sa kamatuoran walay sapayan sang pagpamatok kag ang pagpadya ni Jehova sa iya pagtuo, amo ang nagpahulag sa akon nga palambuon ang akon kaangtanan sa Dios. Nakabulig man sing daku sa akon ang batasan ni Nanay nga basahan ako sing Biblia kag sang pasad sa Biblia nga mga publikasyon.

Pirme man nagapakighambal si Nanay sa iya manghod nga si Marija Repe tuhoy sa kamatuoran, kag sang ulihi dungan kami ni Tiyay Marija nga ginbawtismuhan sang Hulyo 1942. Nagkadto ang isa ka utod nga lalaki agod maghatag sing malip-ot nga pamulongpulong, kag ginbawtismuhan kami sa amon balay sa isa ka daku nga batiya nga human sa kahoy.

Pilit nga Pagpaobra sa Tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II

Sang 1942, sa tungatunga sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ginsalakay sang Alemanya kag Italya ang Slovenia kag gintunga nila ini sang Hungary. Wala mag-entra ang akon mga ginikanan sa organisasyon sang mga Nazi nga gintawag Volksbund. Wala ako nagsinggit sing “Heil Hitler” sa eskwelahan. Gani, mahimo gid nga ginreport ini sang akon manunudlo sa awtoridad.

Ginpasakay kami sa tren padulong sa isa ka kastilyo malapit sa minuro sang Hüttenbach, Bavaria, nga amo ang nangin bilangguan sang mga ginapaobra sing pilit. Ginpaistar kag ginpaobra ako ni Tatay sa pamilya sang isa ka panadero. Diri ako nakatuon sa pagluto sing tinapay, nga napuslan ko gid sang ulihi. Wala madugay, ginsaylo sa kampo sa Gunzenhausen ang tanan nga katapo sang akon pamilya (lakip si Tiyay Marija kag ang iya pamilya).

Sang matapos ang inaway, maupod tani ako sa isa ka grupo agod mag-apas sa akon mga ginikanan. Sang gab-i antes ako maglakat, hinali lang nga nag-abot si Tatay. Ambot kon ano ang natabo sa akon kon nakaupod ako sa ila, kay daw indi sila masaligan nga mga tawo. Sa liwat, nabatyagan ko ang mahigugmaon nga pag-ulikid ni Jehova paagi sa paggamit niya sa akon mga ginikanan sa pag-amlig kag paghanas sa akon. Tatlo ka adlaw nga naglakat kami ni Tatay agod tabuon ang amon pamilya. Sang Hunyo 1945 nakapauli kami tanan.

Pagkatapos sang inaway, ang mga Komunista naggahom sa Yugoslavia sa pagpanguna ni Presidente Josip Broz Tito. Busa, mabudlay gihapon ang kahimtangan sang mga Saksi ni Jehova.

Sang 1948 nag-abot ang isa ka utod nga lalaki halin sa Austria kag nagkaon sia upod sa amon. Bisan diin sia magkadto, ginsundan sia sang mga pulis kag ginpangdakop ang mga kauturan nga iya ginaduaw. Gindakop man si Tatay bangod gin-amuma niya kag wala ginreport sa mga pulis ini nga utod, kag gani duha ka tuig nga napriso si Tatay. Mabudlay gid yadto nga tinion kay Nanay indi lamang bangod napriso si Tatay kundi bangod nahibaluan niya nga indi magdugay pagatilawan man ang neutralidad namon sang akon manghod nga lalaki.

Pagkapriso sa Macedonia

Sang Nobiembre 1949, ginpatawag ako agod magsoldado. Nagreport ako agod ipaathag ang akon pagpangindi. Wala ako ginsapak sang mga awtoridad kag ginpasakay nila ako sa tren upod sa mga rekrut padulong sa Macedonia, sa pihak nga bahin sang Yugoslavia.

Sa sulod sang tatlo ka tuig wala ako sing balita sa akon pamilya kag sa mga kauturan kag wala sing bisan ano nga literatura ukon Biblia man lang. Mabudlay gid yadto. Nakabatas ako paagi sa pagpamalandong tuhoy kay Jehova kag sa halimbawa sang iya Anak, nga si Jesucristo. Napabakod man  ako sang halimbawa sang akon mga ginikanan. Ang pirme nga pagpangamuyo sing kusog nakabulig man agod indi ako madulaan sing paglaum.

Sang ulihi, ginpriso ako sa Idrizovo, malapit sa Skopje. Sa sini nga prisuhan, ang mga priso may lainlain nga hilikuton kag trabaho. Sang primero, nagtrabaho ako subong manugtinlo kag mensahero. Bisan pa ginasimusimo ako sang isa ka priso nga isa anay ka sekreta, maayo ang akon relasyon sa iban​—⁠sa mga guardia, mga priso, bisan gani sa manedyer sang pabrika sa prisuhan.

Sang ulihi, nabalitaan ko nga nagakinahanglan sing isa ka panadero sa panaderya sang prisuhan. Pagligad sang pila ka adlaw, ginlawag sang manugdumala ang amon mga ngalan. Nagpalapit sia sa linya, nagdulog sa atubangan ko, kag namangkot, “Kabalo ka bala maghimo sing tinapay?” “Huo, sir,” sabat ko. “Buas sa aga kadto ka sa panaderya,” siling niya. Ang priso nga nagasimusimo sa akon pirme nagalabay sa panaderya apang wala na sia sing mahimo. Nagtrabaho ako didto sugod sang Pebrero hasta sang Hulyo 1950.

Ginsaylo naman ako sa mga kampo nga ginatawag Volkoderi, sa bagatnan sang Macedonia, malapit sa Lake Prespa. Sa malapit nga banwa sang Otešovo, mahimo ako makapadala sing sulat sa balay. Wala ako tanto ginbudlayan bangod masami nga sa panaderya ako nagatrabaho, bisan pa nga kon kis-a nagaupod man ako sa guban sang mga priso nga nagakay-o sing dalan. Ginbuy-an ako sang Nobiembre 1952.

Samtang sa prisuhan ako, isa ka kongregasyon ang natukod sa Podhom. Sang primero, nagatipon ang kongregasyon sa isa ka gamay nga hotel sa banwa sang Spodnje Gorje. Nian, gintanyag ni Tatay ang isa ka hulot sa amon balay agod tipunan sang kongregasyon. Nagbuylog ako sa ila sang nagpauli ako halin sa Macedonia. Nangin suod kami liwat ni Stanka, nga nakilala ko antes ako napriso. Sang Abril 24, 1954, nagpakasal kami. Apang, dali lang ang akon kahilwayan.

Pagkapriso sa Maribor

Sang Septiembre 1954, liwat ako nga ginpatawag agod nga magsoldado. Sini nga tion, ginsentensiahan ako nga mapriso sing kapin sa tatlo ka tuig kag tunga sa Maribor, sa dulunan sang nasidlangan nga Slovenia. Sang nakahigayon ako, nagbakal ako dayon sing papel kag mga lapis. Ginpanulat ko ang tanan ko nga madumduman​—⁠mga teksto, mga dinalan gikan sa Ang Lalantawan, kag mga punto gikan sa iban pa nga Cristianong publikasyon. Ginabasa ko ini kag ginadugangan kon may madumduman pa ako. Gani, napuno ko ang akon sululatan kag nagbulig ini sa akon nga magpabilin sa kamatuoran kag malig-on sa espirituwal. Ang pagpangamuyo kag pagpamalandong nagpalig-on man sa akon sa espirituwal, kag nangin mas maisog ako sa pagpaambit sang kamatuoran sa iban.

Sadto nga tion, puede ako makabaton sing isa ka sulat kag sing 15 minutos nga duaw kada bulan. Nagatren si Stanka sa bug-os nga gab-i agod nga temprano pa sia makaabot sa prisuhan agod duawon ako, kag makapauli sa amo man nga adlaw. Napalig-on gid ako sa iya mga pagduaw. Naghimo ako sing plano agod makatigayon sing Biblia. Nagapungko kami nga nagaatubangay ni Stanka sa isa ka lamesa, kag may guardia nga nagabantay sa amon. Sang wala nagatan-aw ang guardia, ginsulod ko ang isa ka sulat sa iya bag nga nagapangabay sa iya nga magbutang sing Biblia sa iya bag sa madason niya nga pagduaw.

Nahibaluan ni Stanka kag sang akon mga ginikanan nga delikado ini katama, gani ginpitapita nila ang isa ka kopya sang Cristianong Griegong Kasulatan kag ginsulod ang mga pinanid sini sa pila ka tinapay. Sa sining paagi, nakatigayon ako  sing Biblia kag mga kopya sang Ang Lalantawan nga ginsulat mismo ni Stanka. Gilayon ko ini nga ginakopya kag ginaguba ang orihinal agod nga kon madakpan gid man indi nila mahibaluan kon diin ini naghalin.

Bangod sang akon padayon nga pagpanaksi, nagsiling ang akon mga masigkabilanggo nga madakpan gid ako sa ulihi. Isa ka higayon, medyo nagabaisay kami sang isa ka priso tuhoy sa Biblia. Nabatian namon nga ginbuksan ang kandado, kag nagsulod ang guardia. Abi ko bartolinahon ako. Apang lain gali ang tuyo sang guardia. Nabatian niya ang amon paghambalanay kag luyag niya mag-entra. Sang nakontento sia sang sabat sa iya mga pamangkot, naglakat sia kag ginkandaduhan liwat ang selda.

Sa katapusan nga bulan sang akon sentensia, gindayaw ako sang komisyoner nga nagadumala sa pagreporma sang mga priso bangod sang akon malig-on nga panindugan sa kamatuoran. Pamatyag ko, isa gid ini ka padya sa akon mga panikasog nga ipakilala ang ngalan ni Jehova. Ginbuy-an ako liwat sang Mayo 1958.

Pagpalagyo Pa Austria, Nian Pa Australia

Sang Agosto 1958 napatay ang akon iloy. Madugaydugay na sia nga may balatian. Nian sang Septiembre 1958, ginpatawag naman ako liwat sa ikatlo nga tion agod magsoldado. Sadto nga gab-i, nagdesisyon kami ni Stanka nga malagyo bisan pa makatalagam patabok sa dulunan nga ginhinambitan sa umpisa. Lipod sa tanan, naghimos kami sing duha ka backpack kag isa ka trapal kag nag-agi sa bintana, pakadto sa dulunan sang Austria sa katundan sang Mount Stol. Daw subong bala nga gingiyahan kami ni Jehova kay nahibaluan niya nga kinahanglan gid namon ang bulig.

Gindala kami sang awtoridad sang Austria sa isa ka kampo sang mga refugee malapit sa Salzburg. Sa sulod sang anom ka bulan didto, upod namon pirme ang mga Saksi didto, gani talagsa lang kami nagatener sa kampo. Natingala ang iban sa kampo nga kadasig lang sa amon makakita sing mga abyan. Diri kami nakatambong sang amon una nga asambleya kag una man nga nakabantala sa pamalaybalay sing hilway. Sang malakat na kami, nasubuan gid kami nga biyaan ang amon pinalangga nga mga abyan.

Gintanyagan kami sang Austria sing kahigayunan nga makasaylo sa Australia. Wala gid namon mahunahuna nga makalab-ot kami didto. Nagtren kami pa Genoa, sa Italya, kag nian nagbarko pa Australia. Nag-istar kami sa siudad sang Wollongong, New South Wales. Diri natawo ang amon anak, nga si Philip, sang Marso 30, 1965.

Sang yara na kami sa Australia, nakapakigbahin kami sa madamo nga aspekto sang pag-alagad lakip na ang pagbantala sa mga imigrante halin sa anay Yugoslavia. Mapinasalamaton gid kami sa mga pagpakamaayo ni Jehova, lakip na ang pag-alagad sa iya subong isa ka nahiusa nga pamilya. Si Philip kag ang iya asawa nga si Susie, nakapribilehiyo nga makaalagad sa sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Australia, kag nakapribilehiyo pa gani sila nga makaalagad sing duha ka tuig sa sanga talatapan sa Slovenia.

Walay sapayan sang katigulangon kag maluya nga panglawas, nalipay gihapon kami nga mag-asawa sa amon pag-alagad kay Jehova. Ginapasalamatan ko gid ang maayo nga halimbawa sang akon mga ginikanan! Padayon ini nga nagapabakod sa akon, nga nagabulig sa akon sa paghimo sang ginsiling ni apostol Pablo: “Magkasadya kamo sa paglaum. Magbatas kamo sa idalom sang kapipit-an. Magpadayon kamo sa pagpangamuyo.”​—⁠Roma 12:12.

[Retrato sa pahina 16, 17]

Ang akon mga ginikanan sa ulihi nga bahin sang katuigan 1920

[Retrato sa pahina 17]

Ang akon iloy, sa natuo nga bahin, upod si Ančka, nga nagtudlo sa iya sang kamatuoran

[Retrato sa pahina 18]

Upod sa akon asawa nga si Stanka, sang bag-o lang kami ginkasal

[Retrato sa pahina 19]

Ang kongregasyon nga nagatipon sa amon puluy-an sang 1955

[Retrato sa pahina 20]

Upod sa akon asawa, sa amon anak nga si Philip, kag sa iya asawa nga si Susie