Isa ka Di-Makatarunganon nga Kalibutan

NAGAUGYON ka bala nga nagakabuhi kita sa isa ka di-makatarunganon nga kalibutan? Pat-od gid nga nagaugyon ka. Bisan ano man ang aton kinaadman kag bisan daw ano man ka maalamon nga ginaplano naton ang aton kabuhi, wala ini nagagarantiya sa aton sing manggad ukon kadalag-an ukon sing pagkaon pa gani. Masunson nga ang resulta sini kaangay sa ginsiling anay ni Hari Solomon: “Ang tinapay indi sa mga maalam, ukon ang manggad sa mga intelihente, ukon ang kadalag-an sa mga sampaton.” Ngaa? Bangod, si Solomon nagpadayon sa pagsiling, “ang tion kag ang higayon nagakahanabo sa ila tanan.”​—⁠Manugwali 9:​11, The New English Bible.

“Kon ang Malain nga mga Tion Hinali nga Magaabot”

Huo, ang aton ginhandaan sing maayo nga mga plano kag ginakalangkagan gid nga mga paglaum masami nga nagakaguba bangod sang ‘tion kag higayon,’ nga masami nagakahulugan nga natabuan kita nga yara sa isa ka duog sa di-husto nga tion. Suno kay Solomon, “kaangay [kita] sang mga isda nga nadakpan sa pukot, kaangay sang pispis nga nadakpan sa siod, . . . kon ang malain nga mga tion hinali nga magaabot.” (Manugwali 9:​12, NE) Halimbawa, minilyon ka tawo ang nagabakabaka sa pagpanguma agod makapatubas sing pagkaon para sa ila mga pamilya, apang hinali nga nag-abot ang “malain nga mga tion” sang wala na mag-ulan kag ginpierde sang pamangag ang ila pananom.

Ang iban nagatinguha sa pagbulig, apang bisan ang bulig nga ginahatag sang kalibutan sa mga biktima sang “malain nga mga tion” masami nga daw indi makatarunganon. Halimbawa, agod masumpo ang gutom sining karon lang nga tuig, “ang ayuda nga nabaton sang bug-os nga kontinente [sang Aprika] 20% lamang sang kuarta nga gintigana para sa inaway sa Gulpo,” suno sa isa ka nagapanguna nga ahensia nga nagahatag sing ayuda. Makatarunganon bala nga ang ginagasto sining may sarang nga mga pungsod para sa inaway sa isa ka pungsod lima ka pilo ang kalabawon sangsa ginagasto nila sa pagpahaganhagan sa kasakit kag pag-antos nga resulta sang gutom sa isa ka bug-os nga kontinente? Kag makatarunganon bala nga samtang madamo ang hamungaya sa materyal, 25% sang mga pumuluyo sa kalibutan ang tuman gihapon ka imol ukon minilyon ka kabataan ang nagakapatay kada tuig bangod sang matapna nga mga balatian? Indi gid!

Sa pagkamatuod, indi lamang ‘tion kag higayon’ ang nadalahig kon ang “malain nga mga tion hinali nga magaabot.” Ang aton kabuhi apektado man  sang mabaskog nga mga puwersa nga indi naton makontrol kag ginabangdan sang nagakatabo sa aton. Natabo ini sa Beslan, Alania, sang tigragas sang 2004, sang ginatos ka tawo, madamo sini mga kabataan sa ila una nga adlaw sa eskwelahan, ang napatay sang mag-engkwentrohanay ang mga terorista kag ang mga pulis. Matuod nga natabuan lang kon sin-o ang mga napatay kag mga nakalampuwas sa sadto nga trahedya​—⁠apang ang kabangdanan gid sadtong “malain nga mga tion” amo ang ginamo sang mga tawo.

Amo Na Lang Bala Sini Pirme?

“Apang amo gid sina ang kabuhi,” siling sang iban tuhoy sa mga inhustisya. “Madugay na nga amo sini, kag mangin amo na sini pirme.” Suno sa ila, ang mga mabaskog pirme nga magapigos sa mga maluya, kag ang mga manggaranon pirme nga magahingalit sa mga imol. Ina kag “ang tion kag ang higayon,” siling nila, magaapektar sa aton mientras nagaluntad ang tawo.

Dapat gid bala nga mangin amo sini? Posible ayhan nga ang mga nagagamit sang ila mga ikasarang sing intelihente kag sing maalamon magaani sing makatarunganon nga padya bangod sang ila lakas nga pagpangabudlay? May makapaluntad ayhan sing permanente kag mapinadayunon nga pagbag-o sa isa ka di-makatarunganon nga kalibutan? Binagbinaga kon ano ang masiling sang masunod nga artikulo tuhoy sini.

[Credit Line sang retrato sa pahina 3]

MAXIM MARMUR/AFP/Getty Images