“Ang Bisan Sin-o nga Nagapamati sa Pagsabdong Maalam”

“ITUHOY ang imo tagipusuon sa disiplina kag ang imo igdulungog sa mga pulong sang ihibalo,” siling sang Hulubaton 23:12. Sa sini nga teksto, ang “disiplina,’ ukon paghanas sa moral, nagalakip sang pagdisiplina sa kaugalingon kag pagsabdong sang iban sa aton. Ini nga sahi sang disiplina nagakinahanglan sing ihibalo kon ano nga pagtadlong ang nagakabagay kag kon paano ini ipadapat. Busa, sa disiplina kinahanglan “ang mga pulong sang ihibalo” gikan sa isa ka masaligan nga kuluhaan.

Ang tulun-an sang Mga Hulubaton sa Biblia ekselente gid nga kuluhaan sang maalamon nga mga pulong. Ang mga hulubaton sa sini ginrekord “agod ang isa makahibalo sing kaalam kag disiplina, . . . sa pagbaton sing disiplina nga nagahatag sing paghantop, pagkamatarong kag katarungan kag pagkatadlong.” (Hulubaton 1:1-3) Maalamon kita kon ‘ituhoy naton ang aton igdulungog’ sa sini. Ang Hulubaton kapitulo 15 nagaaman sing masaligan nga panuytoy sa pagkontrol sang kaakig, paggamit sang dila, kag paghatag sing ihibalo. Binagbinagon naton karon ang pila ka bersikulo sa sini nga kapitulo sang Hulubaton.

Ano ang “Nagapalugpay sang Kasingkal”?

Nagalaragway kon ano ang epekto sang ginahambal nga mga tinaga sa kaakig ukon kasingkal, si Hari Solomon sang dumaan nga Israel nagasiling: “Ang panalabton, kon malulo, nagapalugpay sang kasingkal, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” (Hulubaton 15:1) Ang “kaakig” isa ka termino nga gingamit sa paglaragway sang mabaskog nga emosyon ukon reaksion sang pagkaugot. Ang “kasingkal” naman nagakahulugan sing “balatyagon sang tuman gid nga kaakig nga mabudlay katama kontrolon.” Paano kita mabuligan sining hulubaton nga maatubang ang kaakig sang iban kag subong man ang aton mismo kaakig?

Ang matigdas nga mga tinaga nga makasakit nagapalala pa gid sa indi maayo nga kahimtangan. Sa pihak nga bahin, ang malulo nga panalabton masami nga makapakalma. Ang matuod, ang pagsabat sing malulo sa isa ka akig nga tawo indi pirme mahapos. Apang, mabuligan kita nga himuon ini kon tinguhaan naton nga hibaluon kon ano ang nagpaakig sa iya. “Ang paghantop sang tawo nagapahinay gid sang iya kaakig,” siling sang Biblia, “kag katahom sa bahin niya nga paligaron ang kalapasan.” (Hulubaton 19:11) Posible ayhan nga akig ang isa bangod wala sia sing kompiansa sa iya kaugalingon ukon ayhan luyag lamang niya nga talupangdon sia? Ang kabangdanan sang iya kaakig mahimo nga indi ang aton ginhambal ukon ginhimo.  Kon makaatubang kita sing isa ka akig nga sabat sa aton Cristianong ministeryo, indi bala masami nga nagakatabo ini kon sayop ang nahibaluan sang tagbalay tuhoy sa aton mga pagpati ukon nabulagan lamang sia sang iya mga ginapatihan? Hunahunaon bala naton nga kita ang ginaaway sang tagbalay kag magsabat man sing matigdas? Bisan pa indi maathag ang kabangdanan sang kaakig sang isa, ang pagsabat sing makasakit nga mga tinaga nagapakita sang kakulang sing disiplina sa aton bahin. Ini nga sahi sang panalabton dapat likawan.

Ang laygay nga magsabat sing malulo mapuslanon man kon ginapunggan naton ang aton kaakig. Maaplikar naton ini nga laygay kon tun-an naton nga ihambal ang aton ginabatyag sa paagi nga indi makapaakig sa nagapamati. Kon nagapakig-angot sa mga katapo sang pamilya, sa baylo nga maghambal sing matigdas ukon mang-insulto paagi sa nagapakanubo nga mga bansag, magapanikasog kita nga ihambal ang aton mga balatyagon sing kalmado. Ang wala sa lugar nga mga tinaga masami nga nagatiklod sa isa nga mangin matigdas man. Ang malulo nga pagsugid sa isa ka tawo sang aton ginabatyag wala nagapakamalaut sa iya kag mahimo pa magpahulag sa iya nga mangayo sing pasaylo.

“Ang Dila Sang mga Maalam Nagahimo sang Maayo”

Ang pagdisiplina sa kaugalingon nagaapektar sa aton panghambal kag ginahambal. “Ang dila sang mga maalam nagahimo sang maayo bangod sa ihibalo,” siling ni Solomon, “apang ang baba sang mga buangbuang nagapamulong sang kabuangan.” (Hulubaton 15:2) Kon ginapalambo naton ang handum nga buligan ang iban kag ginasugid naton sa ila ang tuhoy sa katuyuan sang Dios kag ang iya dalayawon nga mga aman, indi bala nga ‘nagahimo kita sing maayo bangod sa ihibalo’? Ang buangbuang wala nagahimo sini bangod nakulangan sia sing ihibalo.

Antes sia maghatag sing dugang pa nga panuytoy tuhoy sa paggamit sang dila, si Solomon nagpresentar sang makapahunahuna nga pagpatuhay. “Ang mga mata ni Jehova yara sa tagsa ka duog, nga nagabantay sang mga malaut kag mga maayo.” (Hulubaton 15:3) Magakalipay kita sa sini kay ginapasalig kita: “Tuhoy kay Jehova, ang iya mga mata nagapanghulonghulong sa bug-os nga duta agod ipakita ang iya kusog para sa ila nga ang tagipusuon himpit sa iya.” (2 Cronica 16:9) Nahibaluan sang Dios kon nagahimo kita sing maayo. Indi man lipod sa iya ang mga nagabuhat sing malaut kag manabat sila sa iya.

Labi pa nga ginpadaku ni Solomon ang kabilihanan sang malulo nga dila, nga nagasiling: “Ang malulo nga dila amo ang kahoy sang kabuhi, apang ang pagkabalingag sa sini amo ang pagbuong sang espiritu.” (Hulubaton 15:4) Ang ekspresyon nga “kahoy sang kabuhi” nagapanugyan sang makabulong kag makapabakod nga mga kinaiya. (Bugna 22:2) Ang kalmado nga mga pulong sang maalam nga tawo makaparepresko sa nagapamati. Nagapahulag ini sa ila nga ipakita man ang ila maayo nga mga kinaiya. Sa kabaliskaran, ang malimbungon ukon malaut nga dila nagabuong sang espiritu sang mga nagapamati sa sini.

Pagbaton sing Disiplina kag ‘Pagsab-ug sing Ihibalo’

“Ang buangbuang nagatamay sa disiplina sang iya amay,” padayon sang maalam nga hari, “apang ang bisan sin-o nga nagapamati sa pagsabdong maalam.” (Hulubaton 15:5) Paano ang isa ‘makapamati sa pagsabdong’ kon wala man sing may nagasabdong? Indi bala ginapakita sini nga teksto nga dapat ihatag ang nagatadlong nga disiplina kon kinahanglanon? Sa pamilya, responsibilidad sang mga ginikanan—ilabi na sang amay—nga magdisiplina, kag katungdanan sang anak nga batunon ini. (Efeso 6:1-3) Apang, ang tanan nga alagad ni Jehova nagabaton sing disiplina sa nanuhaytuhay nga paagi. “Ang ginahigugma ni Jehova ginadisiplina niya,” siling sang Hebreo 12:6, “sa katunayan, ginabunal niya ang kada isa nga ginabaton niya subong anak.” Ang aton reaksion sa disiplina nagapakita kon bala maalam kita ukon buangbuang.

Nagapresentar sang isa pa gid ka pagkatuhay, si Solomon nagsiling: “Ang mga bibig sang mga maalam nagasab-ug sang ihibalo, apang ang tagipusuon sang buangbuang wala nagahimo sang amo.” (Hulubaton 15:7) Ang paghatag sing ihibalo kaangay sa pagsab-ug sing binhi. Sang una nga mga tion, ang mangunguma wala nagatumpok sang iya binhi sa isa lang ka duog. Sa baylo, ginasab-ug niya ini sa bug-os nga latagon. Kaangay man sini kon nagahatag sing ihibalo. Halimbawa, kon may masumalang kita sa ministeryo, indi maalamon nga paulanan naton sia sing tanan naton nga nahibaluan tuhoy sa Biblia sa isa lang ka tion. Ang maalam nga indibiduwal  nagapugong sang iya pulong. ‘Ginasab-ug’ niya ang ihibalo paagi sa pagpadaku sing isa lamang ka kamatuoran sa Biblia sa kada tion kag amat-amat nga ginadugangan ini suno sa reaksion sang iya tagpalamati. Ginhimo ini sang aton Huwaran, si Jesucristo, sang nakigsugilanon sia sa isa ka Samaritana.—Juan 4:7-26.

Ang pagpaambit sing ihibalo nagalakip sang paghambal sing butang nga makatudlo kag mapuslanon. Kinahanglan ang paghanda agod makahambal sing mga tinaga nga makatudlo kag makapalig-on. Gani, “ang tagipusuon sang matarong nagapamalandong agod makasabat.” (Hulubaton 15:28) Daw ano ka importante nga ang aton mga pulong mapuslanon subong sang dabudabo nga nagabasa sang duta, indi kaangay sang mabaskog nga sulog nga nagaanod sang tanan nga maagihan sini!

‘Balaan sa Paggawi’

Ang pagsab-ug sing ihibalo tuhoy kay Jehova kag sa iya katuyuan kag ang paghalad sa iya sang “bunga sang mga bibig” subong “halad sang pagdayaw” amo gid ang dalanon sang kaalam. (Hebreo 13:15) Apang, agod mangin kalahamut-an kay Jehova ini nga halad, dapat kita ‘magpakabalaan sa tanan naton nga paggawi.’ (1 Pedro 1:14-16) Nagagamit sing duha ka magkatuhay nga mga hulubaton, mabaskog nga ginpatalupangod sa aton ni Solomon ining importante nga kamatuoran. Nagsiling sia: “Ang mga halad sang malauton kalangil-aran kay Jehova, apang ang pangamuyo sang mga matadlong kalahamut-an sa iya. Kalangil-aran kay Jehova ang dalanon sang malauton, apang nagahigugma sia sa iya nga nagapadayon sa pagkamatarong.”—Hulubaton 15:8, 9.

Paano ginatamod sang mga nagabiya sang dalanon pa kabuhi ang pagsabdong, kag ano ang matabo sa ila? (Mateo 7:13, 14) “Ang disiplina malain sa isa nga nagabiya sa dalanon; ang nagadumot sang pagsabdong mapatay.” (Hulubaton 15:10) Sa baylo nga batunon ang nagatadlong nga laygay gikan sa masaligan nga mga Cristiano sa kongregasyon kag matuodtuod nga maghinulsol, ang pila nga nagahimo sing sayop nagbiya sa dalanon sang pagkamatarong. Daw ano nga kabuangan! Suno sa An American Translation, ini nga hulubaton nagasiling: “Ang matigdas nga disiplina nagahulat sa tawo nga nagbiya sa matarong nga dalanon; sia nga nagadumot sa laygay mapatay.”

Ano abi kon ang isa magpakunokuno nga ginabaton niya ang pagsabdong samtang ang matuod ginadumtan niya ini? Indi gid ini maalamon. “Ang Sheol kag ang duog sang kalaglagan yara sa atubangan ni Jehova,” siling sang hari sang Israel. “Daw ano pa gid nian ang mga tagipusuon sang mga anak sang mga tawo!” (Hulubaton 15:11) Sing malaragwayon, wala na sing mas malayo pa sa buhi nga Dios sangsa Sheol, ang duog sang mga patay. Sa gihapon yara ini sa atubangan niya. Nahibaluan niya ang identidad kag personalidad sang tanan nga yadto didto kag makasarang sia nga banhawon sila. (Salmo 139:8; Juan 5:28, 29) Nahibaluan gid ni Jehova kon ano ang yara sa tagipusuon sang mga tawo! “Ang tanan nga butang hublas kag dayag sa mga  mata niya nga sa iya manabat kita,” sulat ni apostol Pablo. (Hebreo 4:13) Malimbungan sang pagpakunokuno ang mga tawo apang indi ang Dios.

Ang tawo nga nagasikway sang disiplina wala lamang nagadumot sa pagsabdong kundi ginakaugtan man niya ang nagahatag sini. “Ang mayubiton wala nagahigugma sa nagasabdong sa iya,” siling ni Solomon. Ginhatagan niya ini sing bug-at paagi sa pagsambit sang isa pa ka kaangay man nga ideya: “Indi sia magkadto sa maalam.” (Hulubaton 15:12) Daw wala na gid sing paglaum nga tadlungon pa sini nga sahi sang tawo ang iya mga banas!

Positibo nga Pagtamod

Ang pagsambit sa tinaga nga “tagipusuon” nagaangot sa masunod nga tatlo ka hulubaton ni Solomon. Sa paglaragway sa epekto sang aton emosyon sa aton pangguyahon, ang maalam nga hari nagsiling: “Ang malipayon nga tagipusuon may maayo nga epekto sa pangguyahon, apang bangod sang kasakit sa tagipusuon may espiritu nga nabuong.”—Hulubaton 15:13.

Ano ang mahimo bangdan sang kasakit sa tagipusuon? “Ang kabalaka sa tagipusuon sang isa ka tawo magapakuko sini [sa kasubo],” siling sang Biblia. (Hulubaton 12:25) Ano ang aton himuon agod indi mabuong sang di-maayo nga mga kahimtangan sa kabuhi ang aton espiritu? Sa baylo nga pamensaron pirme ang mga kahimtangan nga indi naton kontrolado, mas maayo kon binagbinagon naton ang bugana nga espirituwal nga mga pagpakamaayo nga ginaaman ni Jehova sa aton sa karon kag ang iya pagahimuon para sa aton sa palaabuton. Magapasuod ini sa aton sa iya. Huo, ang pagpalapit sa “malipayon nga Dios” pat-od gid nga magadala sing kalipay sa aton masubo nga tagipusuon.—1 Timoteo 1:11.

Dugang pa, ang mensahe sang Biblia isa ka labing maayo nga kuluhaan sang paumpaw kag kalipay. Ang salmista nagsiling nga malipayon ang tawo nga “ang iya kalipay yara sa kasuguan ni Jehova, kag sa iya kasuguan nagabasa sia sing mahinay sa adlaw kag gab-i.” (Salmo 1:1, 2) Bisan pa kon makaeksperiensia kita sing kasakit sa tagipusuon, ang pagbasa sing Biblia kag pagpamalandong sa mga ginasiling sini makapalig-on sa aton. Yara man ang aton hatag-Dios nga ministeryo. Ginapasalig kita nga “ang mga nagasab-ug sing mga binhi nga may mga luha magaani nga may paghugyaw sa kalipay.”—Salmo 126:5.

“Ang tagipusuon nga may paghangop amo ang nagapangita sing ihibalo,” siling ni Solomon, “apang ang baba sang mga tawo nga buangbuang amo ang nagahandum sang kabuangan.” (Hulubaton 15:14) Ginapatalupangod sa aton sining hulubaton ang maathag nga kinatuhayan sa laygay sang isa ka tawo nga maalam kag sa iya sang isa nga buangbuang. Antes maghatag sing laygay, ang tawo nga may mahangpunon nga tagipusuon nagapangita sing ihibalo. Nagapamati sia sing maayo kag ginakuha niya ang kinahanglanon nga mga impormasyon. Ginausisa niya ang Kasulatan agod hibaluon ang mga kasuguan kag mga prinsipio nga naaplikar sa isa ka sitwasyon. Ang iya laygay napasad sing bug-os sa Pulong sang Dios. Apang, wala na ginahibalo pa sang tawo nga buangbuang ang mga impormasyon tuhoy sa isa ka sitwasyon kag padasudaso kon maghambal. Gani, kon kinahanglan naton ang laygay, maalamon nga magpalapit kita sa hamtong kag may ihibalo nga mga indibiduwal sa baylo nga sa mga tawo nga magahambal sa aton sang luyag lang naton mabatian. Daw ano kaayo nga may yara kita sing “dulot nga mga lalaki” sa sulod sang Cristianong kongregasyon, nga ‘nagapangita sing ihibalo’ antes maghatag sing laygay!—Efeso 4:8.

Ang masunod nga hulubaton nagasambit sang labing maayo nga kapuslanan sang positibo nga pagtamod. Ang hari sang Israel nagsiling: “Ang tanan nga adlaw sang napiutan malain; apang ang may maayo sing tagipusuon may dalayon nga piesta.” (Hulubaton 15:15) Ang kabuhi may mga pagpakamaayo kag mga kabudlayan, mga kalipay kag mga kasubo. Kon negatibo nga mga butang lamang ang aton pensaron, kontrolon sang kasubo ang aton panghunahuna kag ang aton kabuhi adlaw-adlaw mangin makapulung-aw. Apang, kon hunahunaon naton pirme ang mga pagpakamaayo sa aton kag ang hatag-Dios nga paglaum, ang mga bahin sang kabuhi nga nagapabudlay sa aton mahimo nga daw sa wala lang kag makaeksperiensia kita sing tudok nga kalipay. Bangod sang aton positibo nga pagtamod magakalipay kita sa “dalayon nga piesta.”

Busa, dapat gid naton pabaloran ang disiplina. Kabay pa nga tugutan naton ini nga mag-apektar indi lamang sa aton emosyon, paghambal, kag mga paggawi kundi sa aton man pagtamod.

[Retrato sa pahina 13]

“Ang panalabton, kon malulo, nagapalugpay sang kasingkal”

[Retrato sa pahina 15]

Responsibilidad sang mga ginikanan nga magdisiplina

[Retrato sa pahina 15]

“Ang mga bibig sang maalam nagasab-ug sang ihibalo”