Ang Pagpangita sing Kasanagan

“MAS maayo gid nga may nahibaluan sangsa wala,” siling ni Laura Fermi, asawa sang bantog nga pisiko nga si Enrico Fermi. Ang pila mahimo indi mag-ugyon sa sini kay nagapangatarungan sila nga indi ka man mahalitan sang wala mo nahibaluan. Apang para sa kalabanan, matuod ini indi lamang sa pagpanalawsaw sa siensia kundi sa iban man nga bahin sang kabuhi. Ang pagkaignorante ukon wala makahibalo sang kamatuoran, amo ang kabangdanan kon ngaa madamo nga tawo ang nagapangapkap sa intelektuwal, moral, kag espirituwal nga kadulom sa sulod sang mga siglo.—Efeso 4:18.

Amo kon ngaa ang mahunahunaon nga mga tawo nagapangita sing kasanagan. Luyag nila mahibaluan kon ngaa yari kita diri kag kon diin kita padulong. Bangod sang ila pagpangita sing kasanagan gintilawan nila ang nanuhaytuhay nga mga dalanon. Binagbinagon naton sing malip-ot ang pila sini.

Paagi sa Relihion?

Suno sa tradisyon sang Budhista, si Siddhārtha Gautama, nga nagtukod sang Budhismo, nabalaka gid sa pag-antos kag kamatayon sang tawo. Nangabay sia sa relihioso nga mga manunudlo sang Hindu nga buligan sia nga masapwan ang “dalanon sang kamatuoran.” Ang pila sa ila nagrekomendar sang yoga kag sobra nga pagpenitensia. Ginpili sang ulihi ni Gautama ang madalom nga pagpamalandong subong amo ang paagi agod matigayon ang matuod nga kasanagan.

Ang iban naggamit sing makapabangag nga mga droga sa pagpangita sing kasanagan. Halimbawa, sa karon ang mga katapo sang Native American Church nagalaragway sang peyote—isa ka kaktus nga makapabangag—subong “manugbuyagyag sang ihibalo.”

Ang Pranses nga pilosopo nga si Jean-Jacques Rousseau sang ika-18 nga siglo nagapati nga ang bisan sin-o nga hanuot nga nagapangita sing espirituwal nga kasanagan personal nga makabaton sini gikan sa Dios. Paano? Paagi sa pagpamati sa “kon ano ang ginahambal sang Dios sa tagipusuon.” Busa, kon ano ang imo ginabatyag tuhoy sa mga butang—ang ginasiling sang imo emosyon kag konsiensia sa imo—mangin “mas masaligan nga giya sa sining masibod nga pagkananuhaytuhay sang mga opinyon sang tawo,” siling ni Rousseau.—History of Western Philosophy.

Paagi sa Pagpangatarungan?

Madamo sang katubotubo ni Rousseau ang nagapamatok gid sa sining relihioso nga pamaagi. Halimbawa, ang isa man ka Pranses nga si Voltaire nagapati nga sa baylo nga maghatag sing kasanagan, ang relihion amo ang panguna nga rason kon ngaa sa sulod sang mga siglo ang Europa puno sing pagkaignorante, disparatis, kag pagkamaynadampigan sa ginatawag sang pila ka istoryador nga Madulom nga Panag-on.

Si Voltaire nangin bahin sang rasyonalistiko nga hublag nga nakilala subong ang Enlightenment. Ang  mga sumulunod sini nagsunod sa mga ideya sang mga Griego sadto—nga ang tawhanon nga pangatarungan kag sientipiko nga pagpangusisa amo ang mga sekreto sa matuod nga kasanagan. Ang isa pa ka katapo sang rasyonalistiko nga hublag nga si Bernard de Fontenelle, nagapati nga ang pagpangatarungan sang tawo magadul-ong sa katawhan sa “isa ka siglo diin kada adlaw nagadugang ang kasanagan, nga mas maayo kon ipaanggid sa nagligad nga mga siglo.”—Encyclopædia Britannica.

Pila lamang ini sa madamo nga nagasumpakilay nga mga ideya kon paano makatigayon sing kasanagan. May “masaligan nga giya” gid bala nga makatuytoy sa aton sa pagpangita sing kamatuoran? Binagbinaga kon ano ang ginasiling sang masunod nga artikulo tuhoy sa masaligan nga tuburan sang kasanagan.

[Mga retrato sa pahina 3]

Sanday Gautama (Buddha), Rousseau, kag Voltaire may nanuhaytuhay nga dalanon sa pagpangita sing kasanagan