Si Baruc—Ang Matutom nga Sekretaryo ni Jeremias

KILALA mo bala “si Baruc nga anak ni Nerias”? (Jeremias 36:4) Bisan pa nga ginhinambitan sia sa apat lamang ka kapitulo sa Biblia, kilala sia sang mga nagabasa sing Biblia subong sekretaryo mismo kag suod nga abyan sang manalagna nga si Jeremias. Magkaupod nga naeksperiensiahan nila ang katapusan nga 18 ka magamo nga mga tuig sang ginharian sang Juda, ang makahaladlok nga kalaglagan sang Jerusalem sa kamot sang mga Babilonianhon sang 607 B.C.E., kag ang nagsunod nga pagkatapok sa Egipto.

Sining karon lang nga mga tinuig, nadiskobrehan ang duha ka inugpat-in * nga gikan sa ikapito nga siglo B.C.E. nga may ngalan nga “Iya ni Berekhyahu [Hebreo nga ngalan ni Baruc], anak ni Neriyahu [Hebreo nga ngalan ni Nerias], ang Escriba,” nga nagpukaw sang interes sang mga iskolar tuhoy sa sining persona nga ginsambit sa Biblia. Sin-o si Baruc? Ano ang iya pamilya nga gindak-an, edukasyon, kag kahimtangan? Ano ang ginapakita sang iya pagpabilin nga malig-on kaupod ni Jeremias? Ano ang matun-an naton sa iya? Hibaluon naton ang mga sabat paagi sa pag-usisa sa matigayon nga mga impormasyon gikan sa Biblia kag sa maragtas.

Gindak-an kag Kahimtangan

Madamo nga mga iskolar sa karon ang nagapati nga si Baruc katapo sang isa ka kilala nga pamilya sang mga escriba sa Juda. Naghatag sila sing pila ka rason sa sini nga paghinakop. Halimbawa, ang kasaysayan sa Biblia nagapatuhoy kay Baruc sa isa ka pinasahi nga titulo, “ang sekretaryo,” ukon “ang escriba” sa iban nga mga badbad. Ginsambit man sang Kasulatan ang iya utod nga lalaki nga si Seraya, isa sa importante nga opisyal sa ginharian ni Hari Zedequias.—Jeremias 36:32; 51:59.

Ang arkeologo nga si Philip J. King nagsulat tuhoy sa mga escriba sang panahon ni Jeremias: “Ang mga escriba, nga katapo sang propesyonal nga grupo, kilala sa Juda sang hingapusan nga bahin sang ikapito kag maaga nga bahin sang ikan-om nga mga siglo B.C.E. . . . Ini nga mga titulo ginahatag sa mataas nga mga opisyal sang hari.”

Dugang pa, ang kasaysayan sa Jeremias kapitulo 36, nga aton binagbinagon sing detalyado, daw nagapakita nga si Baruc makapalapit sa mga manuglaygay sang hari kag ginatugutan sia nga gamiton ang hulot-kalan-an, ukon ang hulot sang gabinete, ni Gemarias, nga isa ka prinsipe ukon opisyal. Ang iskolar sang Biblia nga si James Muilenberg nagahatag sing rason sa sini nga opinyon: “Si Baruc makasulod sa hulot sang gabinete sang mga escriba kay may kinamatarong sia kag sia mismo katapo sang mga opisyal sang hari nga nagatipon sa importante nga okasyon sang pagbasa sa publiko sang tulun-an nga linukot. Isa sia sa mga opisyal.”

Ang publikasyon nga Corpus of West Semitic Stamp Seals nagsambit sing isa pa ka rason tuhoy sa posisyon ni Baruc subong escriba: “Bangod ang inugpat-in ni Berekhyahu nasapwan lakip sa madamo nga mga inugpat-in sang iban nga mataas nga mga opisyal, makatarunganon ang maghinakop nga si Baruc/Berekhyahu nagapangalagad sa pareho nga posisyon nga ginapanghikutan sang iban mga opisyal.” Daw ginapakita sang matigayon nga impormasyon nga si Baruc kag ang iya utod nga si Seraya mataas nga mga opisyal nga  nagbulig sa matutom nga manalagna nga si Jeremias sa tion sang talalupangdon nga mga tinuig antes nalaglag ang Jerusalem.

Dayag nga Pagbulig kay Jeremias

Suno sa kronolohiya, si Baruc una nga ginhinambitan sa Jeremias kapitulo 36, sa “ikap-at nga tuig ni Joaquim,” ukon sang mga 625 B.C.E. Sa sini nga tion 23 ka tuig na nga nagaalagad subong manalagna si Jeremias.—Jeremias 25:1-3; 36:1, 4.

Karon si Jehova nagsiling kay Jeremias: “Kuha ka sing linukot sang tulun-an, kag isulat sa sini ang tanan nga pulong nga ginpamulong ko sa imo batok sa Israel kag Juda kag sa tanan nga pungsod, . . . kutob sa mga adlaw ni Josias, tubtob sining adlaw.” Ang rekord nagpadayon: “Gintawag ni Jeremias si Baruc nga anak ni Nerias agod isulat ni Baruc gikan sa baba ni Jeremias ang tanan nga pulong ni Jehova.”—Jeremias 36:2-4.

Ngaa ginpatawag si Baruc? Ginsilingan sia ni Jeremias: “Nabilanggo ako. Indi ako makasulod sa balay ni Jehova.” (Jeremias 36:5) Mahimo gid nga indi na makapalapit si Jeremias sa duog sang templo diin ginabasa ang mensahe ni Jehova, ayhan bangod ang una nga mga mensahe ni Jehova paagi kay Jeremias nagpaakig sa mga opisyal. (Jeremias 26:1-9) Pat-od gid nga si Baruc matuod nga sumilimba ni Jehova, kag ‘ginhimo niya ang suno sa tanan nga ginsugo sa iya ni Jeremias nga manalagna.’—Jeremias 36:8.

Malawig nga tion ang kinahanglan agod masulat ang mga paandam nga ginpamulong sa sulod sang 23 ka tuig, kag ayhan ginahulat man ni Jeremias ang nagakaigo nga tion. Apang sang Nobiembre ukon Disiembre 624 B.C.E., masidla nga ‘ginbasa sing mabaskog ni Baruc sa tulun-an ang mga pulong ni Jeremias sa balay ni Jehova, sa hulot-kalan-an ni Gemarias . . . , sa mga igdulungog sang bug-os nga katawhan.’—Jeremias 36:8-10.

Si Micaya nga anak ni Gemarias nagsugid sa iya amay kag sa pila ka mga prinsipe sang natabo, kag ginpatawag nila si Baruc agod basahon sing mabaskog ang linukot sa ikaduha nga tion. “Nian,” siling sang rekord, “sang pagkabati nila sang tanan nga pulong, nag-atubangay sila nga may kahadlok; kag nagsiling sila kay Baruc: ‘Dapat naton sugiran ang hari sini tanan nga pulong. . . . Lakat, magpanago ka, ikaw kag si Jeremias, agod wala sing makahibalo kon diin kamo.’”—Jeremias 36:11-19.

Sang mabatian ni Hari Joaquim ang nasulat sa linukot nga ginpasulat ni Jeremias kay Baruc, akig nga gingisi niya ang linukot, gindap-ong ini sa kalayo, kag ginsugo ang iya mga tinawo nga dakpon sanday Jeremias kag Baruc. Sa sugo ni Jehova, ining duha ka lalaki naghimo sang isa pa ka kopya sang linukot samtang nagapanago sila.—Jeremias 36:21-32.

Walay duhaduha nga nahangpan gid ni Baruc ang mga katalagman nga nalakip sa sini nga asaynment. Nahibaluan niya ang mga pamahog kay Jeremias sa nagligad nga pila ka tuig. Ayhan nabatian man niya ang tuhoy sa natabo kay Urias, nga nagpanagna “suno sa mga pulong ni Jeremias” apang ginpapatay ni Hari Joaquim. Walay sapayan sini, si Baruc handa gihapon nga gamiton ang iya mga kalantip kag mga koneksion sa mga opisyales sang panguluhan agod buligan si Jeremias sa sini nga asaynment.—Jeremias 26:1-9, 20-24.

Indi Magpangita sing “Dalagku nga mga Butang”

Sang tion nga ginasulat ang una nga linukot, si Baruc nakaeksperiensia sing kapiutan. Sia nagsiling: “Kailo ako karon, kay si Jehova nagdugang sing kasubo sa akon kasakit! Ginlapyo ako bangod sang akon pagpanghayhay, kag wala ako makasapo sing duog nga palahuwayan.” Ano ang kabangdanan sini nga kahimtangan?—Jeremias 45:1-3.

Wala sing ginhatag nga sabat. Apang tilawi nga handurawa ang kahimtangan ni Baruc. Ang pagpamulong tuhoy sa 23 ka tuig nga pagpaandam sa katawhan sang Israel kag Juda maathag gid nga nagpadayag sang ila apostasya kag pagsikway kay Jehova. Ang desisyon ni Jehova nga laglagon ang Jerusalem kag Juda kag itapok ang pungsod sing 70 ka tuig sa Babilonia—ang impormasyon nga ginpahayag ni Jehova sina man nga tuig kag ayhan nalakip sa linukot—mahimo nga nagpakibot gid kay Baruc. (Jeremias 25:1-11) Dugang pa, may katalagman nga madula niya ang iya posisyon kag karera bangod sang iya malig-on nga pagbulig kay Jeremias sa sining kritikal nga tion.

 Ano man ang kahimtangan, si Jehova mismo nagpasilabot agod buligan si Baruc nga dumdumon pirme ang nagahilapit nga paghukom. “Ang akon ginpatindog gub-on ko, kag ang akon gintanom gabuton ko, ang bug-os gid nga pungsod,” siling ni Jehova. Nian ginlaygayan niya si Baruc: “Apang tuhoy sa imo, padayon ka nga nagapangita sing dalagku nga mga butang para sa imo kaugalingon. Indi ka na magpangita.”—Jeremias 45:4, 5.

Wala ginsiling ni Jehova kon ano ining “dalagku nga mga butang,” apang mahimo gid nga nahibaluan ni Baruc kon bala ini maiyaiyahon nga ambisyon, kabantugan, ukon materyal nga kahamungayaan. Ginlaygayan sia ni Jehova nga mangin realistiko kag dumdumon ang yara sa unahan: “Magapadala ako sing kapahamakan sa tanan nga unod, . . . kag ihatag ko sa imo ang imo kalag subong inagaw sa tanan nga duog nga imo kadtuan.” Ang labing hamili nga ginapanag-iyahan ni Baruc, ang iya kabuhi, pagaamligan bisan diin man sia magkadto.—Jeremias 45:5.

Sa tapos sining mga hitabo nga ginlaragway sa Jeremias kapitulo 36 kag 45, nga natabo sang 625 tubtob 624 B.C.E., wala na ginsambit sang Biblia si Baruc tubtob mga pila ka bulan antes ginlaglag sang mga Babilonianhon ang Jerusalem kag Juda sang 607 B.C.E. Ano ang natabo sa sini nga tion?

Liwat nga Ginbuligan ni Baruc si Jeremias

Sa tion sang paglikop sang mga Babilonianhon sa Jerusalem, si Baruc ginsambit liwat sa rekord sang Biblia. Si Jeremias “nabilanggo sa Luwang sang Bantay” sang ginsugo sia ni Jehova nga baklon ang latagon sang iya pakaisa sa Anatot subong tanda nga may pagpasag-uli nga matabo. Si Baruc ginpatawag agod magbulig sa legal nga mga proseso.—Jeremias 32:1, 2, 6, 7.

Si Jeremias nagpaathag: “Nagsulat ako sing isa ka kalig-unan kag ginpat-inan ini kag nagkuha sing mga saksi kag gintimbangan sia sing kuarta sa mga timbangan. Sa tapos sini, nagkuha ako sang kalig-unan sang pagbakal, ang napat-inan . . . kag ang nabukad; kag ginhatag ko ang kalig-unan sang pagbakal kay Baruc.” Nian ginsugo niya si Baruc nga pat-inan ining mga kalig-unan sang pagbakal kag isulod ini sa daga nga suludlan. Ang pila ka mga iskolar nagapati nga sang si Jeremias magsiling nga “nagsulat” sia sing kalig-unan, mahimo nga gindikta niya ini kay Baruc, ang propesyonal  nga escriba, nga amo ang nagsulat sini.—Jeremias 32:10-14; 36:4, 17, 18; 45:1.

Ginsunod nanday Baruc kag Jeremias ang legal nga mga kustombre sang panahon nila. Isa sini amo ang paghimo sing duha ka kopya sang kalig-unan sang pagbakal. Ang libro nga Corpus of West Semitic Stamp Seals nagpaathag: “Ang una nga kalig-unan ginatawag nga ‘napat-inan nga kalig-unan’ bangod nalukot ini kag naselyuhan sang pat-in ukon mga pat-in; amo ini ang orihinal nga bersion sang kontrata. . . . Ang ikaduha, ang ‘nabukad nga kalig-unan’ amo ang kopya sang napat-inan, indi mabag-o nga bersion, kag amo ang ginabasa. Gani, may duha ka kasulatan, ang orihinal kag ang duplikado nga kopya, nga nasulat sa magkatuhay nga mga sululatan nga papiro.” Ginapamatud-an sang arkeolohiko nga mga tukib ang kustombre sang pagtago sang mga dokumento sa daga nga suludlan.

Sang ulihi, sang nabihag sang mga Babilonianhon ang Jerusalem, ginsunog ini, kag gintapok ang tanan luwas lang sa pila ka mga imol. Gintangdo ni Nabocodonosor si Gedalias subong gobernador. Ginpatay sia sang mga Judiyo pagligad sang duha ka bulan. Ang nagkalabilin nga mga Judiyo nagplano nga magsaylo sa Egipto, batok sa inspirado nga laygay ni Jeremias, kag sa sini nga tion ginhinambitan liwat si Baruc.—Jeremias 39:2, 8; 40:5; 41:1, 2; 42:13-17.

Ang Judiyo nga mga lider nagsiling kay Jeremias: “Nagapamulong ka sing di-matuod. Si Jehova nga aton Dios wala nagpadala sa imo, sa pagsiling, ‘Dili kamo magsulod sa Egipto sa pagpanlugayaw didto.’ Apang si Baruc nga anak ni Nerias nagasugyot sa imo batok sa amon, sa pagtugyan sa amon sa kamot sang mga Caldeanhon, agod nga mapatay kami nila kag madala kami nila nga bihag sa Babilonia.” (Jeremias 43:2, 3) Mahimo gid nga ginapakita sini nga akusasyon ang pagpati sang Judiyo nga mga lider nga si Baruc may daku nga impluwensia kay Jeremias. Nagapati bala sila nga bangod sang posisyon ni Baruc ukon sang ila madugay na nga pag-abyanay ni Jeremias, indi lamang sia escriba sang manalagna? Mahimo nga subong sini, apang ano man ang ginahunahuna sang Judiyo nga mga lider, ang mensahe naghalin gid kay Jehova.

Bisan pa may paandam halin sa Dios, ang nagkalabilin nga mga Judiyo naglakat kag gindala nila “si Jeremias nga manalagna kag si Baruc nga anak ni Nerias” kaupod nila. Si Jeremias nagsulat: “Nag-abot sila sa duta sang Egipto, kay wala sila magtuman sa tingog ni Jehova; kag nag-abot sila sa Tafnes,” ang siudad nga nahamtang malapit sa dulunan sa nasidlangan nga delta sang Nilo, sa dulunan sang Sinai. Sa tapos sini, wala na ginhinambitan si Baruc sa Biblia.—Jeremias 43:5-7.

Ano ang Matun-an Naton kay Baruc?

Madamo kita sing mapuslanon nga leksion nga matun-an kay Baruc. Ang isa sa talalupangdon nga leksion amo ang iya kahanda nga gamiton sa pag-alagad kay Jehova ang iya kalantip kag mga koneksion, bisan ano man ang matabo. Madamo sang mga Saksi ni Jehova karon—mga lalaki kag mga babayi—ang nagapakita sing amo man nga espiritu, nagagamit sang ila mga ikasarang sa pag-alagad sa Bethel, mga hilikuton sa pagpanukod, kag iban pa. Paano mo mapakita ang espiritu nga kaangay ni Baruc?

Sang ginpahanumdom si Baruc nga sa katapusan nga mga adlaw sang Juda, wala sing tion para sa personal nga “dalagku nga mga butang,” mahimo gid nga nagmatinumanon sia, kay naluwas sia. Makatarunganon lang nga iaplikar ini nga laygay sa aton kaugalingon, kay kita man nagapuyo sa katapusan nga mga adlaw sining sistema sang mga butang. Ang saad ni Jehova sa aton amo gihapon—maluwas kita. Magahulag bala kita sa sini nga pahanumdom kaangay ni Baruc?

May yara man praktikal nga leksion nga matun-an sa sini nga sugilanon. Ginbuligan ni Baruc si Jeremias kag ang iya pakaisa nga himuon ang legal nga mga proseso sa ila pagbaklanay, bisan pa nga paryentihanay sila nga duha. Isa ini ka Makasulatanhon nga sulundan para sa mga Cristiano nga may mga transaksion sa negosyo sa ila espirituwal nga mga kauturan. Makasulatanhon, praktikal, kag mahigugmaon ang pagsunod sa sining halimbawa nga maghimo sing kontrata sa mga transaksion sa negosyo.

Bisan pa nga malip-ot lamang ang paghinambit kay Baruc sa Biblia, mapuslanon nga talupangdon sia sang tanan nga mga Cristiano karon. Ilugon mo bala ang maayo nga huwaran sining matutom nga sekretaryo ni Jeremias?

[Nota]

[Retrato sa pahina 16]

Ang inugpat-in ni Baruc

[Credit Line]

Bulla: Courtesy of Israel Museum, Jerusalem